مومنان کسانی هستند که دعوت پروردگارشان را اجابت کردند و نماز را بپا داشتند و امورشان را به مشورت گذاشتند و از آنچه که روزیشان کردیم انفاق می‌کنند (شوری/سوره۴۲، آیه۳۸)

اگر ما در یک خانواده سالم با روابط سالم به دنیا بیاییم، به احتمال زیاد یاد می‌گیریم که چگونه روابط سالم را حفظ کنیم. اما اگر در خانواده‌ای ناکارآمد متولد ‌شویم که برای ارتباط تقلا می‌کند، حتما برای ارتباط سالم با دیگران تلاش فراوانی خواهیم داشت. این امر یک موقعیت تغییر ناپذیر نیست. بهتر است این واقعیت را قبول کنیم که تقریبا ً تمامی خانواده‌ها به نوعی اختلال عملکرد دارند، با پذیرش این مهم می‌توانیم در راه تغییر آن بکوشیم.

درمان مسائل به خانواده‌ها راهی برای برای توسعه، حفظ خانواده سالم و شادی توأمان میدهد. در این یادداشت با خانواده درمانی و مشاوره خانوادگی آشنا می شویم و به برخی چالش‌های اعتماد خانواده‌ها به مشاوران خانواده می پردازیم.

خانواده درمانی یا مشاوره خانوادگی چیست؟

مشاوره خانواده شکلی از درمان است که برای رسیدگی به مسائل خاص موثر بر سلامت و عملکرد یک خانواده طراحی شده ‌است.

درمان خانوادگی می‌تواند از تکنیک‌ها و تمرین‌های درمانی، درمان رفتار و درمان بین فردی استفاده کند. مانند سایر انواع درمان، تکنیک‌های بکار گرفته‌شده بستگی به مشکلات خاص فرد یا افراد دارند (1).

از جمله نمودهای مسائل یک خانواده را می‌توان در اختلال رفتار کودکان مشاهده کرد. مشکلات کودک در خلاء به وجود نمی آید. برای بررسی این مهم باید چارچوب خانواده مورد توجه قرار گیرد.

زوج‌ها و خانواده‌ها اغلب نیازمند مشاوره هستند، اما قبل از اینکه شما برنامه‌ریزی کنید، مهم است مزایا و معایب درمان خانوادگی را بدانید. البته انتخاب یک درمانگر قابل اعتماد نیز مهم است(2). لازم به ذکر است که در درمان خانوادگی یا مشاوره، واژه خانواده لزوماً به معنای بستگان خونی نیست. در این زمینه، خانواده کسی است که نقش حمایتی بلند مدت در زندگی فرد ایفا می‌کند، که ممکن است به معنی روابط خونی یا اعضای خانواده در یک خانه نباشد(1).

از طرفی، چیزی که بیشتر مردم برای درک آن تلاش می‌کنند این است که درمان خانوادگی تنها یک فرصت برای شرکت در درمان به عنوان یک خانواده نیست، بلکه فرصتی است برای به چالش کشیدن یکدیگر، بحث در مورد موضوعاتی بسیار ناخوشایند که واحد خانواده را تحت‌ تاثیر قرار داده و تغییرات واقعی ایجاد می‌کنند.

نقطه اصلی درمان خانوادگی کار کردن از طریق چالش‌هایی است که ممکن است منجر به خشم شدید، بحث‌ها و تعارضات شود. گاهی حتی خانواده درمانی موفقیت آمیز نیست؛ بعضی اوقات جلسات طبق برنامه پیش می‌روند، اما گاهی این اتفاق نمی‌افتد(3).

در طی تحقیقات دل گوئادیو فرانچسکا، یکی از متخصصان درمان بالینی مشخص شده است، تعارض خانوادگی زمانی می‌تواند تشدید شود که افراد تحت فشار عاطفی شدید هستند. او معتقد است در این شرایط بهتر است درمانگران بر ارتباط، مقابله، رفتارهای ارتباطی، نقش‌های اعضا و ارزش‌های هسته‌ای خانوادگی متمرکز باشند (4).

رایج‌ترین نوع درمان خانوادگی

طبق گفته لیکنسد کلاین، مددکار اجتماعی بالینی، رایج‌ترین نوع درمان خانوادگی عبارتند از:

درمان هراس
این شکل از درمان خانوادگی برای موقعیت‌هایی مناسب است که افراد نمی‌توانند و یا نمی‌خواهند اعضای دیگر خانواده را در این درمان دخیل کنند. روش درمانی براساس دو مفهوم اصلی ساخته شده‌ است: مثلث بندی (گرایش طبیعی برای تخلیه یا پریشانی با صحبت کردن با یک شخص ثالث) و تمایز (یادگیری برای کم‌تر شدن از نظر احساسی در روابط خانوادگی)

ساختاری
درمان ساختاری بر تنظیم و تقویت سیستم خانوادگی متمرکز است تا اطمینان حاصل شود که رفتار افراد تحت کنترل است و هم کودکان و هم بزرگسالان مرزهای مناسب را رعایت می‌کنند. در این نوع درمان، مشاور خانواده را به منظور مشاهده، یادگیری و افزایش توانایی آن‌ها راهنمائی می‌کند.

