هورمون چیست و چه کاری انجام می‌دهد؟
هورمون‌ها موادی شیمیایی هستند که توسط غدد سیستم درون ریز بدن تولید می‌شوند. هورمون‌ها از طریق جریان خون به ارگان‌ها و بافت‌های مختلف بدن می‌رود و به آنها پیام‌هایی مبنی بر نوع و زمان فعالیت‌هایشان را ارسال می‌کند. هورمون‌ها نقش بسیار مهمی در تنظیم بسیاری از فعالیت‌های روتین بدن دارند که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.- سوخت و ساز بدن و اشتها
- ضربان قلب
- چرخه‌های مرتبط با تولید مثل و عملکرد جنسی
- رشد کلی بدن
- دمای بدن
- سطح خلق و استرس
از جمله نکات مهم در مورد هورمون‌ها این است که زنان و مردان به طور مشابهی تحت تاثیر هورمون‌های انسولین، رشد، آدرنالین و استیروئید قرار دارند. اما در مورد هورمون‌های جنسی بدن زنان و مردان به طورمتفاوتی عمل می‌کند چراکه زنان معمولا تغییرات بیشتری را در سطوح استروژن و پروژسترون تجربه می‌کنند در حالیکه مردان بیشتر تحت تاثیر تغییرات مرتبط با تستوسترون را تجربه می‌کنند.1
نشانه‌های اختلال هورمونی
هورمون‌های شما نقشی کلیدی در سلامت کلی‌تان ایفا می‌کنند. ازاین‌رو، علائم بسیاری وجود دارند که می‌توانند نشان‌دهنده‌ی عدم تعادل هورمونی باشند. علائم شما به این مسئله بستگی دارد که کدام هورمون‌ها یا غده‌ها به‌درستی کار نمی‌کنند.اختلالات هورمونی متداولی که مردان و زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهند، می‌توانند باعث هریک از علائم زیر شوند:
افزایش وزن؛
خستگی؛
افزایش حساسیت به سرما یا گرما؛
یبوست یا افزایش دفعات اجابت مزاج؛
پوست خشک؛
صورت پف‌کرده؛
کاهش وزن بدون دلیل (گاهی‌اوقات ناگهانی)؛
افزایش یا کاهش ضربان قلب؛
ضعف عضلانی؛
تکرر ادرار؛
افزایش تشنگی؛
درد، حساسیت به لمس و سفتی عضلانی؛
درد، سفتی یا تورم در مفاصل؛
تُنُک شدن مو یا موی شکننده و نازک؛
افزایش احساس گرسنگی؛
افسردگی؛
کاهش میل جنسی؛
عصبانیت، اضطراب یا تحریک‌پذیری؛
تاری دید؛
تعریق؛
ناباروری؛
یک برآمدگی چربی بین شانه‌ها؛
گرد شدن صورت (صورت ماه)؛
ترک های پوستی بنفش یا صورتی.2
علل شیوع اختلالات هورمونی
این مشکلات در بین جوانان 20- 25 ساله شیوع بیشتری دارد. آنها در آینده در معرض ناباروری هستند و به همین جهت تحت درمان‌های دارویی مانند یاسمین، دویان، پروژسترون و .... قرار می‌گیرند که این درمان‌ها، خود می‌توانند مزید بر علت شوند!البته پرداختن به این موضوع نیاز به مجال دیگری دارد؛ ولی باید گفت که نوع تغذیه کنونی، روش‌های دفع کشت‌های نباتی، آلودگی‌های هوا و غذا، پرورش حیوانات به روش‌های صنعتی، فشارهای عصبی و غیره در این امر دخیل هستند.3
همه افراد ممکن است به طور طبیعی در طول زندگی خود دستخوش تغییراتی در سیستم هورمونی بدن شوند. با این حال عدم توازن هورمون‌های بدن می‌تواند ناشی از بدکارکردی غدد درون ریز بدن باشد. این غدد شامل غده‌های آدرنال، گناد (بیضه‌ها و تخمدان‌ها)، غده پینه آل، هیپوفیز، هیپوتالاموس، تیروئید و پانکراس است.
