هرچه باید درباره یائسگی زودرس بدانید

یائسگی چیست

یائسگی زمانی اتفاق می‌افتد که تخمدان‌ها ساختن استروژن را متوقف کنند؛ هورمونی که چرخه تولید مثل را کنترل می‌کند. یک زن زمانی یائسه گفته می‌شود که بیش از ۱۲ ماه قاعدگی نداشته اما علائم مرتبط با یائسگی را داشته باشد. هر موردی که عملکرد تخمدان را مختل یا تولید استروژن را متوقف کند؛ می‌تواند علت یائسگی زودرس باشد. مانند شیمی درمانی برای سرطان یا حذف تخمدان‌ها.

تفاوت بین یائسگی پیش‌رس و یائسگی زودرس

یائسگی زودرس زمانی اتفاق می‌افتد که تخمدان‌ها تولید هورمون‌ها را متوقف کنند و دوره‌ها در سن جوان‌تر از حد معمول متوقف شود (میانگین سن یائسگی ۵۲ است). یائسگی زودرس می‌تواند به علل طبیعی یا پزشکی (مانند زمانی که هر دو تخمدان در هیسترکتومی برداشته می‌شود) رخ دهد.

یائسگی زودرس و یائسگی پیش‌رس علل مشابهی دارند. تنها تفاوت، سن وقوع آنها است. یائسگی که پیش از ۴۵ سالگی اتفاق می‌افتد، یائسگی زودرس نامیده می‌شود. یائسگی که پیش از سن ۴۰ سالگی رخ می‌دهد، یائسگی پیش‌رس است. زنانی که در معرض ابتلا به یائسگی زودرس هستند، نمی‌توانند باردار شوند.1

چه عواملی موجب یائسگی زود هنگام می شوند؟

یائسگی زود هنگام ممکن است به دلیل بیماری یا درمان های خاص ایجاد شود، یا حتی ممکن است علت شناخته شده ای نداشته باشد. عوامل احتمالی زیر نیز ممکن است سبب یائسگی زود هنگام شوند:

سابقه ی خانوادگی

زنانی که سابقه ی خانوادگی یائسگی زود هنگام دارند، بیشتر ممکن است به آن مبتلا شوند.

سیگار کشیدن

زنان سیگاری ممکن است دو سال زودتر از زنان غیر سیگاری یائسه شوند. همچنین، معمولاً علائم یائسگی در آنان شدیدتر است. تحقیقی نشان می دهد طول عمر زنان سیگاری مبتلا به یائسگی زود هنگام ۲ سال کمتر از زنان غیر سیگاری است.

شیمی درمانی یا پرتو درمانی لگن برای سرطان

این درمان ها گاهی به تخمدان آسیب می زنند و بر اثر آن قاعدگی به طور موقت یا دائم قطع می شود. همچنین، ممکن است بارداری را دچار مشکل کنند یا امکان باردار شدن را از بین ببرند. تمام زنانی که شیمی درمانی یا پرتو درمانی کرده اند، یائسه نمی شوند. هرچه سن زنانی که شیمی درمانی یا پرتو درمانی می کنند، کمتر باشد، کمتر ممکن است دچار یائسگی زود هنگام شوند.

جراحی برداشتن تخمدان‌

برداشتن هر دو تخمدان طی عمل جراحی ممکن است سبب بروز علائم یائسگی شود. بعد از این عمل، قاعدگی متوقف می شود و سطح هورمون ها به سرعت کاهش می یابد. همچنین، علائم شدیدی مانند گرگرفتگی و کاهش میل جنسی بروز خواهد یافت.

با کاهش سطح استروژن، خشکی واژن و فرج رخ می دهد و به تدریج ضخامت رحم کمتر و دهانه ی آن کوتاه تر می‌شود. علاوه بر تحلیل رفتن (آتروفی) رحم، میل جنسی نیز کاهش می‌یابد.

