اهمیت و ارزش غذایی آبزیان و معرفی ماهیان پرورشی گرمابی

1 ـ ارزش و جايگاه تغذيه‌اي آبزيان
 

غذا از مهمترين فاكتورهاي ضروري براي رشد و بقاء زندگي است. در عين حال هيچ غذايي وجود ندارد كه به تنهايي بتواند سلامتي انسان‌ها را تضمين كند. براي رسيدن به حداكثر سلامتي بايستي جيره غذايي، مبتنی به آن دسته از غذاهايي باشد كه مواد مغذي كاملي را در اختيار بدن قرار دهد.
مواد غذايي، انرژي مورد نياز براي فعاليتهاي روزانه همچنين ساخت و سازهاي بدن را فراهم كرده و سيستم دفاعي بدن را براي مقابله با عوامل بيماري‌زا آماده نگه مي‌دارد. كمبود مواد غذايي موجب بروز انواع مختلفي از نارسايي‌ها و بيماري‌ها شده و بطور طبيعي شدت عوارض به ميزان كمبود هركدام از مواد مغذيي مختلف بستگي خواهد داشت. براساس اطلاعات موجود، مواد مغذي مورد نياز انسان‌ها مشتمل بر 45 ماده است كه 20 عنصر معدني، 15 نوع ويتامين، 8 نوع اسيد آمينه و 2 نوع اسيد چرب از آن جمله‌اند. بدن انسان قادر به ساخت اين مواد نبوده و تأمين آن از طريق مصرف گروه‌هاي مختلف مواد غذايي امكان‌پذير است. در هر صورت براي اين‌كه بدن سالم باشد و سالم هم باقي بماند ضروري است كه مواد غذايي سالم، متنوع با ميزان كافي و به طور نامناسب از تركيب پروتئين، چربي، كربوهيدرات، ويتامين‌ها و مواد معدني تأمين شود.
يكي از اقلام غذايي كه مي‌تواند در برگيرنده اكثر نيازهاي بدن باشد ماهي و به طور كلي آبزيان هستند كه به خاطر تركيبات خود به خصوص وجود اسيدهاي چرب ارزشمندي بنام امگا ـ 3 به عنوان غذاي سلامتي معروف شده‌اند.
بطور كلي اهميت غذايي گوشت انواع ماهي، به لحاظ دارا بودن پروتئين و چربي با كيفيت بالا و فراواني انواع مواد معدني و ويتامين‌هايي كه در آن موجود است بعنوان يك غذاي كامل محسوب مي‌شود. از جمله ويژگي‌هاي ماهي، تنوع بسيار زياد آن به خصوص در ميان آبزيان جنوب كشوراست.اين تنوع نه تنها از حيث ظاهر بلكه از نظر طعم، مزه، ارزش اقتصادي و قيمت نيز به چشم مي‌خورد و به مصرف‌كننده اين امكان را مي‌دهد كه براساس توان اقتصادي، نوع ذائقه و سليقه و كاربرد و مصرف مورد نظر آبزي را انتخاب كنند اين ميزان تنوع در مورد گوشت دام و طيور در عمل وجود ندارد.

2 ـ ميزان سرانه مصرف ماهي (مقايسه استان با كشورو چند كشور جهان)
 

روزانه ميليونها انسان در اقصي نقاط جهان گوشت ماهي مصرف مي‌كنند و آن را در سبد غذايي خويش قرار داده‌اند. وزارت بهداشت آمريكا ( DOH ) مردم را به مصرف آبزيان ترغيب مي‌كند. وزارت بهداشت و درمان اسپانيا با 41 كيلوگرم سرانه مصرف آبزيان همه ساله، روز معيني را به عنوان جشن ماهي‌خوري برگزار مي‌كند.
طبق گزارش‌هاي موجود مصرف ماهي در دنيا متغير بوده و در كشورهايي مانند: كانادا، آلمان غربي، فرانسه و ايالات متحده كمترين مقدار مصرف وجود داشته و كشورهاي ژاپن، تايوان و كره بيشترين ميزان مصرف وجود داشته است.
در گزارش ديگر كه سازمان جهاني بهداشت ( WHO ) منتشر كرده است مردم مجارستان، بلغارستان و اتريش كم‌ترين ميزان مصرف را داشته‌اند و ژاپن، پرتغال، هنگ‌كنگ، كره و نروژ بيشترين مصرف سرانه ماهي را داشته‌اند و آمريكا و كانادا، ايتاليا و استراليا و سوئد در بين اين دو گروه قرار داشتند.
طبق بررسي‌هاي بعمل آمده سرانه مصرف ماهي در استان اصفهان حدود 8 كيلوگرم مي‌باشد و طبق مقايسه آمار ذكر شده و براساس آمار سازمان فائو در سال 1999 بيش از 380 ميليون تن گوشت قرمز، گوشت مرغ و ماهي و غذاهاي دريايي در جهان توليد شده است كه سهم ماهي و غذاي دريايي حدود 94 ميليون تن بوده است و هنوز سهم مصرف ماهي در جهان با ميانگين روزانه 4/4 گرم ماهي و غذاهاي دريايي پايين مي‌باشد.
مقايسه‌ سرانه مصرف ماهي درايران و چند كشور جهان

