• تنبیه کلامی یا غیرکلامی در انتقاد از رفتار غلط؛
• به صورت کتبی؛
• از طریق ابلاغ به دیگران ( مثلا ابلاغ به مربی، اولیامدرسه و...)؛
• محروم کردن از بعضی امتیازات؛
• ایجاد محدودیت زمانی (برای بازی، تفریح، خروج از منزل و...)؛
• جبران کردن یا عکس العمل متقابل .
تمامی روش‌های ارائه شده باید به شکل مناسب و سودمندانه مورد استفاده قرار گیرند. آکنل از روشی به نام «نیروی عدالت» به عنوان عاملی مؤثر در بهبود رفتار کودکان پرخاشگر استفاده کرد. اساس کار او بر مبنای روان شناسی و احساس شرمندگی و خجالت از رفتار نامناسب بود. او می پرسد: «اصولا چرا ما آن دسته از کارهایی را که به اشتباه بودنشان واقفیم انجام نمیدهیم؟» پاسخ این است که ما به خاطر احترام به کسانی که دوستشان داریم و برایمان اهمیت دارند دست به انجام رفتاری نمی زنیم که ما را در مقابل آنان خجل و شرمنده کند. آکنل یادآوری می کند که شرمندگی و خجالت زدگی یک خصوصیت و ویژگی فردی نیست بلکه تمامی افراد در مقابل انجام اعمالی که مستحق مجازات است، دچار شرمساری می شوند. او معتقد است وقتی کودک شما اعم از دختر یا پسر و حتی اگر دوستان و نزدیکان شما از انجام عملی شرمسار می شوند از آنها بخواهید به دیگران توضیح دهند که علت شرمساری شان به خاطر این است که برای افراد مقابلشان، اهمیت قائل اند و متقابلا آنها را در جریان بگذارید که انسان زمانی از دست دیگری ناراحت می شود و از ناپسند بودن رفتار او می رنجد که آن شخص برایش اهمیت داشته باشد. معمولا کودک از طرف کسانی که به او عشق می ورزند حمایت می شود و کارهای ناپسند او یا اصلا به حساب نمی آید و یا نادیده گرفته می شود، که این برای آینده اجتماعی او و برای اجتماعش مضر است.
کنترل میزان موفقیت: چنانچه بزرگسالان برحسب لزوم در رفتار کودک مداخله ای کردند باید مراقب جریانات احساسی باشند که در همان حین برای کودک به وجود می آید و کاملا این جریانات را تحت کنترل داشته باشند. رفتار کودکان در حال تغییر است و به ظاهر خیلی زود به کمال می رسند، پس هیچ بعید نیست که دوباره همان رفتارهای اولیه از کودک سربزند، به هنگام بروز چنین مواردی فرد مداخله گر که عامل بروز تغییرات مثبت در کودک بوده نباید مأیوس شود. تکرار رفتارهای اولیه، یا ناشی از ایجاد فاصله بین رخدادها بوده و یا علت بروز مجدد آن کمتر شدن مشکلات رفتاری باشد. پس می توان با بررسی درست از بروز چنین رفتاری به سادگی از آن چشم پوشی کرد.
بررسی تغییرات روشن می کند که تغییر رخ داده می تواند عاملی برای تشویق افراد نگران در ادامه تلاششان باشد. چنانچه شما موفق به درگیر ساختن کودک در کنترل رفتارش شوید، نتایج سودمندانه ای به بار می آید و حس مسئولیت در کودک تقویت می شود.
برنامه‌های تربیت رفتار اغلب به این دلیل که در یک دوره زمانی معقول ادامه پیدا نمی کنند با شکست روبه رو می شوند. سابقا در این مورد پیشرفت هایی وجود داشت، هر شخصی می کوشد تا به روش های قبلی رفتارهای متقابل خویش دست یابد. این بدین معناست، چون تأثیرات زمینهای اصلی تقریبا خلاصه شده اند بنابراین مشکلات ممکن است دوباره پدیدار شوند.
ما قبلا به این نکته پی بردیم که چگونه می توان ابتدا از بروز بعضی رفتارها جلوگیری کرد. می بایست این تغییرات اضافی را حفظ کنیم. در ضمن باید پاداش دادن به رفتارهای نامناسب را ادامه دهیم، و بازخوردهای مستقیم یک رفتار نامناسب را تهیه کنیم. به علاوه مطمئن شویم که عدم پاداش دادن به رفتارهایی که می خواهیم کمتر شود، سهوی نبوده است. در تربیت رفتارها قوانین ثابتی وجود ندارد.
اهمیت خویشتن داری: برخی از روش های تربیت رفتار با دستکاری محیط اطراف کودکان حاصل می شود. این تغییر ممکن است در کلمات، جو فیزیکی و یا رفتاری که بزرگسالان با دختر بچه ها و پسر بچه ها دارند به وجود بیاید. این فرض آسان است که تصور کنیم رفتار چیزی است که به طور کلی به وسیله نیروهای خارجی شکل می گیرد. این یک گمان خطرناک است و ما می بایست بردرگیری فعال کودک و یا شخص جوان در شناسایی مسئله و پیدا کردن راه حل تأکید داشته باشیم، تربیت رفتاری موفق به نظم و تربیت و کنترل شخص بستگی دارد. تحت هر شرایط و در هر وضعیتی ما حق انتخاب اعمال خود را داریم، گرچه ممکن است برای انتخاب یک روش ویژه تحت تأثیر قرار بگیریم. درنهایت تنها کسی را که باید کنترل کنیم خودمان هستیم پس باید خودمان را کنترل کنیم.
منبع: مشاوره و حمایت از کودکان در برابر ناملایمات، سونیا شارپ و هلن کاوی، ترجمه: دکتر سوسن آقاجانبگلو، صص145-142، نشر ورجاوند، تهران، چاپ دهم، 1391
