اگر از بی نظمی خسته شده اید

در این مقاله قصد داریم ۴ عامل مهم که سبب بی نظمی در امور فردی می شود را مورد بررسی قرار دهیم. باشد که این مختصر ، بتواند راهگشایی گردد در ایجاد نظم در زندگی مان .

۱) امروز و فردا کردن

از عوامل بی نظمی ، واگذاری کار هر روز، به روز دیگر و امروز و فردا کردن است . امیر مومنان (ع ) می فرماید:
و امض لکل یوم عمله ؛ فان لکل یوم ما فیه ؛ (۱)
در هر روز، کار همان روز را انجام بده ؛ زیرا، برای هر روز، کاری مخصوص بدان است . آن حضرت (ع ) در نامه ای به یکی از یارانش می نگارد:
باقی مانده عمرت را در یاب و امروز و فردا نکن . کسانی که پیش از تو می زیسته اند، با آرزوها و امروز و فردا کردن ، کارها را به تاخیر افکنده تا به هلاکت رسیده اند و سرانجام ، در حال غفلت ، مرگ ناگهانی آنان را فرا گرفته است .
امام باقر (ع ) می فرماید:
ایاک و التسویف ؛ فانه بحر یغرق فیه الهلکی ؛ ۲
از تاخیر انداختن کارها، بر حذر باش که آن ، دریایی است که در آن هلاک شده ها غرق شده اند.
حضرت علی (ع ) می فرماید:
احزم الناس رایا من انجز وعده و لم یوخر عمل یومه لغده ؛ (۳)
دوراندیش ترین مردم ، کسی است که به وعده اش وفا کند و کار امروز را به فردا نیفکند.

۲) سستی و تنبلی

یکی دیگر از مهم ترین عوامل بی نظمی ، سستی و تنبلی است . اگر سستی و تنبلی از دری وارد شود، انضباط و جدیت از دری دیگر خارج می شود. در سخنی نورانی از امام صادق (ع ) آمده است :
عدو العمل الکسل ؛ (۶)
سستی و تنبلی ، دشمن عمل است .
آفة النجاح الکسل ؛ (۷)
آفت رستگاری ، کاهلی است .
امیر مومنان (ع ) به همام فرمود:
یا همام !المومن هو... هشاش ، بشاش ، لابعباس و لا بجساس ؛ (۸)
ای همام !مومن ،... هوش مند، با نشاط، خوش رو است ، نه عبوس و عیب جو.
در جایی دیگر می فرماید:
من اطاع التوانی ضیع الحقوق ؛ (۹)
آن کس که در کارها سستی ورزد، حقوق افراد را تباه می سازد.
التفریط مصیبة القادر؛ (۱۰)
سستی و تنبلی ، مصیبت شخص توانا است .
نتیجه سستی و تنبلی ، افزون بر بی نظمی ، سهل انگاری و کم کاری است که در روایات بسیار نکوهش شده است . در حدیثی از امام صادق (ع ) آمده است :
من فرط تورط؛ (۱۱)
آن کس که در کارها سهل انگاری و کوتاهی کند، در گرداب مشکلات گرفتار می آید.
و در سخنی نورانی از امام هادی (ع ) آمده است :
اذکر حسرات التفریط باخذ تقدیم الحزم ؛
حسرت پشیمانی کم کاری را به یادآور و دورنگری را پیشه ساز.
امیر مومنان (ع ) نیز می فرماید:
ایاکم و التفریط فتقع الحسرة حین لا تنفع الحسرة ؛ (۱۲)
از کوتاهی و کم کاری بپرهیزید، چون در حسرت و ندامت گرفتار می شوید، آن گاه که حسرت سودی نبخشد.

۳) شتاب بی جا

یکی دیگر از عوامل بی نظمی ، شتاب بی جاست . هر کاری را وقتی است که باید در آن انجام شود. شتاب در چنین کاری ، باعث می شود که به درستی انجام نشود. پیشوای پارسایان ، حضرت علی (ع ) در نامه اش به مالک اشتر، او را از شتاب زدگی بر حذر می دارد و می فرماید:
ایاک و العجلة بالامور قبل اوآنها؛ (۴)
بر حذر باش از شتاب زدگی در کارها، پیش از رسیدن وقت آنها.
آن حضرت در نکوهش شتاب بی جا می فرماید:
قلما تنجح حیلة العجول ...؛ (۵)
کم است که چاره شخص شتاب زده ، به فرجام برسد.

