آشنایی با علل و علائم تومور نخاعی

تومور نخاع

توده هایی که بر روی استخوان ها ، رباط های ستون فقرات ، نخاع و ریشه های عصبی رشد می کند تومورهای نخاعی گفته می شود.

تومورهای نخاعی می توانند هم غیرسرطانی و هم سرطانی باشد.

البته باید بگوییم که در موارد کمتری تفاق می افتد که منشا بروز سرطان های بدخیم خود ستون فقرات باشد، معمولا این نوع تومورها از سایر بخش های بدن به ستون فقرات گسترش می یابد.

تمامی تومورها یا توده های نخاعی می تواند منجر به درد ، مشکلات عصبی و در برخی از مواقع باعث فلجی فرد می شود، همچنین چه این توده سرطانی باشد چه نباشد می تواند جان بیمار را تهدید کند و باعث معلولیت دائمی او شود به همین علت توصیه می شود که با مشاهده علائم این بیماری سریعا به متخصص جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات مراجعه کنید.1

انواع تومور نخاع

تومورهای نخاعی دارای سه نوع می باشد که باعث درد کمر بیمار می شود که عبارتند از :

تورموهای استخوانی

این نوع تومور در ستون مهره های ایجاد شده و منشا آن می تواند در قسمت استخوان یا دیسک های ستون فقرات باشد، از شایع ترین تومورهای بدخیم استخوان می توان به استئوژنیک سارکوم اشاره کرد. همچنین قابل ذکر است این نوع سرطان بسیار نادر می باشد.

تومورهای متاستاتیک

باید بگوییم اغلب تومورهای نخاعی از سرطان های ایجاد شده در سایر بافت های بدن به ستون فقرات گسترش می یابد، در بانوان گسترش این نوع سرطان معمولا به دلیل سرطان سینه یا ریه می شود و در مردان نیز به دلیل سرطان ها پروستات یا ریه ایجاد می شود.

تومورهای اینترادورال و خارج نخاعی

تومورهای داخل دورا در درون کانال نخاعی و خارج از اعصاب رشد می کند، از ویژگی های این تومور می توان به خوش خیم بودن و سرعت رشد کم آن اشاره کرد.
این نوع تومور نخاع از انواع ذیل می باشد:

مننژیوما، در پرده های اطراف نخاع تشکیل شده و خوش خیم می باشد، اما می توانند جزء تومورهای بدخیم نیز باشند، این نوع تومور بیشتر در بانوان میان سال و سالخورده رایج است.

تومورهای غلاف عصبی که از ریشه های عصبی بیرون آمده از نخاع منشا می گیرد، این نوع تومورها خوش خیم بوده و سرعت رشدشان کم است.

تومورهای داخل نخاعی

این نوع تومورها معمولا خوش خیم بوده و در اغلب موارد در ستون فقرات گردنی ایجاد می شود، این نوع تومور از داخل هر یک از عصب ها رشد کرده و منشاء آن سلول هایی است که پشتیبانی فیزیکی و حائلی برای سیستم عصبی فراهم می کنند.1

علائم تومور نخاعی

علائم و نشانه های تومور نخاعی، به خصوص با رشد تومور، می تواند متفاوت باشد. ممکن است تومور نخاع یا ریشه های عصبی، عروق یا استخوان های ستون فقرات را تحت الشعاع قرار دهد. علائم و نشانه های آن عبارتند از:

درد در ناحیه ی تومور به علت رشد تومور

کمردرد که اغلب به قسمت های دیگر بدن می زند

احساس حساسیت کم تر به درد، سرما و گرما

از دست دادن اختیار مثانه

مشکل در راه رفتن، گاهی منجر به افتادن می شود

کمردرد که هنگام شب تشدید می شود

از دست دادن حس یا ضعیف شدن عضلات، به خصوص عضلات دست یا پا

تضعیف عضلات در قسمت های مختلف بدن که می تواند خفیف یا شدید باشد

کمردرد از جمله علائم زودهنگام و شایع تومور فقرات است. همچنین ممکن است درد از کمر به لگن، پاها و دست برسد و به-مرور زمان، حتی با درمان، تشدید شود.