برخی شرایط پزشکی، عادات روزانه و سبک‌های نادرست زندگی می‌تواند این غدد را تحت تاثیر قرار دهد و منجر به عدم توازن در سطوح هورمون‌های بدن شود. عوامل زیر از جمله مهم‌ترین شرایط تاثیرگذار در بروز اختلالات هورمونی محسوب می‌شوند.
تجربه استرس مزمن و شدید
دیابت نوع 1 و 2
کم کاری یا پرکاری غدد تیروئید
رژیم غدایی نامناسب و ضعیف
مصرف داروهای هورمونی نظیر داروهای ضد بارداری
سوءمصرف مواد استیروئیدی
ترشح بیش از حد یا کم هورمون کورتیزول
آسیب و جراحت مرتبط با غدد درون ریز
ابتلا به سرطان‌هایی که غدد درون ریز را درگیر می‌کنند
شیمی درمانی و پرتودرمانی
کمبود ید در بدن
ابتلا به سندروم ترنر
ابتلا به اختلال بی‌اشتهایی عصبی
ابتلا به عفونت‌ها یا بروز واکنش‌های آلرژیک شدید.1
انواع اختلالات هورمونی
اختلالات هورمونی عموما به دو طبقه کلی تقسیم می‌شوند که شامل موارد زیر است.- اختلالاتی که ناشی از ترشح بسیار زیاد یا بسیار کم هورمون توسط غدد است. این اختلالات به عدم توازن هورمونی معروف هستند. عدم توازن هورمونی معمولا به دلیل نقص در عملکرد سیستم بازخورد غدد درون ریز ایجاد می‌شود. این سیستم کنترل کننده سطح هورمون‌ها در بدن است و نقص عملکردی آن منجر به ایجاد سطوح نامتناسب هورمون‌ها و ایجاد اختلالات مختلف می‌شود. از جمله سایر عواملی که می‌تواند به عدم توازن هورمونی منجر شود، می‌توان به وجود مشکلات ژنتیکی، عفونت‌ها و آسیب دیدن غدد درون ریز اشاره کرد.
- ایجاد ضایعاتی در سیستم غدد، نظیر بروز تومور که می‌تواند روی سطح هورمون‌های بدن اثر بگذارد.1
مواردی که به تعادل هورمونی شما کمک می‌کند
بورون
آنتی‌اکسیدانی است که به حفظ استروژن و کلسیم کمک می‌کند. چغندر، تربچه، آلو، گلابی، هلو، توت، به، قاصدک، جین‌سینگ، کشمش قرمز، آلبالو، کلم، گوجه‌فرنگی، انجیر، مریم گلی و گندم سیاه.بیوفلاون
کشمش سیاه، آلو، انگور و مریم گلی.ایزوفلاونوئیدها
نخود، شیر سویا و ترفو(پنیر سویا).پادزنگ(آنتی اکسیدان)
آلو، گوجه برغانی، کشمش، انگور، توت، تمشک، زرشک، شاه‌توت، چغندر، فلفل دلمه‌ای قرمز، اسفناج، سبزی‌های برگ‌دار، کوهاش سیاه، شلغم، تربچه، شیرین‌بیان و زردچوبه.لینگن
تخم برزک، عدس و گردو.بیوفلاونوئیدها حاوی ویتامین E و منیزیوم هستند که در خوراک‌های رنگدانه‌ای وجود دارند و مشکلات مربوط به کاهش و یا افزایش هورمون را کاهش می‌دهند.3
آیا اختلالات هورمونی در زنان از علائم متفاوتی برخوردار است؟
در مورد برخی هورمون‌ها نظیر هورمون‌های جنسی این مسئله صدق می‌کند. در واقع زنان به دلیل برخورداری از سطوح متفاوت هورمون‌های جنسی و چرخه‌هایی نظیر چرخه قاعدگی بیشتر در معرض تغییرات هورمونی قرار دارند که از جمله علائم آنها می‌توان به پریودهای نامنظم همراه با خونریزی و درد زیاد، ضعف استخوان‌ها، گرگرفتگی و تعریق شبانه، یبوست، اسهال، افزایش رشد موها در صورت، گردن، سینه، دور پستان و پشت، افزایش وزن، ناباروری و ... اشاره کرد. در حالیکه علائم اختلالات مرتبط با هورمون جنسی در مردان بیشتر شامل کاهش میل جنسی، بروز اختلال در نعوظ، تحلیل رفتن عضلات، کاهش حجم اسپرم، کاهش رشد موها در بدن و رشد بیش از حد بافت سینه است.1گزینه‌های درمانی برای عدم تعادل هورمونی
