خستگی تصمیم گیری چیست؟
اصطلاح خستگی تصمیم گیری یا خستگی تصمیم را نخستین بار دکتر «رُی باومیستر» روان شناس اجتماعی، براساس نظریه «تهی شدن نفس» فروید به‌کار برد.تهی شدن نفس همراه با کاهش اراده و مدیریت رفتار است. برمبنای مقالات «باومیستر»، خستگی ذهن اراده و اختیار را از بین می برد.
مثلا پس از یک روز شلوغ، پر از تصمیم گیری های ریز و درشت، به خانه می رسید. همسرتان از شما می پرسد: «شام چی می خوری؟» و شما با گفتن «هیچی»، خودتان را راحت می کنید! این پاسخ بر توانایی و بهره وری تان تأثیر می گذارد، زیرا جسم و ذهن تان تغذیه نمی شود.
گزینه دیگر این است که انتخاب را به عهده همسرتان بگذارید یا از منوی رستوران یا تهیه غذای سر کوچه تان غذایی را تصادفی سفارش دهید.
این کار را انجام می دهیم چون خسته ایم و برای مان ساده تر است که تصمیم گیری را به دیگری یا به تصادف واگذار کنیم.
«باومیستر» در کتاب «اراده: بازکشف بزرگ ترین قدرت انسان» چنین نتیجه می گیرد: «تصمیم گیری همان اراده ای را به کار می گیرد که نه گفتن به شیرینی و مواد مخدر.»
یکی از عوامل خستگی تصمیم گیری در دنیای امروز، پرش های پیوسته از ابزاری به ابزار، و از وظیفه ای به وظیفه دیگر است.
در میانه روز و حتی در ساعت کاری، ایمیل های‌مان را چک می کنیم، ناگهان تصمیم می گیریم سری به واتس اپ بزنیم، بعد هم عکس های پی در پی را در اینستاگرام تماشا می کنیم. این میزان از تغییر روند، نه تنها تمرکز را از بین می برد بلکه با هر بار تصمیم گیری بخشی از نیروی اراده ما تحلیل می رود.
همین حالا فکر کنید و ببینید هر روز حتی پیش از ترک خانه، چه تعداد تصمیم خُرد می گیرید: چه بپوشیم، کره یا پنیر، مربا یا عسل، تخم مرغ چطور است، شیر یا چای. به اینها، تصمیم های بزرگ و کوچک کاری را اضافه کنید. حتی مؤدب بودن خودش یک تصمیم است. به‌نظر سر گیجه آور است! عجیب نیست اگر در میانه روز پس از صدها و حتی شاید هزاران تصمیم، احساس خستگی کنیم.
در پژوهشی، بیش از ۱۱۰۰ پرونده بررسی آزادی مشروط در آمریکا بررسی شد. در نتیجه این پژوهش، آنچه بیشترین نقش را در صدور حکم آزادی مشروط داشت، جرم، سابقه یا سنگینی حکم مجرم نبود بلکه زمان بررسی پرونده بود. ۷۰ درصد زندانیانی که صبح اول وقت برای بررسی پرونده شان حاضر شده بودند، حکم آزادی مشروط گرفته بودند. در مقابل، ۱۰ درصد زندانیانی که پرونده شان دیرتر بررسی شده بود، حکم آزادی مشروط گرفتند.
فرقی نمی کند چقدر منطقی و باملاحظه باشیم؛ گرفتن تصمیم های پی در پی ذهن را خسته می کند. مشکل اینجاست که برخلاف خستگی جسمی که متوجه آن می شویم، اغلب حواس مان نیست که دچار خستگی تصمیم گیری شده ایم. خسته و درمانده می شویم و دیگر به چیزی اهمیت نمی دهیم. بدون اینکه متوجه باشیم، گزینه «هرچه بادا باد» را انتخاب می کنیم.
پژوهش های بسیاری انجام شده اند اما نتوانسته اند به‌طور دقیق تأثیرات خستگی تصمیم گیری را مشخص کنند. پژوهشی که اخیرا «کارول دوِک» روان شناس دانشگاه استنفورد انجام داده است، نشان داد که تنها باور به اینکه اراده بیشتر داریم، حتی در هنگام خستگی تصمیم گیری، توانایی گرفتن تصمیم بهتر را تقویت می کند.
البته «دوِک» تأکید می کند: «منظور این نیست که نیازی به بازیابی پیوسته انرژی برای کارهای دشوار نداریم؛ فقط یادآوری می کنیم که انسان ممکن است منابعی در اختیار داشته باشد که از آنها آگاه نیست!»
چطور از خستگی تصمیم گیری اجتناب کنیم و تصمیم های بهتری بگیریم
حالا می دانیم خستگی و ناتوانی بعد از ظهر ها ناشی از بی ارادگی یا نداشتن تعهد نیست، بلکه به دلیل خستگی تصمیم گیری است.اگر در شغل تان پیوسته در حال تصمیم گیری هستید، بی تردید پس از مدتی خسته می شوید و تصمیم های نامناسب می گیرید.
مشکل هم تنها با تکرار «تو خسته نیستی!» حل نمی شود.
