تعریف سندرم پای بیقرار RLS

به تجربه احساس ناخوشایند در پاها به صورت گزگز، مورمور، سوزش یا حسی شبیه به راه رفتن یک حشره روی پوست پاها که عموما در نرمی ساق تجربه می‌شود، می‌گویند؛ البته این احتمال وجود دارد که این حس در تمام اندام تحتانی از مچ تا ران ملاحظه شود. در پی این تجربه فرد اقدام به تکان دادن یا کشیدن پا می‌کند. معمولا دیده می‌شود که در هنگام استراحت یا خواب این احساسات بیشتر تجربه می‌شوند و در خواب یا استراحتِ فرد اختلال ایجاد می‌کنند.1

دلایل ایجاد سندرم پای بیقرار

با استناد به پژوهش‌های شرکت پزشکی جانز هاپکینز و همچنین طیف متنوعی از مطالعات علمی، علت اصلی سندرم پای بی‌قرار تا به امروز همچنان ناشناخته باقی مانده است. در این میان نقش موثر برخی از عوامل ثابت شده است که در ادامه به شماری از مهم‌ترین آنها اشاره خواهد شد:

ـ آنمی فقر آهن

ـ کاهش تولید و ترشح دوپامین

ـ وراثت و فاکتورهای ژنتیکی

ـ بارداری به ویژه طی آخرین ماه‌ها

ـ امراض مزمن همچون نارسایی کلیوی، دیابت، نوروپاتی محیطی و التهاب مفاصل

ـ سن بالا

ـ سندرم ترک (مجموعه علائمی که به دنبال قطع یا کاهش دوز داروها و مواد مخدر تظاهر می‌یابند)

ـ استفاده بی‌رویه از ترکیبات حاوی کافئین و یا قهوه

کالبدشکافی افراد مبتلا به RLS نشان می‌دهد مغز آنها ذخیره کافی از آهن به خصوص در سلول‌های تولیدکننده دوپامین نداشته است. دوپامین یک انتقال‌دهنده عصبی است که برای فعالیت و حرکت راحت عضلات ضروری خواهد بود. با توجه به مجموعه عوامل فوق، دانشمندان معتقدند درمان کم‌خونی می‌تواند به بهبود، کنترل علائم و در برخی موارد رفع کامل بیماری سندرم پای بی‌قرار منتهی شود.

گفتنی است که طبق گزارش NINDS، سندرم پای بی‌قرار می‌تواند بر اثر اختلال در مدارهای عقده‌های قاعده‌ای مغز نیز ایجاد شود. این هسته‌ها در کنترل اعمال حرکتی غیرارادی بدن نقش ارزشمندی برعهده دارند. حال اگر چنین اجزای مهمی دچار مشکل شوند، تولید دوپامین نیز مختل خواهد شد و فرد در معرض حرکات سریع و بدون اختیار RLS قرار می‌گیرد.

براساس گزارش بنیاد ملی خواب، شایع‌ترین نوع سندرم پای بی‌قرار تحت عنوان RLS اولیه اغلب میان اعضای یک خانواده به صورت موروثی رخ می‌دهد. محققان ژنتیک دریافته‌اند که مسئول نیمی از موارد ابتلا به RLS چیزی نیست جز کدهای ژنتیکی افراد. پس اگر شما نیز در پاهای خود به کرات احساس بی‌قراری را تجربه کرده‌اید، بهتر است در ابتدای امر علت آن را از والدین خود جویا شوید.

البته این موضوع بدین‌ معنا نیست که تمامی اشخاص با ژن RLS به این بیماری گرفتار خواهند شد. در مقابل نوعی دیگر به نام RLS ثانویه نیز وجود دارد که به نظر می‌رسد یک بیماری مستقل باشد و یا بر اثر عارضه جانبی داروهای خاص ایجاد شود. یافته‌های حاصل از مطالعات مرتبط نشان می‌دهند که استرس و عوامل محیطی در توسعه RLS ثانویه از هر فاکتوری مهم‌تر باشند.2

نشانه های سندرم پای بیقرار

همیشه در هر اختلالی نشانه‌هایی وجود دارند که آگاهی از آن‌ها توسط شخص یا بررسی آن‌ها توسط متخصص منجر به تشخیص آن اختلال می‌شود؛ در انواع اختلال خواب از جمله سندرم پاهای بی قرار (RLS) نیز این نشانه‌ها مشهودند:

1- احساس ناخوشایند بصورت گزگز، سوزش، مورمور یا راه رفتن یک حشره روی اندام‌ها

2- عدم تحرک و استراحت سبب تشدید این علائم می‌شوند.

