آنها نمی‌توانند یا نمی‌خواهند اولین گام را در دوستی بردارند، و ترجیح می‌دهند که یک دوستی بالقوه را رد کنند تا اینکه با فردی ناآشنا تماس داشته باشند. گرچه اقلیتی از این کودکان ممکن دچار مشکل عاطفی باشند، اغلب این کودکان تنها به طور طبیعی انزواجو هستند و در خو گرفتن به موقعیتهای جدید کند عمل می‌کنند.
اغلب کودکان خجالتی پس از اینکه دوره ابتدایی تطبیق یافتن با موقعیت جدید را طی می‌کنند، می تواند رابطه برقرار کنند و در یک موقعیت اجتماعی عمل کنند. اما اگر پس از این دوره آشنایی تدریجی اولیه، باز هم کودک در ایجاد و حفظ رابطه دچار اشکال بود، باید توجه بیشتری به او کرد.
نهایتا بسیاری (و شاید اغلب) کودکانی که خجالتی هستند، می آموزند که بر این گرایش شان غلبه کنند. آنها به طریقی عمل می‌کنند که ظاهرا خجالتی و انزواجو به نظر نمی‌رسند، هر چند که در درون‌شان ممکن است هنوز احساس شرم کنند. والدین می‌توانند با ملایمت این کودکان را به سوی موقعیتهای اجتماعی هدایت کنند که در آن بتوانند ایجاد موفقیت‌آمیز رابطه با دیگران را بیاموزند.
کودکان طرد شده
اغلب کودکان می‌خواهند دوست پیدا کنند، اما برخی از آنها در یادگیری چگونه دوست پیدا کردن کند هستند. برخی از کودکان ممکن است به دنبال رفاقت با کودکان دیگر باشند، اما ممکن است از یک گروه کودکان یا گروهی دیگر طرد شوند، که ممکن است به علل مختلفی باشد به خاطر نوع لباس پوشیدن، چاقی، بهداشت شخصی یا حتی زبان‌‌آور نبودن باشد.کودکان اغلب در صورتی که رفتار تهاجمی یا آشوبگرانه نشان دهند، بوسیله همسالانشان طرد می‌شوند. همچنین برخی از کودکان ممکن است به حاشیه رانده شوند، بدون اینکه خودشان متوجه باشند.
این کودکان فراموش‌شده اغلب اوقات‌شان را به تنهایی می‌گذرانند. کودکان طرد شده به طور واضح مورد علاقه همسالانشان نیستند و مداوما احساس ناخوانده بودن را دارند. این کودکان اغلب پرخاشگری و آشوبگری تمایل دارند، و نسبت به حاشیه رانده شدن بسیار حساس نشان می‌دهند.
آنها ممکن است به قلدری و قانون‌شکنی روی بیاروند، یا اینکه آنقدر به خودشان نامطمئن باشند که موجب طرد شدن بوسیله دیگران شوند. برخی از این کودکان ممکن است به اختلال کم‌توجهی بیش‌فعالی (ADHD) مبتلا باشند.
کودکان رهاشده
در مقابل، کودکان رهاشده به طور آشکار طرد نمی‌شوند یا به حاشیه رانده نمی‌شوند، اما اغلب صرفا به امان خدا رها می‌شوند، فراموش می‌شوند، در گروههای کودکان پذیرفته نمی‌شوند و آخرین نفری هستند که برای یک تیم برداشته می‌شوند. این کودکان ممکن است به تنها و انزواجو شناخته شوند، اما ممکن است منفعل باشند و از انزوای‌شان ناراحت باشند.برخی دیگر از این کودکان ممکن است واقعا ترجیح دهند که تنها باشند. این گروه ممکن است بوسیله دیگر کودکان مورد احترام و تخسین باشند، اما به سادگی در انجام فعالیت‌های انفرادی یا گذراندن وقت با والدین، خواهر و برادر، سایر بزرگسالان یا حتی حیوانات خانگی احساس راحتی بیشتری می‌کنند.
این گروه کودکان نیز ممکن است فاقد مهارت‌های اجتماعی و اعتماد به نفس لازم برا وارد شدن به حوزه‌های اجتماعی باشند، که اغلب به خاطر کمبود تجربه اجتماعی‌شان است. یا اینکه خجالتی‌تر،آرام تر و خوددارتر از اغلب همسالان شان باشند.
