شناسنامه تفسیر
نام معروف: تفسیر شریف لاهیجیمؤلف: بهاء الدین محمدبن شیخ علی شریف لاهیجی
وفات: ۱۰۸۸ق
مذهب: شیعه
زبان: فارسی
تاریخ تألیف: ۱۰۸۶ق
تعداد مجلدات: ۴ جلد
مشخصات نشر: تهران، مؤسسه مطبوعاتی علمی با سرمایه اداره کل اوقات، چاپ اول، ۱۳۴۰ش، قطع وزیری، چاپ دوم، ۱۳۶۳ش، با تحقیق و تصحیح و مقدمه سید جلال الدین حسینی ارموی و دکتر محمدابراهیم آیتی، شرکت انتشارات علمی، تهران.
معرفی مفسر و تفسیر
بهاء الدین محمد شریف لاهیجی، دانشمند وارسته قرن یازدهم و معاصر دانشمندی دیگر از زادگاه خود یعنی ملا عبدالرزاق لاهیجی (م 1072ق) (صاحب شوارق الالهام و گوهر مراد) است. در شرح حال او نوشته ای نیافتم و به تولد و شرح مسافرت ها و یا اساتید او آگاهی نیست. تنها آنچه آمده این است که وی در خدمت محقق داماد و برخی اساتید بزرگ آن دوران، تلمذ کرد و آثار ارزشمندی از خود برجای گذاشت. از وی، چند اثر قرآنی، اخلاقی و عرفانی باقی مانده است.این تفسیر، ظاهرا در هندوستان به اتمام رسیده و صاحب تفسیر لوامع التنزیل و سواطع التأویل، سیدابوالقاسم رضوی قمی ساکن در هند، در تألیف خود از آن بهره جسته است.
این اثر، همانند اکثر تفاسیر قرن یازدهم، متأثر از فضای فرهنگی کشور بوده و از دو ویژگی آن دوران برخوردار است: نخست گرایش به حدیث و دیگر داشتن صبغه عرفانی که اتفاقا متناسب با فضای شبه قاره هند است.
مفسر، در آغاز کتاب، مقدمه ای دارد و در آن به انگیزه نگارش خود، اشاره می کند. وی هدف نگارش را ارائه تفسیری ساده و مورد اعتماد در مذهب امامیه برای برادران اهل ایمانی میداند که شواغل و موانع روزگار، آنها را محروم از تحصیل علوم کرده و خود را نیازمند به ترجمه قرآنی می دانند. اما در حقیقت، این کتاب، تنها ترجمه نیست و فراتر از ترجمه به پیش رفته است.
روش مفسر بدین گونه است که در آغاز، هر آیه را به طور فشرده ترجمه میکند. این ترجمه تفسیری، یکی از نمونه های ترجمه قرآن در آن عصر است که نه مفید به لفظ گردیده، تا تحت اللفظی باشد، و نه از چهارچوب کلمات خارج شده، تا شکل تفسیری گرفته باشد. عبارات این ترجمه ساده و روان، خالی از پیچیدگی و قابل فهم برای مخاطبان آن روزگار است. آن گاه به نقل روایات وارد شده از اهل بیت (علیهم السلام) می پردازد. در این قسمت، تنها منبع نقل او مجامع حدیثی شیعه است.
یکی از روش های لاهیجی در نقل روایات، جمع بین روایات و رفع تعارض آنها در موارد خاص و ارزیابی های رجالی است. همچنین برخی روایات را توضیح می دهد و در واقع نوعی جمع بندی و تحلیل بین معنای آیه و روایت میکند.
از نکات بارز این تفسیر، ارائه عقاید شیعه و دفاع کلامی بر اساس گرایش های مفسر است، به همین دلیل در مواردی که مورد اختلاف بین شیعه و دیگر مذاهب است، با تفصیل وارد می شود. در این قسمت، او با تلاشی علمی و منصفانه، آرای کلامی شیعه را در آیات کلیدی، همانند آیه ولایت، آیه تطهیر و آیه مباهله و برخی آیات بحث انگیز میان شیعه و اهل سنت ارائه می دهد و اشکالات را پاسخ می گوید.
همچنین به مسائل ادبی و قصه های تاریخی و گفته های مفسرین اشاره می کند. در آیات قصص تفصیل بیشتری می دهد و منابع تفسیری و مدرک روایات خود را نقل می کند و آن جا که مناسب است به مباحث موضوعی در زمینه مسائل اخلاقی و اعتقادی می پردازد.
منبع:
شناخت نامه تفاسیر، سید محمدعلی ایازی، چاپ اول، نشر علم، تهران، 1393ش، صص 377-375
.jpg "چگونه ماهی تازه را پاک کنیم؟")