درمان یک اختلال هورمونی، به علت بروز آن بستگی دارد. گزینه‌های درمانی متداول عبارتند از:۱. استروژن درمانی
اگر یائسه شده‌اید و از علائم آزاردهنده‌ای مانند گرگرفتگی رنج می‌برید، پزشک‌تان ممکن است یک دُز پایین از هورمون استروژن را برای شما تجویز کند. حتما در مورد خطرات و مزایای استفاده از درمان جایگزینی هورمون با پزشک‌تان صحبت کنید.۲. استروژن واژینال
اگر دچار خشکی واژن یا درد در حین رابطه‌ی جنسی هستید، ممکن است لازم باشد استفاده از یک کرم، قرص یا حلقه‌ی استروژن را امتحان کنید. این درمان موضعی از بسیاری از خطرات مرتبط با استروژن سیستمیک یا استروژنی که از طریق جریان خون به ارگان موردنظر می‌رسد، جلوگیری خواهد کرد.۳. روش‌های هورمونی جلوگیری از بارداری
اگر سعی دارید باردار شوید، روش‌های هورمونی جلوگیری از بارداری می‌توانند به تنظیم چرخه‌های قاعدگی شما کمک کنند.انواع روش‌های هورمونی پیشگیری از بارداری عبارتند از:
قرص ضدبارداری؛
چسب ضدبارداری؛
آمپول‌های ضدبارداری؛
حلقه‌ی واژینال؛
دستگاه داخل رحمی آی یو دی (IUD).
این روش ممکن است به بهبود آکنه و کاهش موهای زائد روی صورت و بدن نیز کمک کند.
۴. داروهای آنتی‌آندروژن
آندروژن‌ها، هورمون‌های جنسی مردانه هستند که در هردو جنس مرد و زن وجود دارند. زنانی که سطوح آندروژن بالایی دارند، می‌توانند از داروهایی استفاده کنند که جلوی اثرات آندروژن‌ها مثل ریزش مو، رشد موی صورت، و آکنه را بگیرند.۵. متفورمین
متفورمین یک نوع داروی دیابت نوع دو است که می‌تواند به برخی از زنانی که علائم PCOS دارند، کمک کند. این دارو توسط سازمان غذا و داروی ایالات‌متحده (FDA) برای درمان PCOS تأیید نشده است اما ممکن است به کاهش سطوح آندروژن و تقویت تخمک‌گذاری کمک کند.۶. تستوسترون تراپی
مکمل‌های تستوسترون می‌توانند علائم تستوسترون پایین در مردان را کاهش بدهند و در نوجوانانی که دچار بلوغ تأخیری هستند، باعث آغاز دوره‌ی بلوغ می‌شود. این دارو به شکل تزریقی، چسب و ژل موجود است.۸. درمان هورمون تیروئید
در افراد مبتلا به هیپوتیروئیدیسم یا کم‌کاری تیروئید، هورمون تیروئید مصنوعی به نام لووتیروکسین (لووتیروئید، لووکسیل، سین‌تیروئید، یونیتروید) می‌تواند سطوح هورمون تیروئید را به حالت تعادل بازگرداند.۹. فلیبنسیرین (Addyi)
این تنها داروی مورد تأیید FDA برای درمان میل جنسی کم در زنانی است که در حوالی دوره‌ی یائسگی‌شان هستند. این دارو عوارض جانبی جدی دارد، بنابراین در مورد مصرف آن با پزشک‌تان مشورت کنید تا ببینید که آیا می‌تواند برای شما مناسب باشد یا نه.۱۰. افلورنیتین (Vaniqa)
این یک کرم نسخه‌ای است که به‌طور خاص برای رشد بیش‌ازحد موی صورت در زنان ساخته شده است. این دارو که به‌صورت موضعی روی پوست استفاده می‌شود، به کُند کردن روند رشد موهای جدید کمک می‌کند اما موهای موجود را از بین نمی‌برد.2پینوشتها
1.www.honarehzendegi.com
2.www.chetor.com
3.www.seemorgh.com
