زخم مری چیست؟

مری که اصطلاحاً با عنوان لوله غذایی نیز شناخته می‌شود، یکی از اندام‌های گوارشی انسان است که غذا را از حلق به معده منتقل می‌کند. غشای مخاطی که جداره‌های مری را پوشانده است، ماده لزجی به نام مخاط را تولید می‌کند که به نرم شدن سطح مری و عبور راحت‌تر غذا از آن کمک می‌نماید.

این غشای مخاطی ممکن است در اثر تماس با یک سری مواد اسیدی که توسط دیواره‌های معده ترشح می‌شود، دچار حساسیت یا فرسایش شود. اسید معده تحت شرایط خاصی می‌تواند از سمت پایین مری به داخل آن وارد شود به دیواره‌های این قسمت از مری آسیب وارد کند.

منقبض شدن سریع معده در اثر ضربه یا نیروی شدید هم می‌تواند محتوای اسیدی معده را به داخل مری براند. این عوامل منجر به ایجاد زخم مری خواهد شد.

اگر شرایط التهاب بافت دیواره مری ادامه پیدا کند، می‌تواند منجر به تشکیل فیبروز و بافت زخمی در کانال مری شود. این بافت‌ها در ادامه باعث تنگ شدن مری می‌شوند و حرکت غذا در داخل آن را با مشکلات شدیدی مواجه می‌سازد. التهاب و آسیب‌های وارد شده به بافت مری بسته به نوع عامل به وجود آورنده آن در صورت تداوم، قابلیت تبدیل شدن به سرطان مری را دارد.1

علل زخم مری

در گذشته پزشکان تصور می‌کردند که زخم‌ها ناشی از استرس یا غذاهای پرادویه است. اکنون مشخص شده است که اینگونه نیست، اگرچه این عوامل ممکن است زخم موجود را تشدید کند.

بیشتر اوقات، زخم مری توسط باکتری معروف به هلیکوباکتر پیلوری یا H. pylori ایجاد می‌شود. این باکتری‌ها به پوشش مخاطی مری آسیب می‌رسانند. درنتیجه مری در معرض صدمه توسط اسید معده قرار می‌گیرد.

یک بیماری مزمن که به عنوان بیماری ریفلاکس معده (GERD) شناخته می‌شود نیز ممکن است در نهایت منجر به زخم مری شود. مبتلایان به GERD ریفلاکس اسید مکرر دارند.

ریفلاکس اسید هنگامی اتفاق می‌افتد که محتویات معده به سمت داخل مری حرکت کند. زمانی که اسفنکتر پایین مری (ماهیچه‌ای که برای جلوگیری از حرکت غذا از معده به مری منقبض می‌شود) ضعیف یا آسیب دیده باشد، بنابراین به درستی بسته نمی‌شود.

افراد مبتلا به GERD بیش از دو بار در هفته رفلاکس اسید را تجربه می‌کنند.

استعمال دخانیات، مصرف زیاد الکل و استفاده مکرر از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن نیز می‌تواند به پوشش مخاطی مری آسیب وارد کرده و منجر به زخم شود. ژنتیک نیز می تواند موثر باشد.

سیگار به التهاب مری و ایجاد عفونت کمک زیادی می‌کند! از آن پرهیز کنید.

قرص‌های زیادی مانند پتاسیم ممکن است باعث تحریک مری و زخم شود، به خصوص اگر بدون آب کافی مصرف شود یا بیمار بلافاصله پس از آن دراز بکشد. هر زمان که انواع قرص مصرف می‌کنید، مهم است که همراه آن آب زیادی بنوشید.

در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، ممکن است زخم مری ناشی از سایر عفونت‌های باکتریایی، قارچی یا ویروسی باشد، از جمله:

ویروس HIV

رشد بیش از حد کاندیدا

ویروس هرپس سیمپلکس

سایتومگالوویروس.2

علائم زخم مری

هرگاه فردی در بلعیدن غذا مشکل داشته باشد، می‌توان آن را یکی از اولین علائم زخم مری دانست. به موازات آن ممکن است بیمار علائم دیگری شامل موارد زیر را نیز تجربه کند:

سرگیجه و حالت تهوع

کم‌اشتهایی

استفراغ که ممکن است همراه با خون باشد.

احساس سوزش در قفسه سینه

مشکل در بلعیدن غذا (دیسفاژی)

کاهش ناگهانی وزن

سرفه مداوم

درد شکم و معده

سوزش گلو

تنگی نفس

تب شدید، سر درد و دردهای عضلانی.1

تشخیص

پزشک بر اسا موارد زیر می‌تواند زخم مری را تشخیص دهد:

شرح حال و سوابق پزشکی بیمار

معاینات فیزیکی

نتایج آندوسکوپی و معاینه فضای داخل مری

تست اشعه ایکس با باریوم

در صورتی که زخم مری تشخیص داده شود، پزشک از زخم مری نمونه برداری می‌کند تا آن را مورد آزمایش قرار دهد.

درمان زخم مری

انتخاب روش درمان زخم مری به علت اصلی بروز آن بستگی دارد و بنابراین مهمترین مسئله در درمان ، تشخیص صحیح علت بروز زخم مری است. در صورتی که مری آسیب فیزیکی شدیدی دیده باشد برای کنترل آسیب از لوله گذاری از طریق بینی به سمت دستگاه گوارش و تزریق وریدی مایعات در بدن استفاده می‌شود.

پیشگیری دارویی عفونت با آنتی بیوتیک و تسکین درد با داروهای مسکن و همچنین زخم‌های ایجاد شده در مری با داروهای مهارکننده‌ی گیرنده H2 درمان می‌شوند.

