قریب به یک دهه است که اصطلاح سلبریتیسم در جامعه ایرانی رواج پیدا کرده و بر مبنای آن، اشخاص معروف به یکی از الگوهای اصلی زندگی بسیاری از اقشار مختلف جامعه تبدیل می شوند. آن ها الگوی سبک زندگی، نوع پوشش و حتی چگونگی صحبت کردن در اجتماع می شوند. امروزه نمی توان چشم بر روی پدیده نو ظهور اجتماعی «سلبریتیسم» یا افراد مشهور بست، چرا که این پدیده واقعیتی غیر قابل انکار با حواشی و بازخوردهای بسیار گسترده است. به بیان دیگر، از آنجایی که افراد مشهور از چهره ای محبوب در جامعه برخوردار هستند، معمولاً عموم مردم تمایل دارند که آنها را به عنوان دوستان خود «شخصی سازی» (تقلید) کنند و نسبت به همه جنبه های شخصی زندگی خود اعم از امور شخصی آنها گرفته تا موارد کم اهمیت همچون لباسی که می پوشند، نوع و سبک صحبت کردن، نوع لوازم آرایشی که استفاده می کنند، مکان هایی که بازدید می کنند و... کنجکاو می شوند و با استفاده از انواع شبکه های اجتماعی و رسانه های آنلاین به نمونه برداری می پردازند.

ظهور پدیده سلبریتیسم یا افراد مشهور

از ظهور و تسلط سایت ها و رسانه های اجتماعی مانند فیس بوک Instagram و اینستاگرامFacebook ، بزرگ نمایی و تجلیل از افراد مشهور همچون ورزشکاران، مانکن ها، بازیگران و خواننده ها رواج بسیاری یافت. این روند تا آنجا پیش رفت که انجمن روانشناسی انگلیس اعلام کرد؛ متخصصان هشدار داده اند که جوانان با مشاده تصاویری که در آن از اندام افراد تجلیل می شود، استقبال می کنند اما تدریجا با قیاس خود و این تصاویر اعتماد به نفس خویش را از دست داده و دچار آسیب های روحی بسیاری می شوند چرا که همگان امکان تقلید از این افراد را نداشته، بنابراین در جمع دوستان و هم سالان مورد تمسخر قرار می گیرند.

اشاعه سلبریتیسم و افزایش بحران هویت

باید توجه داشت که پدیده سلبریتیسم از آن جایی منشا گرفت که این قبیل افراد پا را فراتر از چارچوب های کاری خود گذاشته و در مورد هر موضوع و مسئله ای چه سیاسی و چه اقتصادی به دور از هر گونه تخصصی اظهار نظر کرده و حتی صاحب سبک و نظر شدند! آنها با این رویه حاشیه سازی های بسیاری را ایجاد کرده و حتی تا آنجا پیش رفتند که اکثریت مردم برای رای دادن چشم به دهان آنها دوختند و سپس با پشیمانی آن ها پشیمان از رای خود شدند! اما چنان بتی از سلبریتی ها در جامعه کنونی ما ساخته شده است که نه تنها خُرده ای بر این قبیل افراد گرفته نشد، بلکه آنها را «هنرمندان دغدغه مند» و «هنرمندان مردمی» لقب دادند.
سلبریتی ها با روی کار آمدن شبکه اجتماعی اینستاگرام، وارد مرحله جدیدی از شهرت شدند چرا که این فضا، جولان گاهی وسیع و لایتناهی برای موج سواری این قبیل افراد محسوب می شود.البته منطقی است که قرار گرفتن افراد به طور مداوم در برابر فرهنگی مشهور و حتی نامتعارف به طرق منفی بر هویت اقشار مختلف جامعه، به ویژه جوانان تأثیر سوء می گذارد. این روند حتی ممکن است بر سلامت روحی و روانی، نوع جامعه پذیری و حتی سطح رضایتمندی از رفاه افراد نیز تأثیرات سوء گسترده ای بگذارد، اما اینکه چگونه این اتفاق می افتد و تا چه حد پیچیده است موضوعی دیگری است.