باید به دنبال راه هایی برای مقابله با خستگی تصمیم گیری باشیم. هرچند تأمین قند خون به حفظ نیرو کمک می کند، اما روش های دیگر برای مقابله با خستگی تصمیم گیری وجود دارد. این روش ها شامل توصیه های گوناگون می شوند، از تقویت اراده و افزایش تمرکز گرفته تا اطمینان از حفظ سطح بالای انرژی در طول روز.
۱.تصمیم های روزمره را کمتر و ساده تر کنید
«باراک اوباما» (رئیس جمهور پیشین آمریکا) و «مارک زاکربرگ» (شریک بنیان گذار و مالک فیسبوک) تقریبا هر روز لباسی تکراری می پوشند.اوباما در دوره ریاست جمهوری، کت و شلوار سرمه ای یا خاکستری می پوشید. زاکربرگ معمولا تی شرتی خاکستری به تن می کند.
اوباما در مصاحبه ای در سال ۲۰۱۲ گفت: «من یا لباس سرمه ای می پوشم یا خاکستری. سعی می کنم انتخاب را به ۲ گزینه محدود کنم. دوست ندارم درباره خوردن یا پوشیدن، تصمیم بگیرم؛ چون تصمیم گیری های بسیاری به عهده ام است!»
زاکربرگ با الگوبرداری از «استیو جابز» که همیشه لباسی مشابه می‌پوشید، همین کار را می کند. او در مصاحبه های گوناگون تأکید کرده است که ترجیح می دهد توان ذهنی اش را صرف تصمیم هایی مانند چگونگی خدمت به آدم ها کند تا تصمیم های خُرد و بی اهمیت.
تعیین برنامه مشخص روزانه یا برنامه غذایی هفتگی نمونه هایی از ساده سازی هستند. با کاهش تصمیم گیری های روزمره، نیروی بیشتری برای تصمیم های مهم تر باقی می ماند.
«جیمز کلیر» نویسنده و کارآفرین، نظریه ای دارد به‌نام «نظریه ۴شعله». اگر زندگی را مانند اجاقی ۴ شعله تصور کنیم، هر شعله نماد یکی از ابعاد زندگی است:
خانواده، دوستان، سلامتی، کار. برای موفقیت باید یکی از شعله ها را کم کنید؛ برای بیشترین موفقیت باید ۲ شعله را کم کنید.
به سخن دیگر، باید آنچه را برای تان بیشتر اهمیت دارد، انتخاب کنید. اگر مد و زیبایی ظاهر برای تان مهم است، نیروی تان را صرف آن کنید.
اگر به غذای سالم اهمیت می دهید، برای کل هفته تصمیم بگیرید و هر هفته آن را تکرار کنید. آنچه را برای تان اهمیت دارد، مشخص و تصمیم گیری های مربوط به آن را ساده کنید.
۲.برای ساعات آغازین روز اولویت بندی درستی داشته باشید
مانند داستان قاضی ها، ما هم در آغاز روز بهتر تصمیم می گیریم. در آغاز روز و پیش از کارهای دیگر، به کارهای مهم (شخصی یا کاری) رسیدگی کنید.یکی از فنون سودمند این است که فهرست کارهای روزانه را به ۵ مورد محدود کنیم؛ باید این فهرست را شب قبل تهیه کنیم.
با این کار آنچه را که نیازمند بیشترین توجه و انرژی ماست، شناسایی می کنیم. کارهای پیچیده در ۳ جایگاه نخست قرار می گیرند.
به وظایف ساده تر هم در باقی مانده روز رسیدگی می کنیم.
۳.بر نیروی لحظه ها تمرکز کنید، نه نیروی اراده
خستگی تصمیم گیری باعث می شود احساس کنیم اختیار امور از دست مان خارج است. تمرکز بر لحظه ها، یکی از سریع ترین راه ها برای رهایی از این احساس است. اگر کارهای مشابه را زنجیر وار انجام دهید، برای شروع کار بعدی کمتر با خودتان کلنجار می روید.این پدیده را در روانشناسی «اثر زی گارنیک» می نامند. بر این اساس، پس از اینکه کاری را شروع کردیم، تا آن را انجام ندهیم، مغزمان از توجه به آن وا نمی ماند. ساده ترین نمونه این پدیده روش نویسندگی «ارنست همینگوی» است.
«بهترین روش این است که وقتی دارید خوب پیش می روید و می دانید در گام بعدی چه رخ می دهد، توقف کنید! با این روش، هیچ وقت در نوشتن وا نمی مانید. این گونه ناخود آگاهِ شما پیوسته روی آن کار می کند. اما اگر به طور خود آگاه به آن فکر کنید یا نگران باشید، ایده را از بین می برید و مغزتان پیش از آغاز خسته می شود!»
فرقی نمی کند الگوبرداری از روش همینگوی باشد یا استفاده از قانون ۵ دقیقه (تقسیم کار به بازه های 5 دقیقه ای)، برای بهره بردن از نیروی لحظه ها راهی مناسب خودتان پیدا کنید.
