روزه، یکی از واجبات الهی است که ما باید برای انجام این عبادت بزرگ خود را آماده کنیم، روزه گرفتن با سختی هایی همراه است و این سختی ها هستند که انسان را به مقام بالاتر می رساند، با روزه گرفتن صبر، بردباری، تقوا را در خود پرورش می دهیم؛ حال سوال اینجاست که آیا روزه بر همه واجب است برای بیماران، سالخورگان ، زنان باردار که توانایی روزه گرفتن را ندارند روزه آنها چگونه است؟ آیا کفاره ای بر ذمه آنها است؟ قضای روزه آنها چه می شود ؟ پاسخ به این سوالات و دهها سوال دیگه ای که از مراجع بزرگوار شده است و این بزرگواران به این سوالات پاسخ داده اند ؛
به فکر افتادیم که به جمع آوری پرسش و پاسخ هایی که در این رابطه از مراجع شده بپردازیم که تا کنون مقاله ای از روزه بیماران و ناتوانان آیت الله سیستانی را قبلا بارگزاری کردیم و این بار مقاله ای در رابطه با احکام بیماران و ناتوانان آیت الله مکارم را برای شما ارائه می کنیم:

احکام روزه مریض:

1. حکم روزه بیماران قطع نخایی:

برخی از بیماران قطع نخایی باید به فاصله چند ساعت مایعات استفاده کنند، البته به دستور پزشک متخصص، حکم روزه ایشان چگونه است؟

پاسخ: روزه گرفتن بر آنها واجب نیست و چنانچه از نظر مالی توانایی دارند برای هر روز یک مد طعام کفاره پرداخت کنند.

2. حکم روزه بیماران نارسایی کلیه:

در بعضی از بیماری های نارسایی کلیه با یقین کامل می توان گفت که روزه برای فرد بیمار ضرر دارد اما گاهی اوقات به دلیل تردیدی که در اصل بیماری و اینکه نمی دانند روزه گرفتن چه تاثیری بر بیماری می گذارد، یا اینکه تحقیقات کاملی در این رابطه نشده که آیا روزه برای بیماری مضر است یا نه، در این صورت پزشک چه وظیفه ای دارد؟

پاسخ: اول اینکه برای پزشک ترس ضرر وجود دارد و احتمال زیاد به ضرر و زیان برای مریض ایجاد می شود، که در این حالت می تواند همه مسائل را برای بیمار توضیح دهد و اگر بیمار از گفته پزشک ترس از ضرر به او حاصل شد که روزه نمی گیرد و دوم اینکه، ضرر و زیان مریضی مقدار قابل توجهی نیست و بسیار اندک است که در این حالت نباید به بیمار توصیه کند که روزه نگیرد.

3.ضرر 80 درصدی بیماری به گفته پزشک:

در برخی از موارد پزشکان اظهار می کنند که بر اساس یافته های پزشکی مثلا فلان بیماری ضرر80 درصدی بر روی بیمار می گذارد، و این اظهار نظر انسان را به یقین می رساند حال سوال اینجاست که بیمار مورد نظر این مقدار ضرر را در وضعیعت خود نمیبیند، وظیفه چنین فردی چیست؟

پاسخ: اگر از زبان پزشکی متعهد گفته شود پس سبب ترس از ضرر شده و دیگر روزه بر فرد بیمار واجب نیست.

4.نظرات متفاوت پزشکان در مورد خوف ضرر:

چنانچه پزشکی، فردی را از گرفتن روزه به مدت 5 سال منع کرده بوده، این فرد بعد از این مدت به پزشکی دیگر مراجعه کرده متوجه شده که بیمار نبوده و روزه برای او هیچ ضرری نداشته، وظیفه این فرد برای روزه هایش چیست؟

پاسخ: بنا بر احتیاط واجب کل روزه ها را قضا نماید.