میزان پیشرفت تومورهای فقرات بسته به نوع تومور متفاوت است.2

علل به وجود آمدن تومور نخاعی

علت بروز اکثر تومورهای فقرات مشخص نمی باشد. متخصصان با تحقیقاتی که داشته اند بر این نظرند که ژن معیوب در این موضوع دخیل می باشد اما معمولا مشخص نیست نارسایی ژنتیکی ارثی هست یا به مرور زمان ایجاد می شود. ممکن است تومور در اثر عامل محیطی، مثل قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی،اتفاق افتد.

با این حال، در برخی از موارد، تومورهای نخاع به علت سندرم های شناخته شده ی ارثی مانند نوروفیبروماتوز ۲ و بیماری von Hippel-Lindau تشکیل می گردد.تقسیم سریع سلول‌های سرطانی در اعصاب، استخوان‌ها یا غضروف‌های ستون فقرات، قرار گرفتن در معرض تشعشعات و مواد شیمیایی،وراثت از جمله دلایلی است که می تواند به این بیماری مربوط گردد.3

تشخیص تومور نخاعی

گاهی ممکن است تومور فقرات نادیده گرفته شود چون شایع نیست و علائم آن به بیماری های شایع تر شباهت دارد. به همین دلیل، بسیار مهم است که پزشک کاملا به سابقه ی پزشکی شما واقف باشد و معاینات فیزیکی و عصب شناختی را کاملا انجام دهد.

اگر دکتر متخصص مغز و اعصاب به تومور فقرات مشکوک شود، برای تایید تشخیص و تعیین محل تومور از آزمایشات زیر کمک می گیرد:

ام آر آی

در این روش از میدان مغناطیسی قوی و امواج رادیویی برای تهیه ی تصاویر دقیق از ستون فقرات، نخاع و اعصاب استفاده می شود. معمولا استفاده از ام آرآی برای تشخیص تومور نخاعی و بافت های اطراف ارجحیت دارد. هنگام تست، رنگ مخصوصی به رگ دست یا ساعد تزریق می شود تا بافت و ساختار خاص مشخص شود.

ممکن است بعضی از افراد داخل دستگاه دچار ترس از فضای بسته شوند یا صدای بلند آن اذیتشان کند. اما معمولا به شما گوش بند داده می شود تا سروصدا کم تر شود و بعضی اسکنرها تلویزیون یا هدفون دارند. اگر اضطرابتان بالاست، درخواست آرام بخش کنید تا آرام شوید. در بعضی موارد خاص، لازم است بیهوشی عمومی انجام شود.

سی تی اسکن

در این تست از پرتو باریک برای تهیه ی تصاویر دقیق از ستون فقرات استفاده می شود. گاهی رنگ کنتراست هم تزریق می شود تا بهتر بتوان تغییرات غیرعادی کانال نخاع یا نخاع را مشاهده کرد. به ندرت پیش می آید که برای تشخیص تومور فقرات از سی تی اسکن استفاده شود.

بافت برداری

تنها راه برای تعیین نوع دقیق تومور فقرات این است که نمونه ی کوچکی از بافت آن را زیر میکروسکوپ مشاهده کنیم. نتایج بافت برداری به تعیین روش درمان کمک می کند.2

تدابیر درمانی

همزمان با تقسیم سلول های تومور و بزرگ شدن آن، بسته به ناحیه تشکیل تومور در کانال نخاعی، با اعمال فشار بر روی نخاع و اعصاب محیطی منشا گرفته از آن رفته رفته حس اندام های زیر محل درگیری تومور مختل شده و در مواردی باعث از بین رفتن ارتباط اعصاب محیطی کنترل کننده مثانه و بی اختیاری ادرار می شوند.