والدین چکار می توانند بکنند؟
رابطه موفق با همسالان به داشتن مهارت‌های گوناگون و شیوه‌های خاص تعامل با دیگران نیاز دارد. والدین باید باین مهارت‌ها را به کودکان‌شان بیاموزند و به آنها کمک کنند که بر آنها مسلط شوند و خودشان الگوی کودکان باشند.از جمله این مهارت‌ها می‌‌توان به این موارد اشاره کرد:
- کنارآمدن با شکست و نومیدی.
- کنارآمدن با موفقیت.
- کنار آمدن با تغییر و دوران گذار
- کنار آمدن با طرد شدن و به حاشیه رانده شدن.
- مهار خشم.
- بخشش دیگران.
- معذرت خواهی.
- پرهیز از پذیرفتن کارهای خطرناک به ظاهر شجاعانه.
- فکر کردن به انجام دادن کارهای سرگرم کننده.
- بیان عواطف.
- اجتناب موقعیتهای خطرناک.
- دفاع از خود.
- آرامبخشی به شخصی دیگر.
- سهیم کردن دیگران در احساسات خود.
- تقاضا کردن از دیگران.
- افشای احساسات شخصی.
- تعارف کردن
- بیان احترام به دیگران.
- کنار آمدن با فقدان.
- تلاش برای پیدا کردن دوست.
- لطف کردن به دیگران.
- کمک خواستن
- کمک به دیگران.
انواع مختلف بچه خجالتی
براساس مشاهدات میدانی و مقایسه با هم‌سن‌‌وسال‌ها، گزل (Gazelle)، سه زیرگروه مهم از کودکان خجالتی، با الگوهای بسیار متفاوتی برای روابط اجتماعی را شناسایی کرد. همه‌ی این کودکان، رفتارهای خجالتی که پیش‌تر عنوان شد را نشان دادند، اما علاوه بر آن رفتارهای تعریف‌شده، آنچه به خاطر خجالتی بودنشان انجام می‌دادند، به‌شدت وابسته به نحوه‌ی رفتار سایرِ کودکان با آنها بود. (البته، برخی از کودکان خجالتی در هیچ یک از این دسته‌ها جای نگرفتند.)۱. کودکان خجالتی سازگار
اگرچه این کودکان گفتگو یا بازی را آغاز نمی‌کردند، اما وقتی یکی از بچه‌ها به آنها نزدیک می‌شد، به گرمی واکنش نشان می‌دادند. به طور کلی، این کودکان از سوی همسنوسالهایشان پذیرفته می‌شدند و تعداد دوستانشان تقریبا به اندازه‌ی بچه‌های اجتماعی بود. بچه‌های دیگر آنها را در حد معمول جذاب و حتی باهوش‌تر از متوسطِ بچه‌ها می‌دیدند. علی‌رغم تمایلشان به عقب ایستادن، پاسخ‌های مثبتشان به درخواست‌های بچه‌های دیگر و شاید هم روابط خوبِ خانوادگی‌شان به آنها اجازه می‌داد مهارت‌های اجتماعی را آنقدر خوب پرورش دهند که بتوانند با همسالانشان رابطه‌ی خوبی برقرار کنند.
۲. کودکان خجالتی نابالغ
این کودکان معمولا در موقعیتهای اجتماعی کنار می‌کشیدند، اما وقتی تلاش می‌کردند به همسنوسالهایشان نزدیک شوند، این کار را به شیوه‌ای انجام می‌دادند که در نظر بچه‌های دیگر بچه‌گانه و آزاردهنده بود. برای مثال، گزل به دختری اشاره می‌کند که پس از باخت در بازی وسطی، در حالی که بچه‌های دیگر هنوز مشغول همان بازی بودند، مدام با پرسش «میشه یه بازی دیگه بکنیم؟» حواس آنها را پرت می‌کرد.بچه‌های دیگر اغلب کودکان خجالتیِ نابالغ را نادیده می‌گیرند. این دسته از کودکان خجالتی، نسبت به کودکان خجالتیِ سازگار، شاید بیشتر از سوی همسنوسالهایشان مورد بی‌مهری قرار بگیرند، زیرا آنها بین کنار گذاشته شدن و جلب توجه دیگران به خودشان، آن هم به شیوه‌های مخرب و آزاردهنده، سَردرگُم هستند. آنها دوستان کمتری هم نسبت به تعداد معمول دارند.