5. طولانی شدن بیماری در طی چند سال:

فردی به مدت چند سال دچار بیماری بوده و نمی توانسته روزه بگیرد و بعد از این مدت سالم شده، وظیفه او برای روزهایش چیست؟

پاسخ: بعد از سالم شدن بیمار، چنانچه زمان هست تا ماه رمضان بعدی روزه آخرین ماه رمضان را قضا کند و فقط قضای روزه آخرین سال را باید بگیرد، و برای بقیه سالها یک مد طعام کفاره بدهد کفایت می کند.

6. روزهایی که به دلیل بیماری در ماه رمضان نگرفته شده، چه حکمی دارد؟

پاسخ: باید قضای آن را به جا آورد.

7.روزه دیوانه و مجنون:

آیا روزه بربیماران روحی و روانی – مجنون - واجب است، تشخیص مقدار بیماری با کیست؟ وظیفه او برای روزه اش چگونه است؟

پاسخ: اگردر عرف به فرد، دیوانه یا مجنون بگویند، یا اینکه شخص بیمار نتواند زمان را تشخیص بدهد، نماز و روزه از برداشته می شود.

8. روزه بیماران ادواری:

حکم روزه دیوانه ادواری چگونه است؟

پاسخ: کسی که در عرف به او دیونه بگویند، و اینکه زمان نماز نتواند تشخیص دهد، در این صورت روزه گرفتن از او برداشته می شود.

9.سالم شدن بیمار قبل از ظهر:

بیماری که قبل اذان ظهر سالم شود، حکم روزه او چیست؟

پاسخ: فرد مریضی که قبل اذان ظهر سالم شود و از اذان صبح مبطل روزه را انجام داده باشد، دیگر نمی تواند نیت روزه کند ولی مستحب است که رعایت کند ومبطلات روزه را انجام ندهد، اما اگر هیچ کدام ازمبطلات روزه را انجام نداده باشد وظیفه او این است که نیت روزه کند و احتیاط واجب روزه قضای روزه را هم به جا آورد.

10.سالم شدن بیمار در بعد از ظهر:

اگر بیمار بعد از ظهر سالم شود، وظیفه او بیمار چگونه است؟

پاسخ: مریضی بعد از ذان ظهر سالم شود حتی اگر تا آن زمان هیچ کدام از مبطلات روزه نداده باشد، نمی تواند نیت روزه کند ولی مستحب است تا پایان روز هیچ کدام از کارهایی که روزه را باطل می کند، را انجام ندهد.

11.روزه بیماری که که نیاز به تنقیه روزانه دارد:

اگر بیماری در ماه مبارک رمضان، مجبور باشد که با آب خالص تنقیه انجام دهد، حکم روزه او چیست؟

پاسخ: چنانچه می تواند تنقیه را درشب انجام دهد، و اگر نمی شود باید روزه هایش را بعدا قضا کند.

12.حکم روزه بیماران کلیوی:

کسی که بیمار کلیوی دارد آیا جز استسقا است یا جرء بیماران؟

پاسخ: جزء بیماران به حساب میآید.

13.حکم روزه بیماری که ضعف تخمدان دارد:

خانمی که دچار ضعف تخمدان است، و در حال درمان برای بچه دار شدن، وظیفه او برای روزه داری چیست؟

پاسخ: این خانم زمانی می تواند روزه نگیرد که ترس از ضرر رسیدن به او برای بارداری داشته باشد.

14.وظیفه بیمارانی که استسقا دارند:

کسی که دچار بیماری استسقا است، وظیفه او در مورد روزه هایش چیست؟

پاسخ:استسقاء بیماری است که فرد مبتلا دارای تشنگی بیش از اندازه است و روزه گرفتن برای او دشوار است، روزه برای چنین فردی واجب نبوده و باید برای هر روزی که روزه مگرفته 750 گرم گندم یا جو یا مانند آنها به فقیر بدهد و درست تر این است که فقط به مقدار رفع عطش آب بنوشد و چنانچه می تواند قضا روزه ها را بعدا به جا آورد.