بنا به اهمیت موضوع، باید راه هایی انتخاب کنیم که انواع رسانه ها، به ویژه رسانه ملی برای ارائه صدا و تصاویر سلبریتی ها چهارچوب و قوانین ویژه ای را در نظر بگیرد تا از تقلید بی چون چرای افراد جامعه از این قبیل اشخاص جلوگیری کند. کسانی که رفتارشان خارج از این قوانین قرار می گیرد با دشواری و محدودیت های شغلی روبرو خواهند شد.

جوانان ممکن است از طریق افراد مشهور و با صحبت کردن در مورد آنها با همسالان خود، هویت واقعی خود را تغییر و حتی به مخاطره اندازند. پروژه Celeb Youth در انگلستان نمونه ای عالی از تحقیقات دانشگاهی مورد نیاز در زمینه شهرت و هویت اقشار مختلف جامعه و تاثیر پذیری آن ها از سلبریتی ها محسوب می شود. این مرکز به بررسی تأثیر افراد مشهور در ساخت آرمان ها و تغییر در سبک زندگی جوانان پرداخته است که نتیجه آن گواه از تقلید بی چون و چرای جوانان و نوجوانان از این قشر خاص جامعه بدون در نظر گرفتن هویت و شخصیت واقعی خود است.

سلبریتیسم و سبک زندگی لاکچری

سلبریتی ها با روی کار آمدن شبکه اجتماعی اینستاگرام، وارد مرحله جدیدی از شهرت شدند چرا که این فضا، جولان گاهی وسیع و لایتناهی برای موج سواری این قبیل افراد محسوب می شود. سلبریتی ها با راه اندازی صفحات مختص به خود عقاید، آرمان ها و حتی سبک زندگی و نوع پوشش خود را در این صفحات به نمایش می گذارند. اکثر آنها به صورت روزانه تصاویر و کلیپ هایی از زندگی شخصی خود را به اشتراک می گذارند که گواه زندگی خاص و لاکچری آنها است و با این روند، اشاعه دهنده سبک زندگی لوکس و لاکچری در جامعه هستند یا به عبارتی دیگر، به افراد جامعه القا می کنند که زندگی شما نیز باید اینچنین باشد! اتومبیل های گران قیمت، خانه های لوکس، مسافرت های خارج از کشور و حتی جشن تولدهای خاص و پُر هزینه تنها گوشه و نمونه هایی که این نوع زندگی سلبریتی ها محسوب می شود.

این در حالی است که اوضاع معیشتی کنونی در جامعه ایرانی، شرایط مطلوب و مناسبی ندارد و اکثریت مردم با مشکلات مالی و فشارهای اقتصادی همراه شده اند و بی شک، به رُخ کشیدن این نوع از سبک زندگی، جز احساس یأس، ناامیدی و پوچی عایدی دیگری دیگر برای عموم مردم نخواهد داشت.

امروزه باید این مهم را پذیرفت که سلبریتی ها در جامعه کنونی ما به مراجع تقلیدی تبدیل شده اند که بسیاری از اقشار مختلف جامعه، به ویژه جوانان از آن ها تقلید می کنند و سعی بر شبیه سازی خود نسبت به آنها دارند. اما به راستی چرا جامعه ما به این سمت و سو کشیده شده است که اکثر جوانان به جای تقلید از افراد نخبه و شایسته، بی چون و چرا از سلبریتی هایی که گاهأ رفتار و عقایدشان مخالف و مغایر فرهنگ اصیل ایرانی است پیروی می کنند؟! بی تردید این موضوع مستلزم جامعه شناسی و ریشه یابی خاصی است تا در کمترین زمان ممکن به آن رسیدگی و در رفع آن تلاش شود چرا که در غیر این صورت شاهد متزلزل شدن پایه های فرهنگ و هویت اصیل ایران اسلامی خواهیم بود که جبران تبعات آن غیر ممکن خواهد بود.

پی‌نوشت:

1- بحران‌سازی «سلبریتیسم» علیه «پراگماتیسم»، خبرگزاری فارس
2- سلبریتیسم، تهدید یا فرصت؟، پایگاه خبری دانشگاه صدا و سیما
3- ادعاهای عجیب فیاض در نشست «سلبریتیسم»، بولتن نیوز
4- سلبریتیسم و فرهنگ شهرت، خبرگزاری مهر
5- نقش رسانه‌ها در پدیده سلبریتیسم، باشگاه خبرنگاران جوان