درمان رفلاکس معده

درمان زخم مری ناشی از رفلاکس معده در ابتدا سعی می‌شود که علائم ناشی از رفلاکس معده برطرف شود و سپس حرکات و جنبندگی دستگاه گوارش و میزان تولید اسید معده کنترل شود. برای کنترل موقت علائم از مهارکننده‌های گیرنده H2 استفاده می‌شود.

پرکاربردترین داروهای متعلق به این دسته عبارتند از سایمتیدین، رانیدیدین، فاموتییدین و نیزاتیدین. اما برای دستیابی به نتایج درمانی بلند مدت از داروهای PPI استفاده می‌شود که با مسدود کردن پمپ پروتون، مستقیما از تولید اسید توسط سلول‌های جدارهی معده جلوگیری می‌کنند.

داروهای PPI پرکاربرد برای درمان رفلاکس معده عبارتند از امپرازول، اسموپرازول، لانزوپرازول، پنتوپرازول و ربا پرازول. برای پاکسازی مری می‌توان از پروکینتیک‌هایی استفاده کرد که حرکت دستگاه گوارش را افزایش می‌دهند. برای افزایش حرکت مری معمولا از داروهای سیزاپراید و متوکلوپرامید استفاده می‌شود.

درمان عفونت

اگر عفونت معده بر اثر ابتلا به میکروب هلیکوباکتری باشد از روش درمان استاندارد این بیماری که درمان سه گانه نام دارد استفاده می‌شود. در این روش از یک داروی PPI و دو نوع آنتی بیوتیک مختلف استفاده می‌شود. در روش درمان استاندارد، داروهای امپرازول، آموکسی سیلین و کلاریترومایسین برای 10 روز، بیسموت ساب سالیسیلات، مترونیدازول و تتراسایکلین برای 14 روز و لانسوپرازول، آموکسی سیلین و کلاریترومایسین برای 10 تا 14 روز تجویز می‌شود.

برای درمان آسیب‌های مخاطی ناشی ازعفونت مری از داروهای ضدمیکروب استفاده می‌شود. عفونت‌های ناشی از ویروس سیتومگالو با داروی گانسیکلوویر و عفونت‌های قارچی ناشی از قارچ کاندیدا با داروی فلوکونازول درمان می‌شود.

بیماران مبتلا به ویروس HIV که به زخم مری دچار شده اند معمولا به درمان‌های ضدویروسی به خوبی پاسخ می‌دهند. در صورتی که علت عفونت مری مشخص نباشد برای درمان آن از کورتیکواستروئیدها استفاده می‌شود البته ابن دارو به خاطر مهار کردن سیستم ایمنی بدن می‌تواند خطر بروز عفونت‌های حاد و ناگهانی را افزایش دهد.

درمان زخم‌های ناشی از دارو

برای درمان زخم مری که ناشی از مصرف داروهای خاص است، در ابتدا لازم است که مصرف داروی مورد نظر قطع شود و سپس داروهای PPI و داروی محافظت کننده از مخاط گوارشی تجویز شوند. زخم مری که بر اثر ابتلا به سل بوده باشد نیز نیاز به درمان‌های استاندارد بیماری سل دارد که بر اساس استفاده از داروهای ایزونیازید، ریفامپیسین، اتامبوتول و پیرازینامید است. طول دوره‌ی درمان به وضعیت بیمار بستگی دارد و معمولا بین 6 تا 9 ماه طول می‌کشد.

جراحی

تنها در مورادی که وضعیت بیمار بسیار وخیم است از گزینه جراحی استفاده می‌شود. جراحی‌هایی که ممکن است انجام شوند عبارتند از جراحی تنگ کردن دریچه اسفنکتر تحتانی مری که در بالای معده قرار دارد و جراحی قرار دادن دستگاه مغناطیسی برای کمک به عملکرد دریچه.

تغییر در سبک زندگی و رژیم غذایی

ایجاد تغییراتی در سبک زندگی و رژیم غذایی می‌تواند در کاهش ابتلا به رفلاکس معده و سوزش سر دل موثر باشد که از شایع ترین علل ابتلا به زخم مری هستند. برخی از تغییراتی که در این زمینه می‌توانید بدهید عبارتند از:

به آرامی غذا بخورید.

هرگز پرخوری نکنید.

تا سه ساعت بعد از غذا خوردن از دراز کشیدن خودداری کنید.

وزن خود را در محدوده سالم تگه دارید.

لباس‌های گشاد بپوشید تا به معده خود فشار وارد نکنید.

کشیدن سیگار را ترک کنید.

زیر سر خود را در هنگام خواب بلند تر کنید تا بازگشت اسید معده در هنگام خواب را کمتر کنید.

برای درمان زخم مری بهتر است میزان متعادلی از پروتئین حیوانی، غلات کامل، مغزیجات، دانه‌ها، میوه‌ها و سبزیجات بخورید. برخی از غذاها و نوشیدنی‌های خاص می‌توانند سوزش سر دل و رفلاکس معده را تشدید کنند پس باید از خوردن آن‌ها خودداری کنید.

برخی از این غذاها عبارتند از: کافئین، شکلات، غذای سرخ شده، غذاهای چرب، نعناع، پیاز، غذاهای پر ادویه، گوجه و غذاهای حاوی رب یا سس گوجه. البته در افراد مختلف، غذاهای مختلفی می‌تواند تشدید کننده سوزش سر دل و رفلاکس اسید باشد.

بنابراین بهتر است غذاهایی که در طول روز مصرف می‌کنید را جایی یادداشت کنید و سپس علائم خود را نیز در ادامه ثبت کنید تا بتوانید تشخیص دهید که چه غذاهای موجب تشدید رفلاکس اسید معده شما می‌شود.3

پینوشتها
1.www.govaresh-zanan.ir
2.www.darmankade.com
3.www.irangastroenterologist.ir