نقش نماز در خانواده

خانواده کوچک ترین واحد اجتماع است که توانایی و بازدهی جامعه به آن بستگی دارد. امروزه جوامعی موفق هستند که خانواده های موفق دارند.

ر واقع، جامعه چیزی جز بسط خانواده نیست. بسیاری از مشکلات اجتماعی و فرهنگی جهان غرب از بحران خانواده ناشی می شود. نماز از سه جهت بنیان خانواده را تقویت می کند.
 

نقش نماز  درفضای معنوی خانواده

سلامت و آرامش خانواده منوط به ایجاد روح معنویت و یاد خدا در فضای خانه و ایجاد فضایل اخلاقی در افراد خانه است. نماز با ایجاد فضای معنوی در خانه، آرامش روانی اعضای خانواده را تأمین می کند و سبب تقویت بنیان روابط آن ها می شود.

در این فضای معنوی است که انجام شعایر دینی و تربیت مذهبی فرزندان به راحتی انجام می شود و آینده خانواده تضمین می گردد.

نقش نماز در صمیمیت خانواده

بارزترین ویژگی خانواده در محبت بین اعضای آن جلوه می کند و در هیچ یک از گروه های اجتماعی محبت متقابل به این صورت شکل نمی گیرد. این کانون گرم خانواده است که پناهگاه اهل خانه در برابر ناملایمات زندگی است.
 

نماز سبب تحکیم محبت در بین اعضای خانواده می شود. یکی از عوامل اصلی ایجاد محبت، تواضع است و پیش تر گفته شد که چگونه نماز سبب تواضع می شود و کبر را از بین می برد.

یکی دیگر از عوامل ایجاد محبت ایمان به خداست که نماز آن را متجلی می کند. در روایات اسلامی نیز تصریح شده که تواضع و ایمان از عوامل ایجاد محبت است.(2)
 

نقش نماز در باروری شخصیت

خانواده ای که از افراد با شخصیت و با ثبات تشکیل شده باشد، دارای استحکام در روابط است. در بحث مسایل تربیتی نماز، به اثر نماز بر ثبات شخصیت اشاره شد.

گذشته از این اعضای خانواده که منظم، نظیف، مؤدب، متین و باوقارند، احساس ثبات می کنتد، قادر به تمرکز ذهن هستند و می توانند در آینده خانواده ای ایده آل را تشکیل دهند. نماز، با توجه به کارکردهای تربیتی اش در ایجاد چنین فضایی بسیار مؤثر است.

خانواده ای که چنین اعضایی داشته باشد بسیار مستحکم و نظام مند خواهد بود و اگر این روابط به جامعه بسط یابد، اجتماع همانند خانواده ای بزرگ خواهد شد.

چرا اسلام برای  نماز تأهل، تقدس قائل است
شهید مطهری در پاسخ این پرسش که «چرا اسلام برای تأهل، تقدس قائلاست؟» می نویسد:یکی از موارد تقدس ازدواج، جنبه تربیتی روح انسان است.

یک نوع پختگی و یک نوع کمال برای روح انسان هست که جز به وسیله تأهل پیدا نمی شود.(2) این پختگی و کمال در پرستش و نیایش پروردگار نیز تأثیر می گذارد.

و همان گونه که نماز اکسیر گرانبهایی است که روح و جان را صیقل می زند و فرد وخانواده و جامعه را به سوی سعادت و معنویت مدیریت می کند. 



خانواده را به نماز وادارید.
قرآن مجید درباره پیامبری به نام اسماعیل علیه السلام می فرماید:وَکانَ یأْمُرُ أَهْلَهُ بِالصَّلاَةِ وَالزَّکاةِ وَکانَ عِندَ رَبِّهِ مَرْضِیاً. (3 )او دودمانش را به نماز و زکات فرمان می داد و نزد پروردگارش پسندیده بود.

حضرت اسماعیل علیه السلام پیامبر خدا و پیراسته از همه بدیها و آراسته به همه خوبی ها بود اما آنچه سبب یاد کرد او در این آیه شده فرمان خانواده به نماز و زکات است و همین خصلت نیز او را مرضی پروردگار نموده است.

خانواده های مسلمان باید با الگوگیری از این اسوه قرآنی و محور قرار دادن نماز در میان خود، راه خشنودی حضرت حق را بپیمایند و نه تنها سرپرست خانواده بلکه هر یک از اعضای خانواده می توانند بسان حضرت اسماعیل، خانواده خویش را به نماز فرمان دهند و خشنودی خدا را فراهم سازند.