۴) در نظر نگرفتن اولویت ها

از دیگر عوامل بی نظمی ، این است که انسان ، در کارها، اولویت را در نظر نگیرد و به جای این که مهم ترین کارها را مقدم بدارد، به کارهای دیگر بپردازد. امیر مومنان (ع ) می فرماید:
ان رایک لا یتبع لکل شی ء ففرغه للمهم ؛ (۱۳)
همانا فکر و اندیشه تو، گنجایش همه کارها را ندارد پس ، آن را برای کارهای مهم فارغ ساز.
در حدیثی دیگر می فرماید:
من اشتغل بغیر المهم ضیع الاهم ؛ (۱۴)
آن کس که فکر و نیروی خود را به کارهای غیر مهم مشغول دارد، کارهای مهم را تباه می کند.
حضرت علی (ع ) سبب از هم گسیختگی و فروپاشی نظام حکومت را، تباه ساختن مسائل اصلی ، پرداختن به مسائل فرعی ، مقدم داشتن افراد فرومایه و دوری جستن از خردمندان معرفی می کند. (۱۵)
فکرت را به آن چه بر تو لازم است ، اختصاص ده ، تا سالم بمانی ، و از فرو رفتن در کاری که مربوط به تو نیست ، بگریز تا ارجمند باشی .۵- فرو گذاشتن وظیفه خویش و دخالت در کار دیگران
یکی دیگر از عواملی که باعث فرو پاشیدن کاخ نظم می شود، این است که انسان ، وظیفه خویش را انجام ندهد و در کار و مسئولیت دیگران دخالت ورزد، مولای متقیان (ع ) می فرماید:
اقصر رایک علی ما یلزمک تسلم ودع الخوض فیما لا یعنیک تکرم ؛ (۱۶)
فکرت را به آن چه بر تو لازم است ، اختصاص ده ، تا سالم بمانی ، و از فرو رفتن در کاری که مربوط به تو نیست ، بگریز تا ارجمند باشی .
اقصر همک علی ما یلزمک و لا تخض فیما لا یعنیک ؛ (۱۷)
همت خود را بر آن چه لازم و مربوط به تو است منحصر ساز و در آن چه از تو نخواسته اند فرو مرو.
در حدیثی دیگر از آن حضرت آمده است :
شر ما شغل به المرء وقته الفضول ؛ (۱۸)
بدترین چیزی که انسان وقت خود را به آن مشغول می سازد، کارهای بیهوده است .
نیز، می فرماید:
من اوما الی متفاوت خذلته الحیل ؛ (۱۹)
کسی که به کارهای گوناگون بپردازد، نقشه ها و پیش بینی هایش به جایی نمی رسد.
امید وارم با رعایت این نکات همیشه موفق باشید واز وقتتان کمال استفاده را بکنید.

پی نوشت ها :

۱) نهج البلاغه فیض الاسلام ، نامه ۵۳،ص ۱۰۲۲
۲) میزان الحکمه ، ج ۴،ص ۵۸۹
۳) غرر الحکم ، ترجمه شیخ الاسلامی ، ج ۱،ص ۲۱۰
۴) نهج البلاغه ، نامه ۵۳
۵) غرر الحکم ، ترجمه شیخ الاسلامی ،ص ۸۹۰
۶) اصول کافی ، ج ۵،ص ۸۵
۷) غرر الحکم ، ج ۱،ص ۲۷۴
۸) اصول کافی ، ج ۲،ص ۲۲۹
۹) نهج البلاغه ، حکمت ۲۳۱
۱۰) غرر الحکم ، ترجمه شیخ الاسلامی ، ج ۱،ص ۱۱۴۲؛ میزان الحکمه ، ج ۷،ص ۴۵۴.
۱۱) میزان الحکمه ، ج ۷،ص ۴۵۴
۱۲) میزان الحکمه ، ج ۷،ص ۴۵۴
۱۳) غرر الحکم ، ترجمه شیخ الاسلامی ، ج ۱،ص ۵۷۰
۱۴) الحیاة ، ج ۱،ص ۳۴۵
۱۵) همان ،ص ۳۴۵
۱۶) غرر الحکم ، ترجمه محمد علی انصاری ، ج ۱،ص ۱۱۳
۱۷) همان ،ص ۱۱۱.
۱۸) میزان الحکمه ، ج ۶،ص ۵۴۱
۱۹) نهج البلاغه فیض الاسلام ، حکمت ۳۹۵

منبع : برگرفته از کتاب " نظم و انضباط " - مؤ لف : مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما گروه معارف
/خ