شما هم IBS داريد؟
نويسنده:محمدمهدي فخاري
گفتگوی هفته نامه سلامت با دکتر رضا انصاري
نشانگان روده تحريک‌پذير يک اختلال شايع گوارشي است که 10تا20 درصد افراد جامعه به آن مبتلا هستند. بر اساس گزارش‌هاي انجمن جهاني گوارش، به دليل آگاهي نداشتن مردم و بيماران از IBS اين موضوع نه تنها در ايران بلکه در تمام دنيا در حال تبديل شدن به يک مشکل جهاني است، به نحوي که ميليون‌ها نفر روزانه با مشکلات و علايم ناخوشايند آن دست و پنجه نرم مي‌کنند. به اين بهانه گفتگويي با دکتر رضا انصاري، فوق تخصص گوارش و عضو هيات علمي مرکز تحقيقات بيماري‌هاي گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکي تهران انجام داده‌ايم که مي‌خوانيد.
سلامت : آقاي دکتر! نشانگان روده تحريک‌پذير يا IBS چه‌طور بوجود مي‌آيد؟
IBS يک اختلال حرکتي در روده‌ها و عموما در روده بزرگ است كه به دنبال آن فرد با اختلال ترشحي مواجه مي‌شود. IBS همان‌طور که گفتم، يک نوع اختلال است. در واقع هيچ‌گونه ناهنجاري يا مشکل ساختاري در روده وجود ندارد بلکه صرفا حالتي است که در آن حركات غيرارادي روده‌ها كم يا زياد شده و نظم طبيعي خود را از دست مي‌دهند. درست مانند موتور يک ماشين که ممکن است کليه قطعات آن سالم باشند ولي به دلايل مختلف خللي در ريتم کارکردن موتور رخ داده باشد. اين اختلال در حرکات روده‌اي با استرس روحي شديدتر شده و سبب بروز دل درد و علايم گوارشي ديگر مي‌شود که به اين مجموعه علايم «نشانگان روده تحريک‌پذير» گفته مي‌شود. يعني نمي‌توان گفت که IBS يک بيماري است.
سلامت : علايم و نشانه‌هاي IBS شامل چه مواردي است؟
علايم ميتوانند کاملاً متغير باشند. اين علايم با توجه به ميزان و نوع غذايي كه مي‌خوريم، وضعيت‌هاي استرس‌زا و حتي دوره‌هاي قاعدگي زنان فرق مي‌کند. درد و ناراحتي ممکن است در بخش‌هاي مختلف شکم رخ بدهد. درد معمولاً ظاهر شده و از‌بين مي‌رود. طول هر دوره درد مي‌تواند به ميزان زيادي متفاوت باشد. درد غالباً به هنگام دفع گاز يا مدفوع تسکين پيدا مي‌کند. شدت درد مي‌تواند از خفيف تا شديد متغير باشد که از هر فردي به فرد ديگر و در زمان‌هاي مختلف در يک فرد متفاوت است. از ديگر علايم IBS تغيير در اجابت مزاج است. روده تحريك‌پذير سبب دوره‌هاي تكرار شونده يبوست يا اسهال يا اسهال و يبوست متوالي مي‌شود كه همراه با دل‌پيچه، نفخ كردن و خروج گاز است. ممکن است برخي افراد دوره‌هاي اسهال و برخي ديگر دوره‌هاي يبوست داشته باشند. علايم ديگر بيماري شامل نفخ، گاز، آروغ زدن، سوزش سردل، اختلال در بلع، سيري زودرس و حالت تهوع است.
سلامت : علت بروز IBS چيست؟
تئوري‌هاي مختلفي در اين زمينه ارايه شده ولي علت بروز اين اختلال به صورت قطعي، هنوز مشخص نيست. آنچه امروز از دست علم برمي‌آيد، اين است که بيماران را در کنترل علايم ناخوشايند IBS و افزايش کيفيت زندگي‌شان ياري دهد.
سلامت : آيا سن و جنس خاصي را درگير مي‌کند؟
شيوع IBS در زنان دو تا سه برابر بيشتر از مردان است و ممکن است در هر سني بروز کند ولي معمولا افراد زير 40سال را درگير مي‌کند.
سلامت : استرس و عصبي بودن هم در بروز آن نقش دارد؟
نمي‌توان با قاطعيت گفت که استرس و اضطراب موجب بروز IBS مي‌شود ولي به هر حال عموم مبتلايان به IBS را افراد زود رنج، حساس، عصبي و وسواسي تشکيل مي‌دهند.
