تربیت دینی در جامعه اسلامی
استمرار قدرت ادیان و تغییر درصد پیروان آنها در گروههای مختلف تا حدی ناشی از تفاوت در میزان موفقیت تربیت دینی است.
دوشنبه، 13 آبان 1398
تخمین زمان مطالعه:
موارد بیشتر برای شما
به دلیل آنکه درباره معنای «دین» و «تعلیم و تربیت» و نیز اجزای تشکیل دهنده حوزه تربیت دینی هیچ گونه توافق کلی وجود ندارد، بجاست پیش از مرور مطالعات تربیت دینی، معانی این دو واژه را توضیح دهیم: اندیشه ورانی که حوزه دین را بسیار وسیع تصور می کنند، تعریف های گوناگونی از آن ارائه می دهند؛ تعریفهایی مانند «تجلی مجموعه ای از ارزش های انسانی»، تعقیب مشتاقانه و صادقانه یک هدف» و «نظام ارزشها یا گزینش ها؛ یک نظام ارزشی - استنباطی». این تعریف ها به قدری گسترده است که نه تنها نظام های اعتقادی مثل مسیحیت، اسلام و آیین هندو را دربر می گیرد، بلکه نظامهای کمونیستی، مردم سالاری (دموکراسی)، اثبات گرایی (پوزیتیویسم منطقی) و حتی هرج و مرج طلبی فاشیسم) را نیز شامل میشود.
اندیشه وران دیگر محدودیت های بیشتری برای واژه «دین» قائل می شوند. به نظر آنان، یک طرح مفهومی به نام «دین» باید مجموعه منسجمی از اجزای خاص شامل ماهیت موجود برتر یا خدایان (الهیات)، منشأ و وضعیت کائنات (کیهان شناسی)، قواعد حاکم بر روابط انسانها (فلسفه اخلاق و اصول اخلاقی)، رفتار صحیح انسانها در برابر قدرت های فوق انسانی (مراسم دینی، شعائر و پرستش)، ماهیت دانش و منابع حقیقی آن (شناخت شناسی) و هدف زندگی (فرجام شناسی) باشد. طبق تعریف دوم، مسیحیت، اسلام، [یهودیت و آیین هندو دین هستند، ولی کمونیسم، مردم سالاری، اثبات گرایی منطقی و هرج و مرج طلبی دین به شمار نمی آیند. به نظر می رسد بیشتر کسانی که درباره تربیت دینی مطلب می نویسند پاسخن می گویند، به تعریف دوم علاقه دارند. بنابر این، در اینجا برای تعریف موضوعاتی که به طور مستقیم به قلمرو تربیت دینی تعلق دارد، همین تعریف را پذیرفته ایم.
دقیقا همان گونه که نویسندگان گوناگون دین را به شیوههای متفاوت تعریف کرده اند، تعلیم و تربیت نیز به روشهای گوناگونی تعریف شده است. تعلیم و تربیت را در وسیع ترین مفهومش، می توان با یادگیری هم سنگ دانست. یادگیری می تواند این گونه تعریف شود: «تغییراتی که تجربه در فرایند ذهنی و رفتار ظاهری ایجاد می کند». با این حال، آنچه در ذیل مرور خواهد شد، تعلیم و تربیت به معنای محدودتری تعریف شده است تا این معنا را داشته باشد: «فعالیتی که مؤسسه های جامعه برای آموزش نظام مند و طراحی شده انجام میدهند». این تعریف انواع یادگیری غیررسمی را، که در خلال تعامل اجتماعی روزانه افراد حاصل می شود، دربرنمی گیرد و شامل یادگیری از طریق گفت و گوهای خانوادگی با الگوهای رفتاری دوستان نمی شود. همچنین تعریف مزبور استفاده گاه و بی گاه از کتابخانه ها، کتابفروشی ها، روزنامه ها و برنامه های تفریحی رادیو تلویزیون را دربرنمی گیرد.