نماز اساس  و ارکان خانواده
قرآن مجید به پیامبر اکرم دستور می دهد که اساس خانواده و مدیریت و رهبری آن را نماز قرار دهد: وَأْمُرْ أَهْلَک بِالصَّلاَةِ وَاصْطَبِرْ عَلَیهَا لاَ نَسْأَلُک رِزْقاً نَّحْنُ نَرْزُقُک.(4) ( دودمان خویش را به نماز فرمان بده و خود نیز بر آن، پایدار باش، ما از تو روزی نمی خواهیم [بلکه] روزی ات را ما می دهیم.

در کنار هم نهادن فرمان به نماز و بحث روزی، در واقع اشاره به دو موضوع مهم مدیریت فرهنگی و مدیریت اقتصادی در خانه و بیان اهمیت بخش نخستین است و اینکه گرانیگاه مدیریت، ارتباط با خدا و تنظیم روابط دیگر براساس آن است.

کودکانمان را از پنج سالگی به نماز فرا بخوانیم
امام باقر علیه السلام فرمود: اِنّا نَأْمُرُ صِبْیاتَنا بِالصَّلاةِ اِذا کانُوا بَنی خَمْسَ سِنینَ فَمُرُوا صِبْیانَکمْ بِالصَّلاةِ اِذا کانُوا بَنی سَبْعَ سِنینَ.(5) ما کودکانمان را از پنج سالگی به نماز فرامی خوانیم ولی شما آنان را از هفت سالگی به نماز گزاردن وادارید.

سرپرست خانواده در واقع در چنین سنی به مهندسی و شکل دهی شخصیت کودک می پردازد و روح آزادگی و بندگی خدا را در او تقویت می کند و حس مسئولیت پذیری وی را شکوفا می سازد.

توجه به توانایی، موقعیت سنی و شرایط زمانی کودکان نباید مورد غفلت قرار بگیرد .


چنان که همان امام فرمود: اِنّا نَأْمُرُ صِبْیاتَنا بِالصَّلاةِ وَالصَّوْمِ ما اَطاقُوا.(6) ما کودکانمان را در حد توانشان به نماز و روزه وامی داریم. حلبی از امام صادق علیه السلام چنین نقل می کند: 

ما کودکانمان را در هفت سالگی به اندازه توانشان به روزه وامی داریم نصف روز یا کمتر یا بیشتر و هرگاه تشنگی بر آنان چیره شود افطار می کنند و بدین سان با روزه خو می گیرند. شما نیز کودکانتان را در هفت سالگی به روزه وادار کنید و هرگاه زیاد تشنه شدند افطار کنند.(7)

مدیریت خانواده نمازگزار
وَمَا هذِهِ الْحَیاةُ الدُّنْیا إِلاَّ لَهْوٌ وَلَعِبٌ وَإِنَّ الدَّارَ الْ آخِرَةَ لَهِی الْحَیوَانُ لَوْ کانُوا یعْلَمُونَ.(8) این زندگی دنیا چیزی جز سرگرمی و بازی نیست و زندگی واقعی سرای آخرت است، اگر می دانستند.

بدین سان، خانواده نمازگزار، زندگی خود را به گونه ای مدیریت می کند که از یک سوی، دنیایی زیبا، پاک، خردمندانه و آبرومندانه همراه با سعادت و نیک بختی داشته باشد و با سرافرازی و عزت و مناعت زیست کند و از سویی تلاش نماید تا سرای واپسین را آباد کند و زاد و توشه آن را فراهم نماید.

چنان که قرآن جید می فرماید:یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَلْتَنظُرْ نَفْسٌ مَا قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ. (9) ای کسانی که ایمان آورده اید، تقوا پیشه کنید و هر کس بنگرد برای فردایش چه پیش فرستاده است.


آرامش روحی، روانی خانواده با نماز
آسایش و راحتی ظاهری، فرع بر آرامش و سکون قلبی است و هر دو از بدیهی ترین نیاز زندگی انسان است. قرآن مجید تنها راه رسیدن به اطمینان و آرامش قلبی را  یاد خدا دانسته و فرموده است:

أَلاَ بِذِکرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ. (10) هان! با یاد خدا دلها آرام می گیرد. و از سوی دیگر می فرماید: أَقِمِ الصَّلاَةَ لِذِکرِی. (11) نماز را برای یاد من به پای دار.

