دیالیز چیست
زمانی که کلیه‌ها به‌درستی کار نمی‌کنند، می‌توان با فرآیندی به نام دیالیز مواد زائد و مایعات اضافی را از خون جدا کرد.در یکی از مرسوم‌ترین انواع دیالیز به‌طور معمول خون وارد یک دستگاه میشود تا عملیات تصفیه روی آن انجام شود.
در حالت طبیعی کلیه‌ها مسئول تصفیه کردن خون هستند.
کلیه‌ها مواد مضر و مایعات اضافی را از خون بر می‌دارند و به ادرار تبدیل می‌کنند که بتوان آنها به راحتی دفع نمود.1
چرا به دیالیز نیاز داریم؟
اگر کلیه‌ها از کار بیفتند مانند کسی که به بیماری مزمن کلیه (نارسایی کلیه) مبتلاست، دیگر کلیه‌ها نمی‌توانند خون را به درستی تصفیه کنند و ممکن است سطح مواد مضر و مایعات اضافی در بدن به حد خطرناکی برسد. در این وضعیت ناخوشایند، اگر کاری نکنیم، ممکن است علائم بسیار نامطلوب و حتی کشنده پدیدار شود. با انجام دیالیز مواد ناخواسته و مایعات مازاد از خون خارج می‌گردد و از بروز این وضعیت ناخوشایند جلوگیری میشود.1انواع مختلف دیالیز چیست؟
سه نوع مختلف دیالیز وجود دارد:همودیالیز
همودیالیز رایج ترین نوع دیالیز است. در این روش از یک کلیه‌ی مصنوعی برای برداشت مواد زاید و مایعات اضافی از خون استفاده میشود. خون از بدن گرفته شده و توسط کلیه مصنوعی تصفیه میشود. خون تصفیه شده سپس به بدن باز می‌گردد.در این روش پزشک برای وارد کردن خون به دستگاه دیالیز یک عمل جراحی کوچک روی عروق خونی انجام می دهد.
در این نوع از دیالیز سه روش ورودی مختلف وجود دارد:
فیستول شریانی وریدی
در این روش یک سرخرگ و سیاهرگ به هم متصل می‌شوند. این روش به دیگر روش‌ها مقدم است.گرافت شریانی – وریدی
در این روش از یک لوله‌ی حلقه مانند استفاده میشود.واسکولار اکسس یا دسترسی وریدی به کمک کاتتر
در این روش کاتتر در داخل یک ورید بزرگ معمولا در گردن جای گذاری میشود.روش فیستول شریانی – وریدی و گرافت شریانی – وریدی
برای دیالیز طولانی مدت مورد استفاده قرار می‌گیرد. افرادی که روش اول را انجام داده اند دو تا سه ماه بعد از عمل آماده‌ی دیالیز هستند. افرادی که روش دوم را انجام داده‌اند دو تا سه هفته بعد از عمل، آماده همودیالیز هستند. کارگذاری کاتتر برای دیالیز در کوتاه مدت مناسب است.همودیالیز معمولاً ۳ تا ۵ ساعت طول می‌کشد و باید سه بار در هفته انجام شود. با این همه اگر تعداد جلسات در طول هفته بیشتر شود، زمان دیالیز هم کوتاه‌تر خواهد بود.
این نوع از دیالیز بیشتر در بیمارستان، مطب پزشک و یا مراکز دیالیز انجام میشود. مدت زمان درمان به اندازه و سایز بدن، مقدار مواد دفعی و وضعیت فعلی سلامتی بستگی دارد.
بعد از اینکه همودیالیز به مدت زیادی انجام شد، پزشک احتمالاً اجازه‌ی انجام این کار را در منزل به بیمار خواهد داد. اگر فرد به مدت طولانی نیاز به دیالیز داشته باشد، توصیه میشود که درمان در خانه هم جز گزینه‌ها باشد.
دیالیز صفاقی
دیالیز صفاقی یا دیالیز پریتونئال (Peritoneal dialysis) از طریق صفاق داخل شکم انجام میشود. با اتصال کاتتر دیالیز به صفاق غشایی که در حفره‌ی شکمی است می‌توان خون را تصفیه کرد. در جریان انجام این نوع از دیالیز مایع مخصوصی به نام دیالیزات به داخل صفاق جریان پیدا می‌کند. این ماده مواد زاید را جذب می‌کند. بعد از آن که این ماده، مواد دفعی را از جریان خون جدا کرد، از طریق شکم به بیرون منتقل خواهد کرد.این روش نیازمند صرف چند ساعت است و باید ۴ تا ۶ بار در روز انجام شود. این کار را زمانی که فرد خواب یا بیدار است، می‌توان انجام داد.