روزه مرد و زن کهنسال:

1.پیر کیست؟

از نظر آیت الله مکارم معیار پیر که توانایی روزه گرفتن را ندارد چیست؟

پاسخ: پیر مرد یا پیر زنی که روزه برای آنها سخت و دشوار است می توانند روزه گرفتن را ترک کنند، معیار و میزان پیری این است که روزه گرفتن برایش با سختی و مشقت باشد. مشقت و سختی نه اینکه مشقت و سختی شدید باشد، یضعف عن الصوم.

2.حکم روزه کهنسالان:

روزه برای پیر مرد و پیرزنی که توانایی روزه گرفتن ندارند، چگونه است؟
پاسخ:پیران و کهنسالان که روزه گرفتن برایشان مشکل است، می توانند روزه نگیرند ولی باید کفاره روزه که یک مد طعام از گندم و جو، یا بهتر این است که نان باشد، و در این حالت بنا به احتیاط واجب به اندازه 750گرم گندم خالص باشد به فقیر بدهد.

3.قضای روزه، پیر مرد یا پیر زن ، در روزه های کوتاه سال:

چنانچه پیر مرد یا پیر زن توانایی روزه گرفتن در ماه رمضان را ندارند اما بعد از آن در ماه های خنک می توانند قضا کنند، وظیفه آنان چیست؟

پاسخ: سالخودگان که نمی توانند در ماه رمضان روزه بگیرند اما در ماه هایی که هوا خنک تر و روزه ها کوتاهتر هستند می توانند بنا به احتیاط واجب در آن زمان قضا ی روزه ها را به جا آورند.

4.واجب بودن کفاره روزه برای پیر مرد و پیرزن ، درصورت توانایی گرفتن روزه قضا:

چنانچه پیر مرد و پیر زنی که روزه گرفتن در ماه مبارک زمان برای آنها سخت باشد اما در صورتی که توان جسمی به آنها اجازه دهد، قضای روزه را به جا آورد، آیا واجب است کهه فدیه روزه راهم پرداخت کند؟

پاسخ باید فدیه را هم پرداخت کند.

حکم روزه زنان باردار و شیرده:

1.روزه مادری که کودکش با شیر مادر تغذیه می کند و امکان تهیه شیر خشک وجود دارد:

مادری که کودکی دو ماهه دارد و با شیر خود را به کودکش می دهد، باید توجه کنیم که در بازار شیر خشک وجود دارد که برای کودک تهیه کند آیا با وجود این قضیه می تواند روزه بگیرد؟

پاسخ: چنانچه تغذیه کودک باشیر خشک مشکلی برای کودک ایجاد نکند، وظیفه مادر این است که روزه بگیرد.

2.روزه نگرفتن با احتمال بارداری:

چنانچه زنی احتمال می دهد باردار است و با این فرض روزه خود را به جا نیاورد و بعدا مشخص شود که باردار نبوده حکم روزه او چیست؟

پاسخ: چنانچه فرض می کند که روزه برایش مضر است و روزه اش را انجام نداده، باید قضای آن را به جا آورد ولی کفاره بر ذمه او نیست.

3.حکم روزه خانم هایی که کودک شیرخوار دارند:

خانمی که بچه شیر می دهد، حکم روزه او چگونه است؟
پاسخ: خانمی که بچه شیر خوار دارد – چه مادر کوک باشد چه دایه کودک – چنانچه روزه داری سبب کمی شیر و اذیت شدن کودک شود، روزه بر ایشان واجب نیست، اما قضای روزه بر ذمه او است و علاوه بر آن کفاره روزه که همان یک مد طعام که تقریبا 750گرم گندم یا جوو امثال آن باید به فقیر بدهد؛ در صورتی دیگر چنانچه روزه گرفتن برای مادر یا دایه مضر باشد، علاوه بر اینکه روزه بر او واجب نیست کفاره هم بر ذمه او نیست فقط قضای روزه بر ذمه اوست که البته در صورت ضرر داشتن روزه و نتوانسن گرفتن روزه تا ماه رمضان بعدی، روزه قضا هم از ایشان برداشته می شود.