درمان دارویی

درمان های دارویی معمولا بعد یا حین اعمال جراحی جهت کاهش عوارض ثانویه احتمالی، مانند التهابی که ممکن است در پی شیمی درمانی یا پرتو درمانی بروز کند، تجویز می شوند. بعلاوه تومورها به خودی خود با رشد در اطراف نخاع می توانند منجر به التهاب نیز بشوند. بنابر صلاح دید پزشک و دوز تعیین شده توسط وی می توان از کورتیکواستروئید ها و یا انواعی از داروهای ضدالتهاب جهت کاهش علائم و تسکین درد بیمار استفاده کرد.

لازم به ذکر است در این گونه بیماران دوره مصرف این دارو ها نباید طولانی باشد تا از عوارض جانبی مخرب کورتون ها مثل ضعف عضلات، پوکی استخوان ها، افزایش قند خون، سرکوب ایمنی و ریسک ابتلا به عفونت های ثانویه کاسته شود.

جراحی

پس از انجام معاینات و چکاپ های پزشکی، می تواند به 2 شیوه جراحی بسته یا باز صورت گیرد.

جراحی بسته

در این روش بدون ایجاد زخم در ناحیه و بیهوشی عمومی، پزشک متخصص با بکار گیری ابزار خاص، رگ های خونی تغذیه کننده تومور را مسدود می کند تا حین جراحی خونریزی آن کنترل شده و با بلوک منبع تغذیه ای تومور از رشد و تکثیر هر چه بیشتر آن ممانعت به عمل آوریم. این پروسه که آمبولیزاسیون نام دارد، اغلب قبل از عمل جراحی اصلی انجام شده تا امکان دسترسی به تومور و خارج کردن بافت های از کار افتاده آن به سهولت انجام پذیرد.

جراحی باز

تومورهایی که در داخل ساختار مهره های ستون فقرات رشد می کنند یا در اثر متاستاز سرطان از سایر اندام ها به مهره ها گسترش یافته اند، با اعمال فشار به مهره های درگیر ممکن است باعث شکستگی استخوان یا فشار آمدن به آنها شوند.

در روش کیفوپلاستی (Kyphoplasty) و ورتبروپلاستی (Vertebroplasty)، با تزریق سیمان استخوانی در ناحیه شکسته یا تغییر شکل یافته، شکل استخوان را تا حدودی به ساختار اولیه اش نزدیک کرده و آنرا بهبود می بخشند در نتیجه با برداشته شدن فشار از روی اعصاب، درد و اختلالات حسی عصبی بیمار تا حدودی برطرف خواهند شد.

نوع دیگری از جراحی باز تومورهای نخاعی که با هدف عمده تسکین درد بیمار و پاکسازی محل از بقایای تومور انجام می شود به دکمپرشن (Decompression) معروف است. در این روش با توجه به نوع و وسعت تومور، اقدام به برداشتن یا برش قسمتی از آن می کنند تا از فشار اعمال شده به نخاع و اعصاب خروجی از آن کاسته و درد و سایر علائم بیمار را تخفیف دهیم.

پرتودرمانی

از این روش برای از بین بردن قسمت های باقی مانده ی تومور بعد از جراحی، درمان تومورهایی که قابل جراحی نیست یا درمان تومورهایی که انجام جراحی برای از بین بردن آن بسیار خطرناک است استفاده می-شود. برای تسکین برخی عوارض پرتودرمانی مانند تهوع و استفراغ از دارو کمک گرفته می شود.

گاهی لازم است دوره ی پرتودرمانی طوری تنظیم شود تا میزان بافت های سالمی که آسیب می بیند به حداقل برسد و درمان موثرتر واقع شود. ممکن است فقط دوز پرتودرمانی تغییر داده شود یا از روش های حرفه ای مانند پرتودرمانی هم شکل ۳ بعدی استفاده شود.3

پینوشتها
1.www.drrouzbehshams.ir
2.www.darmankade.com
3.www.smhcharity.org