سلامت : به نظر مي‌رسد يکي از نگراني‌هاي مبتلايان به IBS آن است که اين اختلال زمينه‌ساز بروز بيماري‌هاي مزمني مانند سرطان شود. آيا اين احتمال وجود دارد؟
ببينيد، بدون ترديد يکي از موضوعاتي که در خصوص اطلاع‌رساني در رابطه با IBS نيازمند عزم ملي و آموزش فراگير است و همه گروه‌ها اعم از کادر درماني، خانواده‌ها و بخصوص رسانه‌ها بايد همکاري کنند، همين موضوعي است که شما به آن اشاره نموديد.
يکي از دغدغه‌هاي پنهان و آشکار مبتلايان به IBS نگراني غيرقابل وصف آنها از پيشروي IBS است که موجب پيگيري‌هاي مستمر و مراجعات مکرر ايشان به مطب پزشکان و درخواست انجام انواع آزمايشات و عکسبرداري‌هاي مختلف است. در صورتي که کليه کساني که مبتلا به IBS هستند بايد اطمينان خاطر داشته باشند که به هيچ‌وجه اين اختلال به هيچ بيماري مزمني تبديل نمي‌شود. درست است که IBS دردناک است و دردهاي آن گاهي مبهم، غيرقابل پيش‌بيني و مختل کننده برنامه‌هاي زندگي است اما خوشبختانه رابطه‌اي ميان IBS و بيماري‌هاي وخيم‌تري مانند بيماري‌هاي التهابي روده يا سرطان وجود ندارد.
سلامت : آيا مبتلايان به اين نشانگان محدوديت غذايي خاصي دارند؟
بله، بيشتر افراد مبتلا به IBS حساسيت‌هاي غذايي خاص خودشان را دارند و بنا بر تجربه شخصي ميتوانند تخمين بزنند که کدام غذاها موجب تشديد علايم IBS مي‌شود. به طورکلي بايد گفت غذاهايي نظير انواع کلم، پياز، حبوبات و نوشابه‌هاي گازدار را که سبب توليد گاز و نفخ آنها مي‌شوند، مصرف نکنند. از غذاهاي چرب، الكل و غذاهاي كافيين‌دار مانند قهوه استفاده نکنند. بايد بدانند که آدامس موجب بلع هوا مي‌شود و بنابراين از جويدن آدامس بايد خودداري کنند و نکته ديگر اينکه اگر بعد از مصرف لبنيات دچار اسهال مي‌شوند، احتمالاً دچار عدم تحمل لاکتوز هستند.
سلامت : سيگار چه‌طور؟
بله، اين افراد به دو دليل بايد از استعمال سيگار دوري کنند. اولا سيگار سبب تشديد حرکات دستگاه گوارش مي‌شود. ثانيا اينکه همراه با کشيدن سيگار، حجم قابل توجهي از هوا وارد دستگاه گوارش مي‌شود.
سلامت : اين روزها بحث پروبيوتيك‌ها داغ است. آيا پروبيوتيك‌ها در IBS موثرند؟
پروبيوتيك‌ها حاوي باكتري‌هاي زنده‌اي هستند كه به عملکرد دستگاه گوارش کمک مي‌کنند. امروزه با اضافه کردن پروبيوتيك‌ها به بسياري از فرآورده‌هاي لبني، امکان دريافت آن به سهولت ميسر است. اين مواد ممكن است با برقراري تعادل ميان انواع باكتري‌ها در روده و احتمالا با تاثير بر دستگاه ايمني به رفع مشكلات روده‌اي كمك كنند. به هر حال با توجه به شرايط خاص هر يک از مبتلايان بهتر است در خصوص رژيم غذايي و نيز مصرف اين فرآورده‌ها با پزشك مشورت شود.
سلامت : چه تغييرات ديگري در شيوه زندگي اين افراد ضرورت دارد؟
فشار عصبي، استرس و اضطراب موجب تشديد علايم IBS مي‌شود. يعني هر چه قدر مبتلايان به IBS در کنترل استرس خود موفق باشند، به همان ميزان نيز ميتوانند درد و علايم گوارشي خود را كاهش دهند.
