حکمت الهی در برتری شب قدر

«قدر» در لغت به معنای ‌اندازه و‌ اندازه گیری است و «تقدیر» نیز به معنای ‌اندازه گیری و تعیین است؛ اما معنای اصطلاحی «قدر»، عبارت است از ویژگی هستی و وجود هر چیز و چگونگی آفرینش آن  و به عبارت دیگر،‌اندازه و محدوده وجودی هر چیزی «قدر» نام دارد.
 
بنابر دیدگاه حکمت الهی، در نظام آفرینش، هر چیزی‌ اندازه‌ای خاص دارد و هیچ چیزی بی حساب و کتاب نیست. جهان حساب و کتاب دارد و بر اساس نظم ریاضی تنظیم شده، گذشته، حال و آینده آن با هم ارتباط دارند.
 
استاد مطهری رحمه الله در تعریف قدر می‌نویسد: قدر به معنای ‌اندازه و تعیین است... حوادث جهان... از آن جهت که حدود و‌ اندازه و موقعیت مکانی و زمانی ‌‌آن‌ها تعیین شده است، مقدور به تقدیر الهی است.پس در یک کلام، قدر به معنای ویژگی‌‌ها‌ی طبیعی و جسمانی اشیاء می‌باشد که شامل‌اندازه، حدود، طول، عرض و موقعیت‌‌ها‌ی مکانی و زمانی ‌‌آن‌ها می‌گردد و تمام موجودات مادی و طبیعی را در بر می‌گیرد که این معنا از روایات استفاده می‌شود.
 
بنابراین، معنای تقدیر الهی این است که در جهان مادی، آفریده‌‌ها‌ از حیث هستی و آثار و ویژگی‌‌ها‌یشان، محدوده ای خاص دارند. این محدوده، با اموری خاص مرتبط است؛ اموری که علت‌‌ها‌ و شرایط ‌‌آن‌ها هستند و به دلیل اختلاف علت‌‌ها‌ و شرایط، هستی، آثار و ویژگی‌‌ها‌ی موجودات مادی نیز متفاوت می‌باشند. هر موجود مادی به وسیله قالب‌‌ها‌یی از داخل و خارج،‌اندازه گیری و قالب گیری می‌شود. این قالب، حدود، یعنی طول، عرض، شکل، رنگ، موقعیت مکانی و زمانی و سایر عوارض و ویژگی‌‌ها‌ی مادی آن به شمار می‌آید. بنابراین، معنای تقدیر الهی در موجودات مادی، یعنی هدایت ‌‌آن‌ها (از جانب خداوند) به سوی مسیر هستی شان که برای ‌‌آن‌ها مقدر گردیده است و در آن قالب گیری شده‌اند؛ چنان که در قرآن می‌خوانیم: «وَ الَّذِی قَدَّرَ فَهَدی؛  خداوند آن کسی است که تقدیر کرده، پس هدایت می‌کند» و چون انسان موجودی آگاه و با اراده است (که این تقدیر و قدر وجودی اوست) انتخاب سعادت یا شقاوت و نیز راه رسیدن به این دو، به اراده او گذارده شده است.

بنابراین، شب قدر، شبی است که همه مقدرات سالانه انسان با ملاحظه، اراده، اختیار و قابلیت‌‌ها‌ی انسان تقدیر می‌گردد. شب قدر یکی از شب‌‌ها‌ی نیمه دوم ماه رمضان است که طبق روایات ما، یکی از شب‌‌ها‌ی نوزدهم یا بیست و یکم و به احتمال زیادتر، بیست و سوم ماه مبارک رمضان است. در این شب - که شب نزول قرآن به شمار می‌آید - امور خیر و شر مردم، ولادت، مرگ، روزی، حج، طاعت، گناه و خلاصه هر حادثه ای که در طول سال متناسب با اراده، دعا و قابلیت انسان واقع می‌شود، تقدیر می‌گردد. شب قدر، همیشه و هر سال تکرار می‌شود. عبادت در آن شب، فضیلت فراوان دارد و بهره برداری از آن در نیکویی سرنوشت یک ساله، بسیار مؤثر است. در این شب، تمام حوادث سال آینده به امام هر زمان علیه السلام ارایه می‌شود و وی از سرنوشت خود و دیگران با خبر می‌گردد. امام باقر علیه السلام می‌فرمایند: در شب قدر، به ولی امر (امام هر زمان)، تفسیر کارها و حوادث نازل می‌شود و وی درباره خویش و دیگران، مأمور به دستورهایی می‌شود.
 
کلینی در کافی از امام باقر علیه السلام نقل می‌کند که آن حضرت در جواب معنای آیه «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیلَةٍ مُبارَکةٍ» فرمودند: «آری، شب قدر، شبی است که همه ساله در ماه رمضان و در دهه آخر آن، تجدید می‌شود؛ شبی که قرآن جز در آن شب نازل نشده و آن شبی است که خدای تعالی درباره اش فرموده است: فیها یفرق کل امر حکیم؛ در آن شب، هر امری با حکمت، معین و مشخص می‌گردد» و آن گاه فرمودند: «در شب قدر، هر حادثه‌ای که باید در طول آن سال واقع گردد، تقدیر می‌شود؛ خیر و شر، طاعت و معصیت و فرزندی که قرار است متولد شود، اجلی که قرار است فرا رسد و رزقی که قرار است برسد و ...».
 

بنابراین، در قرآن کریم، نسبت به شب قدر که در آن تقدیرات الهی برای انسان جاری می‌شوند، توجه خاصی شده است که این امر، ارتباط ویژه جهان هستی و انسان را با حق تعالی بیان می‌کند و هر کس به این ارتباط اعتقاد داشته باشد و بر طبق آن حرکت کند، به سرنوشت بسیار مطلوبی نایل می‌شود.
 

شب قدر کدام شب است؟

حقیقت شب قدر