استرس حاد چیست؟

اختلال استرس حاد نوعی استرس است که شباهت‌های فراوانی با استرس پس از حادثه دارد و بر اثر نوعی تروما به وجود می‌آید. تروما هم تعریف پزشکی دارد و هم تعریف روانپزشکی.

اصطلاح تروما در پزشکی به معنی آسیب، جراحت یا شوک جدی به بدن است و طب تروما در اورژانس انجام می‌شود. در روانپزشکی به تجربه‌ای که از نظر عاطفی دردناک، آزاردهنده یا شوکه‌کننده باشد و آثار روانی و فیزیکی آن تا مدت‌ها باقی بماند، تروما می‌گویند.

درمجموع، باورها بر این است هرچه قرار گرفتن در معرض سانحه مستقیم‌تر باشد، خطر آسیب روانی بیشتر است. بنابراین، مثلا در سانحه‌ی تیراندازی در مدرسه، دانش‌آموزی که جراحت می‌بیند بیشتر از نظر روانی تحت تاثیر قرار می‌گیرد و دانش‌آموزی که تیر خوردن یا مرگ همکلاسی خود را می‌بیند، بیشتر از دانش‌آموزی که هنگام وقوع خشونت در جای دیگری از مدرسه بوده، در معرض آسیب قرار می‎گیرد.

حتی مشاهده‌ی اعمال خشونت نیز فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. به همین دلیل، تمام کودکان یا نوجوانانی که در معرض خشونت یا سانحه قرار می‌گیرند، حتی اگر از طریق پوشش خبری باشد، باید از نظر علائم پریشانی عاطفی تحت نظارت قرار بگیرند.1

چه کسانی دچار اختلال استرس حاد می‌شوند؟

تخمین زده می‌شود بین 5 تا 20 درصد از کسانی که در معرض سانحه مانند تصادف، تعرض یا مشاهده‎ی تیراندازی دسته جمعی قرار می‌گیرند، دچار اختلال استرس حاد می‌شوند و تقریبا نیمی از آن‌ها اختلال استرس بعد از سانحه را نیز تجربه می‌کنند. علائم استرس حاد معمولا بعد از این‌که فرد دچار حادثه‌ی آزاردهنده شود یا شاهد حوادثی نظیر خطر مرگ، آسیب جدی یا خشونت فیزیکی و جنسی باشد ظاهر می‌شود. علائم استرس حاد بعد از بروز سانحه شروع یا تشدید می‌شود و از سه روز تا یک ماه به طول می‌انجامد.1

علائم اختلال استرس حاد

وقتی می‌توان گفت که فرد مبتلا به اختلال استرس حاد است که علائم مربوط پس از واقعه‌ی تروماتیک حداقل سه روز طول بکشند، اما فراتر از یک ماه نروند. در مواردی نیز اگر علائم بیمار با سایر اختلالات روانی یا وضعیت‌های پزشکی قابل‌توجیه نباشند، احتمال تشخیص اختلال استرس حاد افزایش می‌یابد. اما درصورتی‌که علائم فرد تا بیش از یک ماه ادامه پیدا کنند، این علائم به اختلال استرس پساآسیبی نسبت داده خواهند شد.

علائم اختلال استرس حاد در پنج دسته‌ی کلی طبقه‌بندی‌ می‌شوند:

علائم آزاردهنده (یادآوری غیرارادی خاطرات مزاحم و پریشان‌کننده از واقعه‌ی تروماتیک یا بروز مکرر رؤیاهای آشفته)؛

حالات خلقی منفی (ناتوانی مداوم در تجربه‌ی احساسات مثبت مانند شادی و عشق)؛

علائم گسستی (احساس کندی زمان، دیدن خود ازمنظر یک بیگانه، احساس بهت و گیجی)؛

علائم اجتناب (اجتناب از خاطرات، افکار، احساسات، مردم یا اماکن مربوط به واقعه‌ی تروماتیک)؛

علائم برانگیختگی (مشکل در به‌خواب‌رفتن و خواب‌ماندن، رفتار تحریک‌پذیر، مشکلات تمرکز).

مبتلایان به اختلال استرس حاد شاید چون نمی‌توانند جلوی تروما را بگیرند یا سریع‌تر از این قضیه عبور کنند، احساس گناه به‌سراغ‌شان بیاید. معمولا حملات پانیک در یک ماهه‌ی پس از تروما اتفاق دور از انتظاری نیست. کودکان مبتلا به اختلال استرس حاد همچنین ممکن است، دچار اضطراب مربوط به جدایی‌ آنها از مراقبان‌شان شوند.2

دلایل اختلال استرس حاد

همان طور که گفته شد همه افراد پس از وقایع تروماتیک دچار آسیب نمی‌شوند. برخی از افراد در برابر این گونه حوادث آسیب پذیرتر از سایر افراد هستند. این افراد دارای ویژگی‌های زیر هستند.