دیالیز صفاقی چند نوع مختلف دارد:
دیالیز صفاقی مداوم سیار
در این روش حفره شکمی چند بار در روز پر و خالی میشود. این روش نیاز به دستگاه ندارد و باید در مدت بیداری شخص انجام شوددیالیز صفاقی مداوم چرخه‌ای
در این روش از دستگاه برای به جریان در آوردن مایعات داخل و بیرون شکم استفاده میشود. این کار را معمولا در شب که فرد خواب است می‌توان انجام داد.دیالیز صفاقی نوبتی
این روش معمولاً در بیمارستان انجام میشود و ممکن است امکان انجام آن در خانه هم وجود داشته باشد. برای انجام آن از دستگاه مشابه روش دوم استفاده میشود ولی مدت زمان بیش‌تری برای انجام آن باید صرف کرد.2مزایای انواع مختلف دیالیز
هر دو نوع دیالیز مزایا و معایبی دارندکه برحسب شیوه زندگی، سیستم حمایتی، و میزان مسئولیت پذیری بیمار تصمیم گیری میشود. هر بیمار باید از دیدگاه خود به این دو نوع روش درمانی نگاه کند.در بیمارانی که رگ مناسب برای ایجاد فیستول شریانی وریدی دارند معمولا دیالیز خونی ارجح است .
برای بسیاری از بیماران، یکی از مهمترین مزیت های همودیالیز این است که هیچ مشارکتی در درمان ندارند. تنها کاری که باید بکنند این است که تا بیمارستان یا کلینیک مخصوص دیالیز بروند.
برای آندسته از بیمارانی که درمان های مستقل تری را ترجیح می دهند، دیالیز صفاقی برنامه تغییرپذیرتری دارد و می تواند در خانه هم انجام گیرد. اما هنوز هم باید روزانه ساعتی را صرف عملیات دیالیز کند.
مهمترین مشکل دیالیز صفاقی احتمال عفونت است. بیمار یک لوله پلاستیکی دارد که از حفره پریتوئن به خارج بدن می رود و این می تواند احتمال وارد شدن باکتری را به بدن افزایش دهد.
کلیه ها مسئول فیلتر کردن و در واقع تصفیه کردم مواد زائد از خون هستند. دیالیز عملیاتی است که جایگزینی برای بسیاری از وظائف و مسئولیت های طبیعی کلیه ها می باشد. کلیه ها دو عضوی هستند که در هر دو طرف پشت حفره شکم قرار گرفته اند. دیالیز به افراد این امکان را می دهد، با اینکه دیگر کلیه هایشان به خوبی کار نمی کند، بتوانند زندگی خوب و مفیدی را بگذرانند.
دیالیز با انجام عملکردهای کلیه های از کار افتاده، به بدن کمک می کند. کلیه ها نقش های مختلفی در بدن دارند. یکی از وظائف مهم و اصلی کلیه ها، تنظیم توازن آب بدن است. آنها اینکار را با تنظیم مقدار ادرار که به طور روزانه از بدن خارج می شود، انجام می دهند. در روزهای گرم، بدن بیشتر عرق می کند. درنتیجه، آب کمتری باید از کلیه ها دفع شود. در روزهای سرد نیز که بدن کمتر عرق می کند، برای حفظ توازن مناسب در بدن، خروج ادرار باید بیشتر باشد. این وظیفه کلیه هاست که کار تنظیم مایعات بدن را توسط خروج ادرار انجام دهند.
یکی دیگر از وظائف اصلی کلیه ها خارج کردن مواد زائدی است که بدن در طول روز تولید می کند. در عملکردهای مختلف بدن، سلول ها انرژی مصرف می کنند. عملکرد سلول ها مواد زائدی تولید می کند که باید از بدن بیرون روند. وقتی این مواد زائد به اندازه کافی از بدن دفع نشوند، در بدن جمع می شوند. بالا رفتن میزان این مواد زائد در بدن، آزوتمیا نام دارد که با آزمایش خون سنجیده می شود. وقتی مواد زائد در بدن جمع می شوند، حال بدی در بدن ایجاد می شود که اورمی یا اوره خونی نامیده میشود.3
عوارض دیالیز چه هستند؟
خارش پوست و گرفتگی عضلات از شایع‌ترین عوارض جانبی دیالیز به شمار می‌آیند.کسانی که تحت دیالیز هستند، به طور معمول بیشتر از دیگران احساس خستگی می‌کنند.
در دیالیز صفاقی احتمال عفونت صفاق وجود دارد و باید در رعایت بهداشت اطراف ناف و اصول مربوطه دقت کرد.1
پینوشتها
1.www.abidipharma.com
2.www.drdr.ir
3.www.drsetayesh.com