سلامت : درمان خاصي هم در اين زمينه وجود دارد؟
تاکنون هيچ درماني براي IBS يافت نشده است ولي بهترين درمان شامل كنترل استرس و ايجاد تغيير در رژيم غذايي است. نکته ديگر اطمينان پزشک به بيمار از اين جهت که اختلال آنها IBS است، نه اختلالي جدي‌تر. اين کسب اطلاع و اطمينان خاطر از عدم پيشرونده بودن IBS توانسته است کمک بزرگي به تسکين شدت علايم و کنترل ساير عوامل تشديد کننده بيماري کند. به هر حال در صورت نياز و تشخيص پزشک، قطعا از دارو درماني نيز براي تسهيل امور استفاده مي‌شود اما آنچه که از اهميت ويژه‌اي در اين زمينه برخوردار است، آن است که افراد نبايد به هيچ عنوان سرخود اقدام به استفاده از دارو نمايند چرا که دارو بر اساس علايم خاص هر فرد متفاوت و متغير است. بيماران بايد بدانند درمان معمولاً يک فرايند طولاني مدت خواهد بود. مهم اين است که با پزشک معالج خود در مورد علايم، نگراني‌ها و هرگونه محرک تنش‌زا يا مسايلي که در خانه، محل کار يا در خانواده به‌وجود مي‌آيد گفتگو کنند.
2 غذاهاي کم‌چرب بخوريد. مصرف غذاهاي کم‌چرب، انقباضات روده‌اي پس از صرف غذا را کاهش داده و سبب کاهش دردهاي شکمي مي‌شود.
3 به جاي سه وعده غذاي پرحجم، 5 يا 6 وعده غذاي کم حجم و با فاصله زماني کم مصرف کنيد.
4 آب و مايعات فراوان بنوشيد (8 تا 10 ليوان در روز.)
5 از مصرف بيش از اندازه غذاهاي چرب، کافيين‌دار، انواع قند به‌خصوص فروکتوز و لاکتوز (در افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز) پرهيز کنيد.
6 غذاهايي را که سبب توليد گاز و نفخ مي‌شوند، مصرف نکنيد. اين غذاها شامل انواع کلم، پياز، پيازچه، فلفل سبز، عدس، نخود، لوبيا و نوشابه‌هاي گازدار است.
7 مصرف قرص نعناع در بعضي بيماران مفيد است. نعناع سبب کاهش انقباضات عضلات روده‌اي مي‌شود. البته قبل از مصرف قرص نعناع يا هر نوع گياه دارويي بايد با پزشک خود مشورت کنيد چون ممکن است موجب تشديد علايم بيماري شما شود.
8 استراحت و کاهش استرس هم مي‌تواند در تخفيف علايم اين بيماري مفيد واقع شود.
منبع: www.salamatiran.com
/خ
نشانگان روده تحريک‌پذير يک اختلال شايع گوارشي است که 10تا20 درصد افراد جامعه به آن مبتلا هستند. بر اساس گزارش‌هاي انجمن جهاني گوارش، به دليل آگاهي نداشتن مردم و بيماران از IBS اين موضوع نه تنها در ايران بلکه در تمام دنيا در حال تبديل شدن به يک مشکل جهاني است، به نحوي که ميليون‌ها نفر روزانه با مشکلات و علايم ناخوشايند آن دست و پنجه نرم مي‌کنند. به اين بهانه گفتگويي با دکتر رضا انصاري، فوق تخصص گوارش و عضو هيات علمي مرکز تحقيقات بيماري‌هاي گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکي تهران انجام داده‌ايم که مي‌خوانيد.
سلامت : آقاي دکتر! نشانگان روده تحريک‌پذير يا IBS چه‌طور بوجود مي‌آيد؟
IBS يک اختلال حرکتي در روده‌ها و عموما در روده بزرگ است كه به دنبال آن فرد با اختلال ترشحي مواجه مي‌شود. IBS همان‌طور که گفتم، يک نوع اختلال است. در واقع هيچ‌گونه ناهنجاري يا مشکل ساختاري در روده وجود ندارد بلکه صرفا حالتي است که در آن حركات غيرارادي روده‌ها كم يا زياد شده و نظم طبيعي خود را از دست مي‌دهند. درست مانند موتور يک ماشين که ممکن است کليه قطعات آن سالم باشند ولي به دلايل مختلف خللي در ريتم کارکردن موتور رخ داده باشد. اين اختلال در حرکات روده‌اي با استرس روحي شديدتر شده و سبب بروز دل درد و علايم گوارشي ديگر مي‌شود که به اين مجموعه علايم «نشانگان روده تحريک‌پذير» گفته مي‌شود. يعني نمي‌توان گفت که IBS يک بيماري است.