3- اختلال در خواب و بروز بی خوابی

4- این علائم نباید بر اثر بیماری قند باشد.1

احساساتی که سندرم پای بیقرار در فرد ایجاد می‌کند

افرادی که به این اختلال مبتلا هستند اغلب احساسات عجیبی را در پاها و گاه بازوهای خود دارند؛ این احساسات ممکن است در غروب و تمام طول شب وجود داشته‌باشند و تنها صبح‌ها برای مدتی متوقف شوند. این احساسات و حالت فرد را وادار می‌کند پاهای خود را تکان دهد. برخی از این احساسات به شرح زیر هستند:

سوزش

دمر خوابیدن

تیر کشیدن پاها

احساس وارد شدم شوک الکتریکی به پا

خزیدن

خارش

مور مور شدن.1

تشخیص سندرم پای بیقرار

تشخیص سندرم پای بی‌قرار روندی نسبتا ساده است. پزشکان معمولان با بررسی علائم بیمار و انطباق آن با ۴ شاخص زیر ابتلا به RLS را تایید می‌کنند:

ـ تمایل شدید و غیرقابل مقاومت برای حرکت دادن پاها که اغلب با احساساتی ناخوشایند همراه می‌شود.

ـ درست زمانی که بیمار دراز کشیده است یا در حال استراحت است علائم بیماری تشدید می‌شوند.

ـ نشانه‌های بیماری با جابه‌جایی بیمار بهتر می‌شود و تا حدودی تسکین می‌یابد.

ـ علائم بیماری در هنگام شب تشدید می‌شوند.

پزشک همچنین برای آن‌که تشخیص دهد آیا این علائم خود ناشی از اختلال در فاکتورهای دیگری هستند یا خیر ممکن است درخواست آزمایش خون و یا تست‌های عصبی کند. مشاوره با متخصصان خواب نیز در بسیاری از موارد یاری‌رسان خواهد بود.2

درمان سندرم پاهای بی قرار

گاهی سندرم پای بیقرار بر اثر مسائل دیگری مانند کمبود آهن یا بیماری‌های مربوط به سیستم عصبی به وجود آمده است. انجام اقدامات درمانی در مورد مشکل اولیه می‌تواند مشکل ثانویه (سندرم پاهای بی قرار) را نیز بهبود بخشد. علم روانشناسی درمان غیردارویی را اولویت روش درمانی می‌داند.

تغییر سبک زندگی

رژیم غذایی مناسب و مصرف کافی ویتامین‌ها، کاهش و حذف مصرف مواد کافئین دار، سیگار، مشروبات الکلی و تنظیم برنامه‌ی خواب

مصرف دارو

مراجعه به متخصص، برای بررسی شرایط بیولوژیکی و مصرف دارو برای کاهش تنش و دلایل زیستی

کاهش استرس‌های محیطی

البته کنترل محیط در دست فرد نیست. اما می‌تواند از بعضی موقعیت‌های استرس زا پرهیز کند؛ یا با مشورت با متخصص راه‌های درمان استرس را فرابگیرد.

انجام حرکات کششی پیش از خواب

انجام برخی حرکات کششی و ورزش نرم با تمرکز روی نقاطی که حس بی قراری بیشتری تجربه می‌کند.

حمام دوش آب سرد

حمام کردن از روش‌های مفیدی است که می‌تواند باعث کاهش تنش در عضلات شخص بشود.3

پیامدهای سندرم پای بیقرار

از اولین پیامد‌هایی که در سندرم پای بیقرار مشاهده می‌شود، کاهش سطح کارآمدی فرد است. شخص مبتلا به سندرم پاهای بی قرار به علت اشکالاتی که در خواب و استراحت دارد، در طی روز دچار خستگی و کمبود انرژی خواهد بود که سبب کاهش عملکرد می‌شود.

1. کاهش انرژی در طول روز

2. تجربه خواب آلودگی و خستگی

3. کاهش توجه و تمرکز

4. افت کارایی حافظه

5. تجربه‌ی دردهای عضلانی و خستگی در اندام بی قرار.2

پینوشتها
1.www.honarehzendegi.com
2.www.hamshahrionline.ir
3.www.chetor.com