4.حکم روزه خانم های باردار:

حکم روزه خانم هایی که در ماه مبارک رمضان باردار هستند، چگونه است؟

پاسخ: خانم بارداری که روزه گرفتن برای او مضر است دیگر روزه برای او واجب نیست، اما برای هر روز باید کفاره که همان یک مد طعام را به فقیر بدهد و قضای روزه هم بر ذمه اوست که باید به جا آورد و در حالی که روزه گرفتن برای خود خانم مضر باشد و تا ماه رمضان سال آینده نتوانست روزه بگیرد دیگر لازم نیست قضا ی روزه ها را به جا آورد.

5.انجام ندادن قضای روزه به خاطر شیر دهی و زخم معده:

خانمی داری 6 فرزند می باشد برای بارداری و شیردهی این فرزندان روی هم 12 سال روزه نگرفته و الان حدود 63سال سن دارد، و هرموقع که قرار بوده که قضای روزه ها را به جا بیاورد معده او دچار خونریزی می شد، و طبیبان اورا از روزه گرفتن منع می کردند، حال وظیفه این خانم برای روزه هایی که انجام نداده چیست؟

پاسخ: هم اکنون روزه گرفتن برای این خانم تکلیف نیست، و اگر قدرت مالی دارند به اندازه 750گرم گندم یا جو، یا مانند اینها به فقیر بدهد و علاوه برآن برای زمان هایی که نتوانسته روزه بگیرد و تا ماه رمضان سال بعد هم نمی توانسته روزه بگیرد.

هر روز به اندازه یک مدّ طعام (750گرم گندم) به شخص نیازمندى بدهید. همچنین براى ایّام گذشته که روزه نگرفته اید و تا سال بعد هم توانایى بر روزه نداشته اید.

6.روزه گرفتن مادر شیرده درصورت ضررداشتن:

خانمی که فرزند شیر ده دارد، و با وجود اذیت کودک خود روزه بگیرد آیا روزه ایشان صحیح است؟

روزه این خانم مشکل دارد.

7.حکم ضرر روزه گرفتن برای مادرشیرده:

ضرر روزه گرفتن هم برای مادر و هم برای کودک چه حکمی دارد؟

پاسخ: چنانچه تا ماه رمضان سال بعد، مادر نتواند روزه بگیرد فقط کفاره بر ذمه اوست و تکلیف روزه از این خانم برداشته می شود.

8.حکم روزه مادری که دسترسی به دایه دارد:

اگر خانمی به صورت دایه یا اینکه به صورت مجانی به کودک شیر دهد وظیفه مادر کودک برای روزه چیست؟

پاسخ: اگر شخصی باشد که بدون هزینه به کودک شیر دهد یا کسی باشد که دست مزد دایه را بدون منت بدهد، در این حالت روزه بر مادر واجب است.

احکام روزه زمان کرونا:

نظر آیت الله مکارم در مورد زمان شیوع کرونا چیست؟ باید توجه داشت که در زمان کرونا مسائلی مطرح شده که از جمله: اینکه در زمان اوج کرونا باید سطح ایمنی بدن بالا ببریم یا اینکه مصرف مایعات را بیشتر کنیم تا به این ویروس دچار نشویم ؛ حال با این شرایط وظایف مقلیدین شما برای گرفتن روزه ماه رمضان چیست؟
پاسخ: فرد مکلف نمی تواند به این دلایل روزه خواری کند، و روزه گفتن واجب است، البته می تواند وقت سحر و افطار غذاهای مقوی که بدن را تقویت می کند استفاده کند، اما باید توجه داشته باشد که اگر روزه برای او مضر باشد نباید روزه بگیرد و چنانچه روزه بگیرد روزه او درست نیست، و اگر فرد مطمئن نیست که روزه برایش ضرر ندارد اما احتمال ضرر بیشتر است، چه این احتمال با تجربه فرد باشد یا اینکه پزشک توصیه کرده باشد.