این آرزو و خواسته جهانی هفته گذشته با خبر شرکت اسپیس ایکس(SpaceX) تا حدود زیادی رنگ و بوی حقیقت گرفت چرا این شرکت در ایمیلی به مخاطبان خود رسماً شروع فرایند آزمایشی ارائه اینترنت ماهواره ای را به عموم مردم جهان اعلام کرد. بر مبنای اطلاعیه شرکت اسپیس ایکس، کلیه افراد در اقصی نقاط جهان می توانند در این آزمایش و استفاده از خدمات اینترنت ماهواره ای پر سرعت شرکت کنند البته کاربران برای اتصال به شبکه باید هزینه آبونمان ماهیانه 99 دلاری را پرداخت کنند تا امکان دسترسی به خدمات اینترنت پر سرعت استارلینک را داشته باشند.
البته کاربران علاقمند باید به این نکته هم توجه کنند که جهت دسترسی به خدمات ماهواره ای این شرکت باید در ابتدا تجهیزات سخت افزای مورد نیاز شامل یک روتر وای فای و دستگاهی برای اتصال به شبکه اینترنت ماهواره ای را به قیمت 499 دلار تهیه کنند چرا که هنوز امکان اتصال مستقیم ابزارهای دیجیتال امروزی به شبکه ماهواره ای ان شرکت ممکن نیست پس هزینه اولیه اتصال به اینترنت ماهواره ای اسپیس ایکس چیزی قریب به 600 دلار است، اما پر واضح است که در سال های آتی با توسعه سخت افزارهای در دسترس عموم از جمله قرار دادن چیپست های جدید در تلفن های همراه، نیازی به خرید تجهیزات اضافه جهت اتصال به اینترنت ماهواره ای نخواهد بود.
اینترنت ماهواره ای چیست؟
اینترنت ماهواره‌ای یا Satellite Internet یا به صورت مختصر SIیکی از جنجالی ترین انواع شیوه های ارائه دسترسی به اینترنت پر سرعت است چرا که این نوع دسترسی بدون اعمال نظارت های بومی و داخلی مرسوم و از طریق بستری غیر قابل نظارت یعنی ماهواره های وابسته به دیگر کشورها ارائه می شود.
البته موضوع ارائه خدمات اینترنت ماهواره ای موضوع جدید نیست چرا که در طول دو دهه گذشته تکنولوژی های نظامی و غیر نظامی مختلفی در این رابطه توسعه داده شده است و آنچه امروز مورد بحث است ارائه عمومی این خدمات به کاربران مستقر در اقصی نقاط جهان است!
البته باید به این نکته اشاره کرد که طبعا خدمات اینترنتی رایج فعلی از جمله اینترنت مبتنی بر LTE یا حتی بهتر از آن اینترنت نسل پنج از کیفیت و پایداری به مراتب بالاتری از خدمات ماهواره ای فعلی جهان برخوردارند اما این نوع دسترسی های رایج به اینترنت در شرایط بحران و یا مناطق صعب العبور و کم جمعیت در دسترس نیستند و یا از کیفیت پایینی برخوردارند لذا در اینچنین شرایطی خدمات اینترنتی مبتنی بر ارتباطات ماهواره ای جایگزین مناسبی به نظر می رسند.
بدون شک اتصال بدون محدودیت مکانی و زمانی به اینترنت و فضای مجازی، تحولی اساسی در شکل و زندگی نسل جدید بشر به وجود خواهد آورد چرا که افزایش ضریب نفوذ اینترنت عملاً سطح اتصال کاربران به شبکه و گره خوردن بیش از پیش تمدن بشری به خدمات مبتنی بر فضای مجازی را فراهم خواهد کرد که یکی از نمودهای آن توسعه اقتصاد دیجیتال جهانی و نزدیک بیش از پیش جوامع بشری به یکدیگر خواهد بود.
علاوه بر این هنوز بخش قابل توجهی از کاربران محروم جهان به اینترنت با کیفیت و سرعت مناسب دسترس ندارند لذا از خدماتی مانند آموزش مجازی محرومند و ارائه خدمات اینترنتی مناسب به آن‌ها از شیوه های رایج مقرون به صرفه نیست و دولت ها زیر بار هزینه های آن نمی روند.
در این رابطه بد نیست بدانید که بر اساس آخرین ارزیابی های جهانی در حدود ۳.۵ میلیارد نفر از جمعیت تقربیا 7 میلیارد نفری جهان، دسترسی مناسبی به اینترنت و خدمات مبتنی بر آن ندارند که عمده آن‌ها نیز در قاره فقیر و محرومی مانند آفریقا و آمریکای لاتین و یا کشورهایی مانند هند و پاکستان ساکن اند و کمک به افزایش کیفیت زندگی آن‌ها می تواند از بسیاری چالش های جهان امروز ما مانند فقر و جنگ های داخلی جلوگیری کند.
اینترنت ماهواره ای چگونه کار می کند؟
اگر قصد بررسی تکنولوژی مورد استفاده در ارائه خدمات اینترنت ماهواره ای را داشته باشیم می توانیم به دو نوع رایج این نوع خدمات اشاره کنیم. رایج ترین نوع ارائه خدمات اینترنت ماهواره ای، اینترنت یک طرفه یا One Wayاست، در این نوع خدمات دریافت داده‌های اینترنتی با استفاده از ماهواره انجام شده و کاربر بدون نیاز به دسترسی های رایج مانند اینترنت خانگی اطلاعات مورد نیاز خود را از طریق اینترنت دریافت می کند... البته همانطور که بیان شد در این نوع خدمات کاربر تنها نقش یک reciver را ایفا می کند و برای ارسال اطلاعات نیازمند دسترسی های رایج مانند اینترنت خانگی است.
بدون شک این نوع دسترسی آنچنان که باید مطلوب کاربران عادی نیست با این حال در طی چند سال گذشته دشمنان کشورمان از این تکنولوژی به صورت عمومی در راستای ارائه محتویات مجرمانه به مخاطبان ایرانی بهره برده اند که نمونه مشهود آن «پروژه توشه» است که با حمایت سازمان اطلاعات خارجی ایالات متحده آمریکا موسوم به سیا بسته های محتوای مختلفی را به صورت روزانه و از طریق رسیورهای ماهواره ای رایج در دسترس مخاطبان قرار می‌دهد. اما نوع دیگر خدمات اینترنت ماهواره ای، خدمات دو طرفه یا Two Way است بدین صورت که کاربران علاوه بر دریافت اطلاعات از ماهواره، امکان ارسال اطلاعات از طریق ماهواره را هم دارند.
بر اساس اطلاعات منتشر شده توسط اسپیس ایکس، اینترنت ماهواره‌ای این شرکت در فاز آزمایشی سرعتی در محدوده ۵۰ تا ۱۵۰ مگابیت بر ثانیه را به کاربران خود ارائه خواهد داد که این سرعت در نوع خود یک دستاورد جدید در حوزه ارائه خدمات اینترنت ماهواره ای محسوب می شود. البته ارسال و دریافت اطلاعات از طریق ماهواره برای کاربران عادی در کشور ما و برخی دیگر از کشورها ممنوع می باشد و برای دسترسی به این خدمات باید مجوزهای ویژه ای دریافت نمود چرا که این نوع ارتباطات قابل نظارت نبوده و می تواند مورد سوء استفاده افراد سود جو واقع شود.
اینترنت ماهواره های و شبکه ملی اطلاعات
برخی کاربران و کارشناسان بر این عقیده اند که با فراگیر شدن اینترنت ماهواره ای در جهان پروژه هایی مانند شبکه ملی اطلاعات کارایی خود را از دست داده و هزینه های انجام شده در این حوزه تنها هدر رفت سرمایه است. برخی دیگر نیز دوران رواج یافتن اینترنت ماهواره ای را به عنوان پایان عصر اعمال محدودیت بر اینترنت در نظر می گیرند و معتقدند که سیاست های فعلی محدود سازی دسترسی کاربران به فضای مجازی که در کشور ما از آن به عنوان فیلترینگ یاد می شود دیگر کارایی نخواهند داشت.
برای بررسی این دو دیدگاه در ابتدا باید به این نکته توجه داشته باشیم که مبنای و زیرساخت ارائه خدمات اینترنت ماهواره ای شبکه هایی متشکل از صدها و بلکه هزاران ریز ماهواره است که عمده آن‌ها در اختیار شرکت‌های بزرگ آمریکایی است. علاوه بر این ارائه خدمات اینترنت ماهواره ای بدون محدودیت نیازمند سرمایه‌گذاری عظیم مالی است و طبیعتاً ارائه رایگان این خدمات بدون داشتن یک توجیه اقتصادی و سیاسی غیر‌منطقی و باور ناپذیر است.
لذا عصر ارائه اینترنت ماهواره‌ای رایگان و بدون محدودیت را می توان دوران جدید تلاش قدرت های بزرگ برای بسط و توسعه هژمونی فرهنگی و سیاسی خود در جهان در نظر گرفت چراکه این قدرت‌ها از طریق بیگ‌دیتای حاصل از مصرف اینترنت کاربران می‌توانند اشراف دقیقی بر افکار عمومی جهان داشته باشند. لذا در عصر فراگیری اینترنت ماهواره‌ای، کشورها برای حفظ استقلال فرهنگی و سیاسی خود نیازمند پروژه‌هایی از جنس شبکه ملی اطلاعات خواهند بود و نمی‌توان زیرساخت های حیاتی کشور را به شبکه ماهواره‌ای در اختیار دشمن گره زد.
البته باید به این نکته نیز توجه داشت که فراگیر شدن اینترنت ماهواره ای عملاً سیاست های نظارتی بر فضای مجازی را با چالش روبرو خواهد کرد چرا که بر اساس برخی برآوردها اینترنت پر سرعت و رایگان ماهواره ای حداکثر تا سال 2030 در دسترس عموم کاربران جهان خواهد بود و طبعاً اعمال ممنوعیت دسترسی به این نوع خدمات تنها در چند سال ابتدایی سد راه دسترسی کاربران کشورمان به این خدمات خواهد بود و پس از آن کاربران ایرانی به وفور و شاید حتی پنهانی به این نوع خدمات دسترسی خواهند داشت همانگونه که امروز نیز با وجود محدودیت های قانونی، گیرنده های شبکه های ماهواره ای در منازل بخشی از جامعه کشورمان به وفور خودنمایی می کنند، لذا از هم اکنون نهادهای فرهنگی کشور بایستی با تمرکز بر حوزه ارتقاء سواد رسانه ای جامعه، آسیب پذیری کشور در مقابل آسیب های فضای مجازی بدون محدودیت را کاهش دهند.
نتیجه گیری
اینترنت ماهواره ای نیز مانند هر پدیده تکنولوژیک دیگر زاده توسعه و تکامل دانش بشری است و همراه خود فرصت ها و چالش های گوناگونی را به همراه خواهد داشت لذا انکار این پدیده و یا خط زدن صورت مسئله از طریق ممنوع‌سازی آن نه تنها هوشمندانه نیست، بلکه موجب تشدید چالش ها و آسیب های آن برای جامعه ما نیز خواهد شد لذا از هم اکنون و پیش از فراگیر شدن این تکنولوژی در سطح جهان باید با احصاء تهدیدات و چالش‌های آن سعی بر مدیریت چالش ها و بهره برداری حداکثری از فرصت های آن کرد.
حتی می توان از هم اکنون با حمایت از پژوهشگران و کارآفرینان ایرانی طرح توسعه ریز ماهواره ها با هدف ایجاد یک رقیب داخلی برای نمونه های خارجی ارائه دهنده خدمات اینترنت ماهواره ای اقدام کرد. لذا در پایان پیشنهاد می گردد که مسئولان امر با در نظر گرفتن اخبار مربوط به حوزه ارائه خدمات اینترنت ماهواره‌ای به عنوان یک زنگ هشدار، از هم اکنون به فکر روزآمد سازی دیدگاه ها و زیرساخت‌های قانونی برای مواجهه هوشمندانه با این پدیده تکنولوژیک باشند.