سلامت : علايم و نشانه‌هاي IBS شامل چه مواردي است؟
علايم ميتوانند کاملاً متغير باشند. اين علايم با توجه به ميزان و نوع غذايي كه مي‌خوريم، وضعيت‌هاي استرس‌زا و حتي دوره‌هاي قاعدگي زنان فرق مي‌کند. درد و ناراحتي ممکن است در بخش‌هاي مختلف شکم رخ بدهد. درد معمولاً ظاهر شده و از‌بين مي‌رود. طول هر دوره درد مي‌تواند به ميزان زيادي متفاوت باشد. درد غالباً به هنگام دفع گاز يا مدفوع تسکين پيدا مي‌کند. شدت درد مي‌تواند از خفيف تا شديد متغير باشد که از هر فردي به فرد ديگر و در زمان‌هاي مختلف در يک فرد متفاوت است. از ديگر علايم IBS تغيير در اجابت مزاج است. روده تحريك‌پذير سبب دوره‌هاي تكرار شونده يبوست يا اسهال يا اسهال و يبوست متوالي مي‌شود كه همراه با دل‌پيچه، نفخ كردن و خروج گاز است. ممکن است برخي افراد دوره‌هاي اسهال و برخي ديگر دوره‌هاي يبوست داشته باشند. علايم ديگر بيماري شامل نفخ، گاز، آروغ زدن، سوزش سردل، اختلال در بلع، سيري زودرس و حالت تهوع است.
سلامت : علت بروز IBS چيست؟
تئوري‌هاي مختلفي در اين زمينه ارايه شده ولي علت بروز اين اختلال به صورت قطعي، هنوز مشخص نيست. آنچه امروز از دست علم برمي‌آيد، اين است که بيماران را در کنترل علايم ناخوشايند IBS و افزايش کيفيت زندگي‌شان ياري دهد.
سلامت : آيا سن و جنس خاصي را درگير مي‌کند؟
شيوع IBS در زنان دو تا سه برابر بيشتر از مردان است و ممکن است در هر سني بروز کند ولي معمولا افراد زير 40سال را درگير مي‌کند.
سلامت : استرس و عصبي بودن هم در بروز آن نقش دارد؟
نمي‌توان با قاطعيت گفت که استرس و اضطراب موجب بروز IBS مي‌شود ولي به هر حال عموم مبتلايان به IBS را افراد زود رنج، حساس، عصبي و وسواسي تشکيل مي‌دهند.
سلامت : به نظر مي‌رسد يکي از نگراني‌هاي مبتلايان به IBS آن است که اين اختلال زمينه‌ساز بروز بيماري‌هاي مزمني مانند سرطان شود. آيا اين احتمال وجود دارد؟
ببينيد، بدون ترديد يکي از موضوعاتي که در خصوص اطلاع‌رساني در رابطه با IBS نيازمند عزم ملي و آموزش فراگير است و همه گروه‌ها اعم از کادر درماني، خانواده‌ها و بخصوص رسانه‌ها بايد همکاري کنند، همين موضوعي است که شما به آن اشاره نموديد.
يکي از دغدغه‌هاي پنهان و آشکار مبتلايان به IBS نگراني غيرقابل وصف آنها از پيشروي IBS است که موجب پيگيري‌هاي مستمر و مراجعات مکرر ايشان به مطب پزشکان و درخواست انجام انواع آزمايشات و عکسبرداري‌هاي مختلف است. در صورتي که کليه کساني که مبتلا به IBS هستند بايد اطمينان خاطر داشته باشند که به هيچ‌وجه اين اختلال به هيچ بيماري مزمني تبديل نمي‌شود. درست است که IBS دردناک است و دردهاي آن گاهي مبهم، غيرقابل پيش‌بيني و مختل کننده برنامه‌هاي زندگي است اما خوشبختانه رابطه‌اي ميان IBS و بيماري‌هاي وخيم‌تري مانند بيماري‌هاي التهابي روده يا سرطان وجود ندارد.
سلامت : آيا مبتلايان به اين نشانگان محدوديت غذايي خاصي دارند؟
بله، بيشتر افراد مبتلا به IBS حساسيت‌هاي غذايي خاص خودشان را دارند و بنا بر تجربه شخصي ميتوانند تخمين بزنند که کدام غذاها موجب تشديد علايم IBS مي‌شود. به طورکلي بايد گفت غذاهايي نظير انواع کلم، پياز، حبوبات و نوشابه‌هاي گازدار را که سبب توليد گاز و نفخ آنها مي‌شوند، مصرف نکنند. از غذاهاي چرب، الكل و غذاهاي كافيين‌دار مانند قهوه استفاده نکنند. بايد بدانند که آدامس موجب بلع هوا مي‌شود و بنابراين از جويدن آدامس بايد خودداري کنند و نکته ديگر اينکه اگر بعد از مصرف لبنيات دچار اسهال مي‌شوند، احتمالاً دچار عدم تحمل لاکتوز هستند.