جراحی برداشتن رحم (هیسترکتومی)

در برخی زنان که جراحی برداشتن رحم را انجام داده اند، تخمدان ها سر جای خود هستند. در چنین شرایطی، قاعدگی متوقف می شود و زن دیگر نمی تواند باردار شود، اما ممکن است یائسه نشود. زیرا تخمدان ها به تولید هورمون ها ادامه می دهند. این زنان، ممکن است یائسگی طبیعی را ۱ یا ۲ سال زودتر از زمان مورد انتظار تجربه کنند.

اختلالات و بیماری های خاص

بیماری خود ایمنی مانند تیروئید و آرتریت روماتوئید نیز ممکن است به یائسگی مرتبط باشد. این شرایط نادر است، اما گاهی سیستم ایمنی بدن (که به طور معمول با بیماری ها مبارزه می کند) به اشتباه به تخمدان ها حمله می کند و آنها را از تولید هورمون‌ باز می دارد.

ویروس نقص سیستم ایمنی (HIV) و ایدز (AIDS)

زنان مبتلا به ویروس HIV، که عفونت آنان به خوبی با دارو کنترل نمی شود، ممکن است یائسگی زود هنگام را تجربه کنند. همچنین ممکن است زنان مبتلا به ایدز گرگرفتگی های شدیدتری را نسبت به زنانی که HIV ندارند، تجربه کنند.

اختلال ژنتیکی

زنانی که برخی کروموزوم ها را ندارند یا با مشکلات کروموزومی به دنیا آمده اند، ممکن است یائسگی زود هنگام را تجربه کنند. به طور مثال، زنانی که با اختلالی به نام سندرم ترنر به دنیا می آیند. در این سندروم فرد به طور کامل کروموزوم X یا بخشی از آن را ندارند. به همین دلیل، تخمدان های این افراد هنگام تولد به طور طبیعی شکل نمی گیرد و چرخه ی قاعدگی آنان و زمان یائسگی نرمال نخواهد بود.

سندرم خستگی مزمن

زنان مبتلا به این سندرم خستگی شدید، ضعف، درد عضلانی و مفصلی، از دست دادن حافظه، سردرد، خواب نامناسب و علائم دیگری دارند. تحقیقی نشان می دهد زنان مبتلا به سندرم خستگی مزمن بیشتر ممکن است به یائسگی زود هنگام قبل از ۴۰ سالگی (Premature Menopause) یا یائسگی قبل از ۴۵سالگی (Early Menopause) مبتلا شوند.²

علائم و نشانه‌های یائسگی زودرس

نشانه‌ها و علائم یائسگی زودرس درست مانند علائم یائسگی هستند. این علائم شامل این موارد می‌شوند:

نوسانات خلقی؛

خشکی واژن؛

تغییراتی در هوش و حافظه؛

گرگرفتگی؛

کاهش میل جنسی؛

اختلالات خواب؛

اضافه‌وزن؛

تعریق در خواب؛

درد واژن هنگام رابطه جنسی.

زنان ممکن است قبل از ابتلابه یائسگی زودرس سال‌ها دچار قاعدگی نامنظم باشند.³

تشخیص یائسگی زودرس

آزمایش خاصی برای تشخیص قطع دوره‌های قاعدگی وجود ندارد. ولی گاهی اوقات زنان کم‌کم دچار علائم پریودهای نامنظم و یائسگی می‌شوند. ممکن است این زنان برای آزمایش کارکرد تخمدان‌ها هم اقدام کنند. برای مثال آزمایش بارداری برای اطمینان از باردارنبودن تجویز می‌شوند. آزمایش برخی بیماری‌های تیروئید برای تشخیص علت قطع‌شدن دوره‌ی قاعدگی انجام می‌شود.

به‌علاوه، آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح هورمون تحریک فولیکول (FSH) انجام می‌شود. این اندازه نشان‌دهنده‌ی نزدیکی به یائسگی و وضعیت عملکرد تخمدان‌ها است. FSH تخمدان‌ها را تحریک می‌کند که استروژن تولید کنند. بنابراین وقتی سطح استروژن در بدن کاهش پیدا می‌کند سطح هورمون FSH بالا می‌رود. برای تشخیص یائسگی سطح هورمون FSH باید بالاتر از ۴۰ واحد در هر میلی‌لیتر باشد.