۳. کودکان خجالتی پرخاشگر
وجود دو صفت پرخاشگری و خجالتی بودن در یک کودک، متناقض به نظر می‌رسند! گزل زیرگروهی از کودکان خجالتی را شناسایی کرد که اغلب در خودشان فرو می‌رفتند، اما وقتی با همسنوسالهایشان ارتباطی برقرار می‌کردند، اغلب به شیوه‌های عصبی و خصمانه رفتار می‌کردند. در مقایسه با دو دسته‌ی اجتماعی‌تر و دیگر بچه‌های خجالتی، این کودکان، بیشترین مشکل را در ارتباط با همسنوسالهایشان داشتند. احتمال زیادی داشت که این گروه، از سوی دیگران طرد شوند یا حذف شوند و یا مورد اذیت و آزار قرار بگیرند، چرا که هم رفتارشان بسیار ناخوشایند بود و هم، دوستان بسیار کمی داشتند که از آنها محافظت یا دفاع کنند.۱۰ راهکار ساده برای اجتماعی شدن کودک خجالتی
خجالت را کنار بگذارید
برای درمان کمرویی در کودکان ابتدا نیاز به پیدا کردن ریشه مشکل است. اولین و مهمترین نکته در تربیت کودکان، توجه به الگوبرداری آنان است. پس اگر شما در تعاملات اجتماعی خود فردی خجالتی هستید و قادر نیستید که به درستی با دیگران ارتباط برقرار کنید، نباید از فرزندتان توقع داشته باشید که فردی اجتماعی باشد. سعی کنید به خاطر فرزندتان هم که شده خجالت را کنار بگذارید.مواظب یکی یکدانه‌ها باشید
کودکانی که برادر یا خواهری ندارند و یا در خانواده‌های کم جمعیت زندگی می‌کنند، معمولا اصول حضور در جمع را یاد نمی‌گیرند. آنها ترجیح می‌دهند، بیشتر وقت خود را با نقاشی کشیدن یا دیدن کارتون بگذرانند. پس اگر می‌خواهید کودکتان را از داشتن برادر و خواهر محروم کنید، او را تشویق به بازیهای گروهی و حضور در جمع هم سن و سالانش کنید. اجازه دهید، لذت بازی و دوستی با بچه‌های دیگر با بچشد. علاوه بر این اگر در آپارتمان زندگی می‌کنید؛ می‌توانید با همسایه‌هایی که فرزند هم‌سن کودک شما دارند، ارتباط بگیرید و به این ترتیب هم رسم همسایگی را به جا بیاورید و هم کودکتان را از انزوا نجات دهید.اشتباهات کودکتان را بپذیرید
یکی دیگر از دلایل خجالت در کودکان سرزنش و تحقیر آنها به خصوص در جمع است. همین باعث می‌شود که کودک ترجیح دهد از جمع کناره‌گیری کند و اصلا کاری انجام ندهد تا تنبیه نشود. یادتان باشد که فرصت تجربه کردن را نباید از کودکتان بگیرید. به او جسارت و شجاعت اشتباه کردن و عذرخواهی در زندگی روزمره را بیاموزید؛ چرا که از قدیم گفته‌اند املای نانوشته غلط ندارد.هرگز به کودکتان برچسب خجالتی نزنید
برچسب خجالتی زدن به کودک باعث می‌شود که او در برابر تغییر مقاومت کند و این موضوع را باور کند که یک فرد خجالتی است. پس هرگز به او نگویید که خجالتی است. اجازه ندهید هم‌سالانش هم او را به این صورت مورد خاطب قرار بدهند. اگر می‌خواهید با فرزندتان درباره علت خجالتش صحبت کنید، این کار را در جمع انجام ندهید. بودن در مرکز توجه به اندازه کافی برای کودکان خجالتی عذاب آور هست؛ وقتی دیگران هم وارد بحث شما شوند، شرایط برایش دشوارتر خواهد شد.