وقتی تعریف های پذیرفته شده مذکور با هم ترکیب شود، حوزه تربیت دینی به این صورت تعریف می شود: «آموزش نظام مند و طراحی شده اعتقاداتی درباره ماهیت هستی، قدرت برتر، مراسم دینی و عبادت، ارزش های اخلاقی شخصی و اخلاقیات روابط انسانی و نیز درباره معنا و هدف زندگی».
افزون بر این، شایسته است در همین آغاز، تفاوت آموزش دینی و آموزش درباره ادیان را درک کنیم. زیرا هر دو را می توان ذیل عنوان «تربیت دینی» قرار داد. معنای سنتی واژه «آموزش دینی» عبارت است از آموزش تعالیم یک دین خاص با هدف متقاعد کردن فراگیر به اینکه آن دین یگانه دین حق است و باید اصول و آداب آن را از باب اصول و آداب صحیح پذیرفت. این نوع آموزش دینی - که میخواهد یادگیرنده را، چه از نظر ذهنی و چه از نظر احساسات، به مجموعه ای از عقاید متقاعد سازد . هنوز هم تا حد زیادی در همه مناطق دنیا شیوه ای حاکم بر تربیت دینی است. در مقابل، «آموزش درباره ادیان» که در آن به جای آنکه یادگیرنده را به کیش خاصی معتقد سازند، معلم درباره انواع گوناگون ادیان توضیح می دهد، تفکری نسبتا جدید است.
بهترین توصیف از گسترۀ ادیان، که حاصل تحقیقات چهارده ساله بارت بود، در سال ۱۹۸۲ در دایرةالمعارف جهانی مسیحیت چاپ شد. این کار معرفی ادیان بزرگ و کوچک جهان و موقعیت و شمار هواخواهان آنها را دربر می گیرد.
در مقایسه با تخمینهای سال ۱۹۰۰، در سال ۱۹۸۰ نسبت مسیحیان به جمعیت کل جهان، قدری تقلیل یافته (از 34.4 به 32.8 درصد)، در حالی که درصد جمعیت مسلمانان، هندوها و ادیان جدید اندکی افزایش داشته است. بیشترین افزایش در مدت هشتاد سال مربوط به مردمی است که با اظهار بی دینی می کنند یا ملحدند (از 0.2 به 20.8). دین مردم چین به طور فاحشی تنزل کرده است (از 23.5 به 4.5 ). آیین بودا یک درصد و یهودیت 0.4 درصد تنزل داشته اند. در حالی که این اعداد گرایش های آشکاری را به وابستگی های دینی نشان می دهد، اما نمی تواند تغییراتی را که در متن یک دین خاص صورت گرفته به وضوح بنمایاند، به خصوص در مسیحیت تغییر محسوسی در نسبت طرفداران یک فرقه به فرقه دیگر حاصل شده است. برای مثال، بارت گزارش داده که در سال ۱۹۰۰ دوسوم کل مسیحیان در اروپا و روسیه زندگی می کرده اند، اما وی حدس زده که در سال ۲۰۰۰ سه پنجم آنها در افریقا، آسیا و امریکای لاتین خواهند بود. همچنین فرقه های اصلاح طلب سنتی (لوتری ها، پرسبیتریها و نظایر آنها) پیروان زیادی ندارند، بلکه گروه های انجیل گرا آنها را پشت سر خواهند گذاشت (اوست لینگ ۱۹۸۲، ص67).
استمرار قدرت ادیان و تغییر درصد پیروان آنها در گروههای مختلف تا حدی ناشی از تفاوت در میزان موفقیت تربیت دینی است. رشد محسوس افراد بی دین نیز نتیجه فعالیتهای آموزشی است که دین را بدنام می کند. غالبا این تلاش ها را نهضتهای سیاسی مثل کمونیسم سازماندهی می کند.