سیستمیک
مدل سیستمیک به نوع درمان اشاره دارد که بر ارتباطات ناخودآگاه و معانی پشت رفتارهای اعضای خانواده تمرکز می‌کند. درمانگر در این نوع درمان، خنثی و دور است و به اعضای خانواده اجازه می‌دهد که عمیق‌تر با مسائل و مشکلات خود به عنوان یک خانواده مواجه شوند.

استراتژیک
این شکل درمان مستقیم‌تر از بقیه است، که در آن درمانگر تکالیف را به خانواده تخصیص می‌دهد. هدف از این تکلیف، تغییر روش تعامل اعضای خانواده با ارزیابی و تطبیق روش ارتباط خانواده و تصمیم‌گیری است. درمانگر موقعیت قدرت را در این نوع درمان از خود می‌گیرد که به سایر اعضای خانواده اجازه می‌دهد که معمولا ً قدرت بیشتری برای ارتباط موثرتر برقرار کنند(2).

چرا درمان خانواده؟

می‌دانیم که استفاده از نظر دیگران، کسب تجربیات و نظرات افراد از دیرباز در زندگی بشر وجود داشته است، اما بررسی تخصصی مسائل مربوط به خانواده از اوایل قرن بیستم با ظهور جنبش راهنمایی کودک و مشاوره ازدواج پایه گذاری شده است (5) . جدای از رویکردهای هر مکتب و اندیشه در این زمینه، نهایتا استحکام نهاد خانواده و تاثیر آن بر جامعه مهمترین شاخص این پژوهش‌ها بوده است.

با توجه به این اصل، زوج‌ها و خانواده‌ها می‌توانند در شرایط بسیار سخت با مشاوره گرفتن، خود را در وضعیت بهتری قرار دهند. این شامل طلاق، ازدواج دوم، مشکلات اعتیاد برای یکی از اعضای آن‌ها و یا حتی با مرگ در خانواده می‌شود. درمان خانوادگی می‌تواند یک معجزه واقعی در این موارد و بسیاری از شرایط دیگر باشد.

با تکیه بر این مهم افراد می‌توانند روش‌های بهتری برای ارتباط با یکدیگر یاد بگیرند و در عین حال نقش‌های خاص خود را در واحد خانواده تعریف و درک کنند. نقاط قوت و ضعف خود را یاد بگیرند و در مورد راه‌حل‌های مختلف و چالش‌هایی که در حال حاضر تجربه می‌کنند، بحث و گفتگو کنند (1) .

چرا برخی خانواده‌ها به مشاوران خانواده مراجعه نمی کنند؟

برخی از ما رسیدگی به امور خانواده و مشاوره را امری ضروری نمی‌دانیم و برای بهبود اوضاع راه حل‌های یک طرفه خود را پیش می‌گیریم. این بزرگترین محدودیت برای درمان مسائل زندگی است.

در جلسه درمان خانواده، گاهی اوقات اعضای خانواده تمایلی به صحبت در مورد احساسات خود در مقابل سایر اعضای خانواده احساس نمی‌کنند. اگر چه داشتن یک مشاور در اتاق می‌تواند فرد را قادر سازد که جسارت پیدا کرده و احساساتش را بیان کند، عکس آن نیز می‌تواند اتفاق بیفتد. برخی از اعضای خانواده به سادگی نمی‌خواهند در جلسه درمان شرکت کنند.

نگرانی دیگر در مورد خانواده درمانی، تاثیر آن بر کودکان و نوجوانان است. اغلب جوانان ممکن است مفهوم پشت درمان خانوادگی را درک نکنند و حتی ممکن است از آن بترسند. به همین دلیل، بسیاری از متخصصان توصیه می‌کنند که نوجوانان و کودکان نیز مشاوره فردی دریافت کنند.

درمان خانواده مشکل است. این موضوع مسائل دردناکی را به همراه دارد و از نظر احساسی بر هر یک از اعضای خانواده بسیار تاثیر خواهد داشت. آیا این به این معنی است که هرگز نباید خانواده درمانی را امتحان کنید؟ البته که نه (2) .

فواید درمان خانواده چیست؟

استفاده از امر مشاوره می‌تواند رویکرد جامع ‌تری برای درمان مشکلات یک خانواده به ارمغان آورد. در درمان خانوادگی، خانواده‌ها می‌توانند با راهنمایی یک متخصص بهداشت روانی در محیطی امن و کنترل‌شده روی مشکلات خود کار کنند.

مزایای درمان خانوادگی شامل موارد زیر است: