نامگذاری سوره طه

شروع این سوره با حروف مُقَطّعه «طا» و «هاء» را دلیل نام‌گذاری این سوره به نام طه دانسته‌اند.

نام دیگر سوره طه «کلیم» است که از لقب حضرت موسی(علیه السلام) یعنی کلیم الله (هم‌سخن با خداوند) گرفته شده است؛ زیرا داستان این پیامبر و سخن‌ گفتنش با خدا در این سوره آمده است.

ترتیب و محل نزول

سوره طه جزو سوره‌های مکی و در ترتیب نزول، چهل و پنجمین سوره‌ای است که بر پیامبر(صی الله علیه و آله) نازل شده است.

این سوره در چینش کنونی مُصحَف، بیستمین سوره است و در جزء ۱۶ قرآن جای دارد.

تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها

سوره طه ۱۳۵ آیه، ۱۵۳۴ کلمه و ۵۳۹۹ حرف دارد. این سوره از نظر حجمی جزو سوره‌های مئون و متوسط است که نیم جزء قرآن را شامل می‌شود و یازدهمین سوره‌ای است که با حروف مُقَطَّعه آغاز می‌شود.

آیات مشهور

در ادامه به برخی از آیات مشهور این سوره اشاره میکنیم:

آیه شرح صدر

قَالَ رَ‌بِّ اشْرَ‌حْ لِی صَدْرِ‌ی وَیسِّرْ‌ لِی أَمْرِ‌ی وَاحْلُلْ عُقْدَةً مِّن لِّسَانِی یفْقَهُوا قَوْلِی﴿۲۵-۲۸﴾

(ترجمه: [موسی] گفت: پروردگارا، سینه‌ام را گشاده گردان، و کارم را برای من آسان ساز، و از زبانم گره بگشای، [تا] سخنم را بفهمند.)

این آیات مجموعه‌ای از درخواست‌های حضرت موسی(علیه السلام) از خداوند پیش از عزیمت به مصر برای سخن با فرعون است.

در تفسیر الکاشف آمده است که موسی(علیه السلام) به خاطر سختی‌ها و رنج‌هایی که در زندگی متحمل شده بود، بی‌حوصله بود و زود خشمگین می‌شد و به مواردی همچون کشتن یکی از فرعونیان در دعوا، عدم تحمل در برابر کارهای عبد صالح و کشیدن ریش برادرش هارون هنگام گوساله‌پرستی بنی‌اسرائیل اشاره می‌کند به همین دلیل از خدا خواسته بود برای انجام وظایف رسالت که نیاز به شکیبایی دارد به او شرح صدر و قوت کلام و دلی استوار عنایت کند.

آیه ۱۱۴

فَتَعَالَى اللَّـهُ الْمَلِکُ الْحَقُّ ۗ وَلَا تَعْجَلْ بِالْقُرْ‌آنِ مِن قَبْلِ أَن یُقْضَىٰ إِلَیْکَ وَحْیُهُ ۖ وَقُل رَّ‌بِّ زِدْنِی عِلْمًا ﴿۱۱۴﴾

(ترجمه: پس بلندمرتبه است خدا، فرمانرواى بر حق، و در [خواندن‌] قرآن، پیش از آنکه وحى آن بر تو پایان یابد، شتاب مکن، و بگو: «پروردگارا، بر دانشم بیفزاى.»)

در تفاسیر آمده است که هرگاه جبرئیل قرآن را بر پیامبر(صلی الله علی و آله) نازل می‌کرد، وی از بیم اینکه مبادا قرآن را فراموش کند و به خاطر عشق به فراگیری قرآن و حفظ آن برای مردم، به هنگام دریافت وحی عجله می‌کرد و بدون مهلت دادن به جبرئیل برای اتمام سخن، شروع به بیان آن برای مردم می‌کرد؛ به همین دلیل خداوند در این آیه از پیامبرش ‌می‌خواهد گوش فرادهد تا نزول وحی تمام شود و بعد به مردم ابلاغ کند.

در تفسیر مجمع البیان سه احتمال برای دستور به عدم تعجیل در ابلاغ وحی بیان شده است:

پیش از آنکه جبرئیل وحی را به پایان برساند به تلاوت قرآن عجله نکند همانگونه که در آیه ۱۶ سوره قیامت نیز بر آن تأکید کرده است.

تا وقتی معانی قرآن برای تو آشکار نشده برای پیروانت نخوان.

پیش از آنکه وحی بر تو نازل شود درخواست نزول وحی نکن زیرا خداوند بر حسب مصلحت نازل می‌فرماید.

درباره فراز آخر آیه «وَ قُلْ رَبِّ زِدْنِی عِلْماً» از پیامبر(صلی الله علی و آله) روایت است هرگاه روزی بر من آید که در آن بر علم من افزوده نشود و به درگاه خداوند تقرب پیدا نکنم، طلوع خورشید آن روز بر من مبارک نیست.

آیه ۱۲۴

وَمَنْ أَعْرَ‌ضَ عَن ذِکرِ‌ی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنکا وَنَحْشُرُ‌هُ یوْمَ الْقِیامَةِ أَعْمَیٰ﴿۱۲۴﴾

(ترجمه: و هر کس از یاد من دل بگرداند، در حقیقت، زندگی تنگ [و سختی‌] خواهد داشت، و روز رستاخیز او را نابینا محشور می‌کنیم.)

تنگی زندگی در این آیه را بیشتر به سبب کمبودهای معنوی و نبودن غنای روحی و وابستگی بیش از حد به جهان ماده و ترس از نابودی دانسته‌اند و کسی که ایمان به خدا دارد و دل به ذات او بسته از همه این نگرانی‌ها در امان است.

برخی مفسران تنگ‌دستی را ناشی از قوانین زمین می‌دانند نه آسمان یعنی بر اثر اعمال مردمی است که حق و عدالت را نابود می‌کنند و اگر آنان از آیین خدا پیروی می‌کردند یقینا هیچ نیازمندی بر روی زمین یافت نمی‌شد. 1

آثار و برکات تلاوت سوره طه

آثار و برکت سوره طه شامل:

1. گرفتن جواب مثبت در خواستگاری

از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده: هر کس سوره (طه) را بنویسد و در پارچه سبزی قرار داده و به خواستگاری برود،خواستگاری اش رد نمی شود و حاجتش برآورده می شود.

2. آسان شدن ازدواج

روایت از امام صادق علیه السلام: هر کس که خواستگاری ندارد یا به خواستگاریش جواب نمی دهند سوره طه را بنویسد و بشوید و آب آن را بر صورت خود بریزد، خداوند ازدواجش را آسان می کند.

3. جهت برآورده شدن حاجات بزرگ

به جهت مطالب عظیم و بزرگ صد بار بگوید طه و یک بار سوره قل هو الله احد را بخواند و باز صد مرتبه بگوید طه و یک مرتبه سوره قل هو الله را بخواند تا هفت بار این را تکرار کند، همین که هفت مرتبه توحید و هشتصد بارطه تمام شد بعد از آن 17 بار سوره قل هو الله احد را تا آخر بخواند، خداوند مطلب و حاجت او را براورده می کند و بی شک عمل خواهد شد. این از مجربات است و آزموده شده است.

4. ترس از دزدان و حیوانات درنده

نقل از امام موسی کاظم علیه السلام: هر کس در سفر باشد و از دزدان و حیوانات وحشی خوف و وحشت دارد، برای این کار بر گردن حیوانش لا تخاف درکاً و لا تخشی سوره طه را بنویسد، پس بدرستی که به اذن خداوند متعال ایمن می شود.

5. بهبود بیماری های دهان

به جهت هر گونه در دهان آیات 1تا5 را بنویسد و با خود دارد. 2

شأن نزول برخی آیات در سوره طه

در مورد شان نزول این سوره در ادامه صحبت کرده ایم:

میانه روی در عبادات

در روایات آمده است که پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) بعد از نزول وحی و قرآن بسیار عبادت می کرد و آن قدر بر پاهای خود می ایستاد که متورم می شد؛ به همین دلیل آیات نخستین سوره طه نازل شد و به پیامبر(صلی الله علیه و آله) دستور داد که این همه رنج و سختی در راه عبادت تحمل نکن و اعتدال را در دعا و عبادت رعایت کن.

ابوجهل و نضر بن حارث و برخی از کفار قریش با طعنه به پیامبر و یارانش می گفتند که محمد با ترک آیین ما خود را به زحمت انداخته است و نزول قرآن را باعث سختی مسلمانان شده است که این آیات نازل شد و از مسلمانان و پیامبر(صلی الله علیه و آله) خواست در عبادت میانه روی را رعایت کنند و خود را به سختی نیندازند.

تسلای پیامبر(صلی الله علیه و آله)

درباره سبب نزول آیه 131 سوره طه «وَلَا تَمُدَّنَّ عَیْنَیْکَ إِلَیٰ مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجًا مِّنْهُمْ زَهْرَ ةَ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا لِنَفْتِنَهُمْ فِیهِ...؛ و زنهار به سوی آنچه اصنافی از ایشان را از آن برخوردار کردیم [و فقط] زیور زندگی دنیاست تا ایشان را در آن بیازماییم، دیدگان خود مدوز...» .

از ابو رافع خادم رسول الله(صلی الله علیه و آله) نقل شده است:روزی مهمانی برای آن حضرت رسید و حضرت مرا نزد یک یهودی فرستاد که مقداری آرد برای تهیه غذا برای مهمان نسیه کنم و اینکه تا اول ماه رجب آن را پس می دهد؛ ولی یهودی گفت من با او معامله نمی کنم مگر اینکه گروی بدهد. ابو رافع می گوید وقتی خبر این برخورد را به پیامبر دادم، پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) فرمود:

به خدای زمین و آسمان اگر می فروخت به جای این پیراهن یا زره به او طلا می دادم. بعد از این ماجرا بود که این آیه برای تسلی و غم زدایی از پیامبر نازل شد. 3

پی نوشت:
1.www.fa.wikishia.net
2.www.hajij.com
3.www.namnak.com