منبع: مجموعه مقالات تربیتی، عبد الرضا ضرابی، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ اول، قم، ۱۳۸۸
مقالات مرتبط
ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.
مقالات مرتبط
جنسیت در تربیت اسلامى (1)
پنجشنبه، 1 اسفند 1387
تأملی بر تعلیم و تربیت اسلامی (1)
پنجشنبه، 1 اسفند 1387
دينيابي در حوزه تبليغ و تربيت ديني
پنجشنبه، 1 اسفند 1387
تربیت از دیدگاه امام سجاد(علیه السلام)
سهشنبه، 29 بهمن 1387
تربيت از ديدگاه اسلام
شنبه، 26 بهمن 1387
تعریف تربيت دينى
چهارشنبه، 15 اسفند 1386
تربيت در مكتب علوى
سهشنبه، 7 اسفند 1386
انواع تربيت دينى
سهشنبه، 7 اسفند 1386
نكات قابل توجه در تربيت قرآنى
سهشنبه، 7 اسفند 1386
روشهاى تربيتى از ديدگاه محقق نراقى
سهشنبه، 7 اسفند 1386
تازه های مقالات
معرفی کوتاه بانوان قرآن نویس
تحلیل شبهه هدر رفتن خون شهدا و پاسخ به آن
پنج گوهر درخشان میراث فاطمی
لیفت سینه: جراحی جوانسازی و رفع افتادگی سینهها برای ظاهری جذاب
ترفند افزایش سرعت اینترنت تا 100 برابر
رزرو هتل پارس شیراز برای سفر خانوادگی
هتل بینالمللی کیش یا پارمیدا مشهد: مقایسه اقامت در دونقطه متفاوت
قیمت ایمپلنت کامل فک بالا و پایین
چطور بلیط های چارتر لحظه آخری را با بهترین قیمت پیدا کنیم؟
گیتار بیس یا گیتار الکتریک؛ یادگیری کدامیک آسانتر است؟
بیشترین بازدید هفته
نحوه خواندن نماز والدین
چهار زن برگزیده عالم
اقدامات مهم و اورژانسی پس از چنگ زدن گربه
داستان انار خواستن حضرت زهرا(س) از امام علی(ع)
زنگ اشغال برای برخی تماس گیرندگان
نماز استغاثه امام زمان (عج) را چگونه بخوانیم؟
اهل سنت چگونه نماز می خوانند؟
چگونه تعداد پروتونها، نوترونها و الکترونها را تشخیص دهیم؟
پیش شماره شهر های استان تهران
مهم ترین خواص هویج سیاه
موارد بیشتر برای شما
طلع النور علی البدر
ورود ولید جنبلاط به دمشق برای دیدار با الجولانی
حاشیههای دیدار مداحان و شاعران اهل بیت (ع) با رهبر انقلاب
روز مادر و بهانهای برای دیدار با مادر پهلوانان شهید
مداحی عربی محمد الجنامی در محضر رهبر انقلاب
وایرالترین اتفاق والیبال جهان؛ سقوط یک داور!
وضعیت گزارشگران شبکه ورزش در استودیو حین گزارش بازی حساس بارسلونا و اتلتیکومادرید
پانسمان عجیب صورت مبین دهقان توسط کادر پزشکی خیبر خرمآباد
اعتراف جالب ترامپ از نقش و تاثیر ایلان ماسک در نتیجه انتخابات
درگیری مسلحانه نیروهای تشکیلات خودگردان فلسطین با رزمندگان مقاومت
پرواز ایرانبانو با ۱۱۰ زن نخبه ایرانی با خلبانی نخستین بانوی خلبان ایرانی در مشهد به زمین نشست
صحبتهای جالب خلبان زن ایرانی و دستیارش
معرفی کوتاه بانوان قرآن نویس
بیانات رهبر انقلاب در دیدار مداحان اهلبیت علیهمالسلام
تحلیل شبهه هدر رفتن خون شهدا و پاسخ به آن