۴.وقتی انگیزه و اراده تان قوی است، روی تصمیم های بزرگ تمرکز کنید
به جای اینکه همگام با تغییر سطح انرژی تان پیش بروید، وقتی پرانرژی هستید روی تصمیم های بزرگ تمرکز کنید. مثلا می توانید جمعه ها برنامه غذایی هفتگی را تعیین کنید. این گونه از انتخاب غذاهای نامناسب و ناسالم اجتناب می کنید.یکی از کارهای تأثیرگذار، اختصاص زمان تمرکز روزانه در آغاز روز است. این گونه ۲ ساعت نخست روز را به کارهای مان می پردازیم، بدون اینکه شبکه های اجتماعی، اپلیکیشن ها یا اخبار صبحگاهی حواس مان را پرت کنند.
در ضمن، اگر از پیش برای این مدت برنامه ریزی کنید، تصمیم گیری در این مدت کاهش چشمگیری می یابد.
۵.از چرت بعدازظهر انرژی بگیرید
پژوهش ها نشان داده اند که چرت زدن برای مغز مفید است و موانع و گرفتگی ها را از بین می برد. این امر نتیجه پدیده ای است که پژوهشگران آن را «نظریه خانه تکانی» می نامند. وقتی می خوابیم، مغز برخی اتصال های بین عصب ها را رها می کند؛ در نتیجه، جا برای داده های جدیدِ پس از بیداری باز می شود.اگر احساس می کنید دچار خستگی تصمیم گیری شده اید، چرت زدن ذهن تان را بازیابی می کند. با این کار به وضعیت اولیه با تمام ظرفیت تان بر نمی گردید، اما دست کم برای مدتی کوتاه تصمیم های بهتری می گیرید.
توصیه هایی دیگر
خوب است توصیه های زیر را هم در نظر بگیرید:همه جلسات را برای صبح‌ها یا با فاصله نزدیک پس از ناهار، برنامه ریزی کنید. در این زمان توان ذهنی بیشتر است. جلسه ها و قرارهای ملاقات بعدازظهر و عصر را حذف کنید. پژوهش ها نشان می دهند افراد در ساعات آغازین تا کمی پس از ظهر، تصمیم های بهتری می گیرند.
آخر هفته ها کار را تعطیل کنید. بین کار و زندگی شخصی حد و مرز تعیین کنید. ما نمی توانیم بدون استراحت کافی و دریافت انرژی از خارج محل کار، تعادل را در تصمیم گیری مان حفظ کنیم.
اگر از روی اجبار نمی توانید ۲ توصیه پیشین را رعایت کنید، ۱ تا ۲ ساعت را به آماده سازی برای هفته پیش رو اختصاص دهید.
آدم های بسیاری بخشی از آخر هفته را برای سازمان دهی برنامه هفته آتی صرف می کنند. این کار از خستگی تصمیم گیری در نخستین روز هفته می کاهد.
همیشه از شب قبل تصمیم بگیرید چه بپوشید. به ویژه خانم ها بهتر است کیف و کفش و اکسسوری شان را انتخاب کنند.
در گوشی تان یادآوری برای رفتن به باشگاه تعیین کنید. واقع بین باشید؛ اگر به جای ۵ بار فقط ۲ بار در هفته می توانید به باشگاه بروید، با دوست تان یا با خودتان در باشگاه قرار بگذارید. به عبارتی از پیش درباره زمان آن تصمیم بگیرید.
سطح گلوکوز را بالا نگه دارید تا مغزتان پر انرژی بماند. سعی کنید به جای شیرینی و تنقلات ناسالم، خوراکی ها و میان وعده های سالم بخورید.
از تصمیم های ناگهانی دوری کنید. به شیطانک درون تان گوش ندهید! او به پیامدهای تصمیم گیری فکر نمی کند.
توصیه آخر خیلی مهم است. در دنیای امروز که آدم ها پیوسته با هم در ارتباط‌اند، ارسال پیام یا ایمیل در آخر شب، کار خوبی نیست.
با نه گفتن، از پیشامد موقعیت های خجالت آور یا بغرنج جلوگیری کنید. اگر نمی توانید خویشتن داری کنید، پیام یا ایمیل را در بخش «پیش نویس» ذخیره کنید و روز بعد دور بیندازید. این درباره تصمیم های آخر وقت هم صدق می کند. آنها را به روز بعد موکول کنید.
جمع بندی
سر زدن های پیوسته به پیام رسان ها و جهش پیوسته بین سایت ها و اپلیکیشن ها نشان می دهد زندگی ما به شکلی روز افزون سرریز از تصمیم های خُرد است. این مشغله بی هزینه نیست. هرچه بیشتر تصمیم بگیریم، احتمال اینکه دچار خستگی تصمیم گیری شویم، بیشتر است.موفقیت حرفه ای به شکلی روز افزون به تصمیم گیری های خوب وابسته است. برای گرفتن تصمیم های خوب باید حواس مان به افکارمان و به کاهش سطح انرژی مان باشد. با شناخت خستگی تصمیم گیری و چگونگی مقابله با آن، می توانیم بهره وری خودمان را افزایش دهیم.
منبع: سایت چطور