دوست من می‌شی؟
حتما یادتان هست که در مدرسه درباره باز کردن سر صبحت با دیگران درس‌هایی داشتیم، مثل اینکه با تعارف بیسکویت می‌توانید این کار را شروع کنید. حالا شما هم در خانه به فرزندتان چگونگی ارتباط برقرار کردن با هم‌سالانش را بیاموزید. اصلا بازیهای دو نفره تشکیل دهید و موقعیت را برایش بازسازی کنید. می‌توانید با اجرای نمایش به او این مهارت را آموزش دهید. وقتی هم که او را به پارک بردید، از او بخواهید که این بازی را ادامه دهد. مطمئن باشید، نتایج خوبی خواهید گرفت.این بار اجازه دهید کودکتان در مهمانی شیطنت کند!
یکی از عادت‌های بد والدین این است که معمولا در مهمانی‌ها از کودک ساکت و آرام تعریف می‌کنند. در شرایطی که انزواطلبی کودک یک نکته منفی به حساب می‌آید. اجازه دهید کودکتان در مهمانی‌ها بازی و شیطنت کند. چه اشکالی دارد که روحیه شاد و کودکانه‌اش را در جمع هم بروز دهد. تا زمانی که این کارها به دیگران آسیبی نمی‌زند، انجام آنها اشکالی ندارد. با تعریف و تمجید از این روحیه به او فرصت کودکی کردن را بدهید.با فرزندتان همدلی کنید
حتما با کودکتان در یک محیط خلوت صحبت کنید و به حرف‌هایش درباره این مسئله خوب گوش بدهید. به او بگویید که وقتی خودتان هم کودک بودید، این موقعیت‌ها را تجربه کرده‌اید. اجازه دهید بداند که شما شرایط او را درک می‌کنید. او را تشویق به انجام کارهایی که به آنها علاقه‌مند است، بکنید. بالابردن اعتماد به نفس کودک باعث می‌شود که بیشتر خودش را در جمع‌‌های مختلف نشان دهد و به دنبال موفقیت‌های بیشتر باشد.بدبینی را در کودکتان از بین ببرید
معمولا کودکان خجالتی دارای افکار منفی هستند. مثلا فکر می‌کنند که کسی دوست ندارد با آنها بازی کند یا بچه‌ها از آنها خوششان نمی‌آید. سعی کنید؛ افکار مثبت را جایگزین این افکار منفی کنید. به او بگویید که خیلی خوب می‌تواند با بچه‌ها بازی کند و دل دیگران جا باز کند. کودک را تشویق کنید که خودش را باور کند.دلایل اضطراب کودک را بر طرف کنید
یکی از دلایل ترس و اضطراب کودک برخورد با ناشناخته‌هاست. به عنوان مثال وقتی کودک برای اولین بار به یک جشن تولد دعوت می‌شود، به خاطر اینکه تصوری از فضای آنجا ندارد، دچار استرس می‌شود. شما می‌توانید به همراه فرزندتان یک هفته قبل از تولد او را به خانه دوستش ببرید و با والدین او آشنا کنید. درباره موقعیت‌هایی مثل دندانپزشکی یا رفتن به آرایشگاه هم این شرایط صادق است. یادتان باشد که در تجربه‌های تازه آمادگی قبلی دادن به کودک، بهترین راهکار است.کودکتان را مستقل بار بیاورید
کودکان زیادی هستند که در محیط خانه برخورد عادی‌ای دارند ولی به محض حضور در شرایط و موقعیتهای خاص خجالتی می‌شوند. مثلا وقتی کودک در جشن تولد دوستش می‌خواهد در کنار شما بماند، باید به او تذکر بدهید که فقط برای چند دقیقه می‌تواند پیش شما بماند و بعد باید با دوستانش بازی کند. اگر می‌خواهید کودکتان را در جشن تولد تنها بگذارید، او را از زمان برگشت خود مطلع کنید و اگر کودکتان می‌ترسد که شما او را ترک کنید، به او اطمینان بدهید که جشن را ترک نمی‌کنید ولی او نباید تمام مدت کنار شما بنشیند.منبع: سایت سیمرغ
سایت چطور
سایت فردا