افرادی که سابقه اختلالات روانی را در خود و خانواده‌شان داشته‌اند.

افرادی که واقعه تروماتیک را به صورت مستقیم احساس کرده‌اند و تروما برای آن‌ها بسیار شدید بوده است.

افرادی که در گذشته نیز دچار وقایع تروماتیک شده‌اند.

کسانی که دارای سبک مقابله‌ای اجتنابی هستند و به این صورت با قضایا برخورد می‌کنند.

زنان بیشتر از مردان آسیب پذیر هستند و بروز اختلال استرس حاد در آن‌ها شایع‌تر می‌باشد.3

عوامل خطرآفرین

هر فردی می تواند در هر نقطه از زندگی خود به اختلال استرس حاد مبتلا شود. با این وجود، برخی افراد ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این شرایط قرار داشته باشند.

از جمله عواملی که می توانند خطر ابتلا به اختلال استرس حاد را افزایش دهند می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- تجربه، مشاهده، یا آگاهی از یک رویداد آسیب‌زا

- سابقه ابتلا به اختلالات سلامت روانی دیگر

- سابقه واکنش های گسستی به رویدادهای آسیب‌زای گذشته

- کمتر از ۴۰ سال سن داشتن

- زن بودن.4

تشخیص

پزشک یا متخصص سلامت روان می تواند اختلال استرس حاد را تشخیص دهد. آنها پرسش هایی را درباره رویداد آسیب‌زا و علائم فرد مطرح می کنند.

پزشک معمولا در صورت ابتلا به نه یا تعداد بیشتری از علائم اختلال استرس حاد طی یک ماه پس از رویداد آسیب‌زا، این شرایط را تشخیص خواهد داد. علائمی که پس از این بازه زمانی ظاهر می شوند یا بیش از یک ماه ادامه می یابند ممکن است به اختلال استرس پس از سانحه اشاره داشته باشند.

پیش از تشخیص اختلال استرس حاد، پزشک دلایل احتمالی دیگر بروز علائم را نیز بررسی می کند که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- اختلالات روانپزشکی دیگر

- مصرف مواد مخدر

- شرایط پزشکی زمینه ای.4

درمان استرس حاد

رفتار درمانی شناختی (CBT) موفق‌ترین نوع درمان در مقابله با اختلال استرس حاد گزارش شده است. این راهکار درمانی از دو بخش اصلی تشکیل می‌شود: اول اینکه سعی بر آن است تا ادراکات فرد یا بهتر بگوییم الگوهای فکری او پیرامون واقعه‌ی تروماتیک تغییر داده شوند.

دوم اینکه درمان‌گر می‌کوشد تا رفتارهای فرد در موقعیت‌های اضطراب‌زا را اصلاح کند. رفتاردرمانی شناختی نه‌تنها علائم اختلال استرس حاد را بهبود می‌بخشد، بلکه کمک می‌کند که از بروز اختلال استرس پساآسیبی نیز جلوگیری شود.

از جمله‌ی دیگر راه‌های درمان اختلال استرس حاد می‌توان به گروه‌های بازگویی روان‌شناختی و مدیریت اضطراب اشاره کرد. بازگویی روان‌شناختی شامل گونه‌ای از مداخلات درمانی شدید، بلافاصله پس از تجربه‌ی تروماست؛ طوری که فرد ترومادیده خواهد توانست هرآنچه را که بوده درموردش صحبت کند.

این روش درمورد برخی از بیماران نتیجه‌بخش است، اما عده‌ای نیز هستند که وقتی درمورد آنچه سبب پریشانی‌شان شده صحبت می‌کنند، تجربه‌ی تروما مجددا برای‌شان تکرار می‌شود.

داروهای روان‌گردانِ تجویزی نیز می‌توانند در بهبود علائم اضطراب و برانگیختگی شدید مؤثر باشند. در این میان از تأثیر استراتژی‌های کاهش استرس مانند ذهن آگاهی و استراتژی‌های آرام‌سازی نیز نباید غافل بود. این قبیل تمرین‌ها می‌توانند در مقابله با علائم اختلال استرس حاد و همچنین کاهش این علائم مفید واقع شوند.2

پینوشتها
1.www.darmankade.com
2.www.chetor.com
3.www.honarehzendegi.com
4.www.isna.ir