سلامت : سيگار چه‌طور؟
بله، اين افراد به دو دليل بايد از استعمال سيگار دوري کنند. اولا سيگار سبب تشديد حرکات دستگاه گوارش مي‌شود. ثانيا اينکه همراه با کشيدن سيگار، حجم قابل توجهي از هوا وارد دستگاه گوارش مي‌شود.
سلامت : اين روزها بحث پروبيوتيك‌ها داغ است. آيا پروبيوتيك‌ها در IBS موثرند؟
پروبيوتيك‌ها حاوي باكتري‌هاي زنده‌اي هستند كه به عملکرد دستگاه گوارش کمک مي‌کنند. امروزه با اضافه کردن پروبيوتيك‌ها به بسياري از فرآورده‌هاي لبني، امکان دريافت آن به سهولت ميسر است. اين مواد ممكن است با برقراري تعادل ميان انواع باكتري‌ها در روده و احتمالا با تاثير بر دستگاه ايمني به رفع مشكلات روده‌اي كمك كنند. به هر حال با توجه به شرايط خاص هر يک از مبتلايان بهتر است در خصوص رژيم غذايي و نيز مصرف اين فرآورده‌ها با پزشك مشورت شود.
سلامت : چه تغييرات ديگري در شيوه زندگي اين افراد ضرورت دارد؟
فشار عصبي، استرس و اضطراب موجب تشديد علايم IBS مي‌شود. يعني هر چه قدر مبتلايان به IBS در کنترل استرس خود موفق باشند، به همان ميزان نيز ميتوانند درد و علايم گوارشي خود را كاهش دهند.
سلامت : درمان خاصي هم در اين زمينه وجود دارد؟
تاکنون هيچ درماني براي IBS يافت نشده است ولي بهترين درمان شامل كنترل استرس و ايجاد تغيير در رژيم غذايي است. نکته ديگر اطمينان پزشک به بيمار از اين جهت که اختلال آنها IBS است، نه اختلالي جدي‌تر. اين کسب اطلاع و اطمينان خاطر از عدم پيشرونده بودن IBS توانسته است کمک بزرگي به تسکين شدت علايم و کنترل ساير عوامل تشديد کننده بيماري کند. به هر حال در صورت نياز و تشخيص پزشک، قطعا از دارو درماني نيز براي تسهيل امور استفاده مي‌شود اما آنچه که از اهميت ويژه‌اي در اين زمينه برخوردار است، آن است که افراد نبايد به هيچ عنوان سرخود اقدام به استفاده از دارو نمايند چرا که دارو بر اساس علايم خاص هر فرد متفاوت و متغير است. بيماران بايد بدانند درمان معمولاً يک فرايند طولاني مدت خواهد بود. مهم اين است که با پزشک معالج خود در مورد علايم، نگراني‌ها و هرگونه محرک تنش‌زا يا مسايلي که در خانه، محل کار يا در خانواده به‌وجود مي‌آيد گفتگو کنند.
8 توصيه غذايي عليه IBS
2 غذاهاي کم‌چرب بخوريد. مصرف غذاهاي کم‌چرب، انقباضات روده‌اي پس از صرف غذا را کاهش داده و سبب کاهش دردهاي شکمي مي‌شود.
3 به جاي سه وعده غذاي پرحجم، 5 يا 6 وعده غذاي کم حجم و با فاصله زماني کم مصرف کنيد.
4 آب و مايعات فراوان بنوشيد (8 تا 10 ليوان در روز.)
5 از مصرف بيش از اندازه غذاهاي چرب، کافيين‌دار، انواع قند به‌خصوص فروکتوز و لاکتوز (در افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز) پرهيز کنيد.
6 غذاهايي را که سبب توليد گاز و نفخ مي‌شوند، مصرف نکنيد. اين غذاها شامل انواع کلم، پياز، پيازچه، فلفل سبز، عدس، نخود، لوبيا و نوشابه‌هاي گازدار است.
7 مصرف قرص نعناع در بعضي بيماران مفيد است. نعناع سبب کاهش انقباضات عضلات روده‌اي مي‌شود. البته قبل از مصرف قرص نعناع يا هر نوع گياه دارويي بايد با پزشک خود مشورت کنيد چون ممکن است موجب تشديد علايم بيماري شما شود.
8 استراحت و کاهش استرس هم مي‌تواند در تخفيف علايم اين بيماري مفيد واقع شود.
منبع: www.salamatiran.com
/خ