 پایبندی خانواده به نماز همراه خضوع و خشوع در هر صبح و شام، آرامش دلپذیر در پرتو یاد و لطف و عنایت خدا را در پی دارد و در چنین بستری هر یک از اعضای خانواده به نیکوترین شکل تربیت می شوند و پله های رشد و تکامل مادی و معنوی را یکی پس از دیگری می پیمایند و به سعادت دو سرا نایل می آیند.


پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در آستانه وقت نماز به مؤن خویش می فرمود: اَرِحْنا یا بَلالُ.16 ای بلال! دلم را با اذان که مژده نماز است راحت بخش. 

«بزرگداشت نماز و گستردن و بلند کردن نام آن، دل بندگان خدا را وجد و نشاط می بخشد و این، برخاسته از ویژگی خود نماز است که مایه آرامش دلها و برطرف کننده نگرانی ها و دغدغه های روحی در نمازگزار است.»(12)

آرامش روحی، سلامت رفتاری، محبت و صمیمیت و در نتیجه سازش و هنجار از آثار نماز در خانواده های مسلمان است، همان نعمت بزرگی که خانواده های بی نماز از خلأ آن رنج می برند و گرفتار اضطراب، افسردگی، اختلاف، پراکندگی و در نتیجه ناهنجاری و کشمکش و طلاق می شوند. 

نقش نماز  در صبر و استقامت خانواده
إِنَّ الْإِنسَانَ خُلِقَ هَلُوعًا إِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعًا وَإِذَا مَسَّهُ الْخَیرُ مَنُوعًا إِلَّا الْمُصَلِّینَ. (13) به ‌راستی که انسان سخت آزمند [و بی‎تاب] خلق شده است.

چون صدمه‎ای به او رسد، عجز و لابه کند و چون خیری به او رسد، بخل ورزد؛ غیر از نمازگزاران؛ همان کسانی که بر نمازشان پایداری می‎کنند. بنابر آیات فوق می‌توان گفت نماز، انسان را در مقابل ناملایمات، مقاوم بار می‎آورد.

بنابراین، انسان، به وسیله نماز می‎تواند از جنبه‌های مختلف، بنیان خانواده را تقویت، و از مشکلات زندگی جلوگیری کند. 

نتیجه:
از مطالب نقش نماز در خانواده به نکات زیر رسیدیم.
1-نماز خواندن و انجام عبادت، در خانواده باعث آرامش روانی پدید می‌آورد و دل مؤمن را امنیت می‌بخشد،
2-نماز درخانواده آدمی را از فحشا و منکرات باز می‌دارد.
3-خواندن نماز در خانواده موجب دست یافتن به وحدت شخصیت اعضا می‌شود
4.نماز خواندن در خانواده موجبات افزایش اعتماد به نفس حانواده را فراهم می‌آورد.
5-کسانیکه در خانواده نماز می خوانند از عزت نفس برخوردار است. عزت نیز با رفتن به پیشگاه معبود حاصل می‌شود
6.نماز باعث  تواضع اعضا خانواده در مقابل خالق که رمز کمال آدمی است می شود.
7.نماز  در خانواده  برترین جلوه‌های عشق را به نمایش می‌گذارد
8-حانواده ای که خوب و نیکو نماز می‌گزارد، کمتر دچار افسردگی می‌شوند

پی نوشت ها:
1. بحارالانوار، مجلسی، ج 79، ص 211، بیروت.
2. تحف العقول، ص328.
3.سوره مریم: آیه55
4.سوره طه: آیه 132)
5. وسائل الشیعه، حر عاملی، ج 4، ص 19، آل البیت.
6. همان، ج 7، ص 393.
7. فروع کافی، ج 3، ص 49.
8.سوره عنکبوت: آیه  64
9. سوره حشر: آیه 18
10.سوره رعد: آیه 28
11.سوره طه:  آیه 14
12.پیام رهبر معظم انقلاب اسلامی به چهارمین اجلاس (13 / 6 / 73)

13.سوره معارج: 19 ـ 23)
 

منبع:
http://pajuhesh.irc.ir/product/book/show.text/id/1968/indexId/235249
https://hawzah.net/fa/Magazine/View/5415/7502/93693
http://shabestan.ir/detail/News/1070782
:از نمازگزاری تا انس با نماز (1) 
* این مقاله در ناریخ 1401/11//10 بروز رسانی شده است