حتی سطح‌های هورمون تخمدان، مانند استرادیول، هم ممکن است سنجیده شوند. سطح پایین این هورمون (کمتر از ۳۲ پیکوگرم در هر میلی‌گرم) می‌تواند نشان‌دهنده‌ی یائسگی باشد.³

عوارض یائسگی زودرس

ناباروری اغلب بیشترین نگرانی در هنگام شروع یائسگی است. با این حال، دیگر نگرانی‌های بهداشتی نیز وجود دارد. جریان ثابت استروژن به بافت‌های شما دارای کاربردهای فراوانی است. استروژن باعث افزایش کلسترول خوب HDL می‌شود و LDL یا کلسترول بد را کاهش می‌دهد. همچنین رگ‌های خونی را شل می‌کند و مانع از رسیدن به استخوان‌ها می‌شود. از دست دادن استروژن زودتر از حد طبیعی می‌تواند خطرات زیر را افزایش دهد:

بیماری قلبی

پوکی استخوان

نشانه‌های پارکینسون

افسردگی

زوال عقل

مرگ زودرس.¹

درمان یائسگی زودرس

مهمترین بخش در درمان یائسگی زودرس، شناسائی عوامل ایجاد کننده آن می باشد. خوشبختانه امروزه با کمک پیشرفت دانش پزشکی امکان اصلاح دوره های قاعدگی، تخمک گذاری و بلوغ فولیکول ها وجود دارد.

جهت درمان مشکل ناباروری در یائسگی زودرس می توان ازداروهای تحریک تخمک گذاری و یا تخمک اهدائی استفاده نمود.

هورمون درمانی، روش مناسبی جهت درمان یائسگی زودرس می باشد زیرا از پوکی استخوان جلوگیری می نماید و میزان بیماری های قلبی عروقی را کاهش می دهد.

خوشبختانه بسیاری از علائم یائسگی زودرس موقتی هستند. اقدامات زیر سبب حذف یا کاهش علائم یائسگی زودرس می شوند:

جهت کاهش گرگرفتگی ناشی از یائسگی زودرس، پوشیدن لباس های کمتر و نوشیدن مایعات خنک می تواند کمک کننده باشد.

همچنین داشتن رژیم غذایی سرشار از میوه ها، سبزیجات و حبوبات و کاهش مصرف قند و شیرینی توصیه می گردد. همینطور بهتر است مصرف کافئین، غذاهای تند کاهش یابد و یا حتی خذف گردد.

برای کاهش علائم یائسگی زودرس همچنین بهتر است میزان استرس و اضطراب به حداقل ممکن برسد.

استفاده از لوبریکانت ها و مرطوب کننده ها میزان خشکی واژن را در افراد مبتلا به یائسگی زودرس کاهش می دهد، بنابراین میزان درد در هنگام رابطه جنسی کم خواهد شد. علاوه بر این داشتن رابطه جنسی به دلیل افزایش جریان خون در واژن، خود می تواند خشکی واژن را کاهش دهد.

تکنیک های تنفس عمیق و ماساژ نیز می توانند عوارض مربوط به یائسگی زورس را کمتر کنند.

استعمال دخانیات و کشیدن سیگار، خطر بیماری قلبی را در افرادی که یائسگی زودرس دارند افزایش می دهد، بنابراین احتمال سکته قلبی نیز بیشتر خواهد شد. بنابراین توصیه می شود مصرف دخانیات محدود شود.

داشتن فعالیت بدنی مرتب، میزان بیماری قلبی، دیابت و پوکی استخوان را کاهش می دهد و در درمان یائسگی زودرس تاثیر گذار است. همچنین ورزش های تقویت کننده عضلات کف لگن از جمله ورزش کگل، در بهبود بی اختیاری ادرار مؤثر می باشند.⁴

پی نوشت ها
1.www.drdr.ir
2.www.lafarrerr.com
3.www.chetor.com
4.www.mom.ir