نام كشور	ميزان مصرف سرانه (كيلوگرم)	توليد آبزيان (تن)
معدل جهاني	4/16	000/133/94
اسپانيا	43	120/630/1
چين	70/25	000/000/48
ژاپن	66	915/394/8
ايران	7/7	836/441
معدل كشورهاي پيشرفته	5/23	139/306/20

3 ـ عوامل برتري تغذيه‌اي آبزيان و نقش آنها در سلامت انسان (پيشگيري از بيماريها)
 

كساني كه بطور مداوم از غذاهاي دريايي استفاده مي‌كنند كمتر دچار امراضي مانند ديابت، ورم مفاصل، تنگي نفس و ایست قلبي و همچنين سرطان مي‌شوند، به راستي دلايل اين امر چه مي‌تواند باشد؟
داستان غذاهاي دريايي و رابطه آنها با سلامت انسانها از آنجا شروع شد كه براي اولين‌بار در سال 1970 ميلادي، اسكيموهايي كه در گرين‌لند زندگي مي‌كردند، مورد تحقيق قرار گرفتند و طبق اين تحقيقات مشخص گرديد كه در آن‌ها بيماري قلبي به هيچ عنوان وجود ندارد. غذايي كه اسكيموها مصرف مي‌كردند، مانند غذايي كه آمريكائي‌ها و اروپائي‌ها مصرف مي‌كردند حاوي مقدار زيادي چربي، پروتئين و كلسترول بوده اما آترواسكلروز كه باعث مرگ تعداد زيادي از آمريكائي‌ها شده بود، در اسكيموها مشاهده نشده نتايج بدست آمده در اين تحقيق، توسط تحقيقاتي كه هندي‌ها، سوئدي‌ها و آمريكائي‌ها انجام دادند نيز به اثبات رسيد.
بررسي رژيم غذايي اسكيموها نشان داد كه چربي مصرف شده توسط آنها يا چربي كه در رژيم غذايي آمريكائي‌ها و اروپائي‌ها وجود دارد متفاوت مي‌باشد. در واقع رژيم غذايي اسكيموها از حيوانات دريايي و ماهي تشكيل شده است كه چربي موجود در اين موجودات آبزي از نوع اسيدهاي چرب غيراشباع مي‌باشد. در حاليكه حيوانات خشكي‌زي و حبوباتي كه ما به طور معمول مصرف مي‌كنيم داراي اسيدهاي چرب اشباع شده هستند در واقع اين نكته را به اين‌صورت نيز مي‌توان بيان كرد كه چربي موجود در بدن حيوانات آبزي از نوع امگا ـ 3 مي‌باشد در حالي‌كه اين نوع چربي در موجودات خشكي‌زي يافت نمي‌شود.
بررسي‌هاي جديد راه‌هاي جلوگيري از مبتلا شدن به امراض قلبي را نشان داده و راه‌گشاي ايمن‌شناسي، سرطان،بيماري‌هاي مري، سردرد و متابوليسم سلولها نيز مي‌باشند.
غذاهاي دريايي ازاين نظر كه براي سلامتي انسان داراي ارزش زيادي مي‌باشندحائزاهميت هستند.درسال1985 نشريه‌اي به نام مجله جديد پزشكي در انگلستان به چاپ رسيد كه طبق مندرجات آن، خوردن منظم ماهي مي‌تواند كمك بسيار خوبي در مبارزه با امراض قلبي باشد. همچنين مجله‌هاي معتبر پزشكي نيز بيان مي‌دارند كه مصرف يك يا دو بار ماهي در هفته ممكن است كه از بسته شدن رگ‌ها و امراض قلبي جلوگيري مي‌كند .

4 ـ تركيبات شيميايي ماهي و ارزش آنها
 

بدن ماهی ازنظرترکیبات شیمیایی شامل موارد زیر می باشد.

پروتئين
 

گوشت ماهي جزء گوشت‌هاي سفيد بوده و در حال حاضر حدود 20 درصد از سهم پروتئين حيواني كل جهان از طريق ماهي و آبزيان تأمين مي‌شود.
ماهي يك منبع غني از پروتئين به حساب مي‌آيد. به طوري كه در مقايسه باانواع گوشت‌ها،ازنظركمي بيشترين درصد پروتئين را دارد (به طور متوسط 18-22 درصد) و از نظر كيفي نيز برخلاف گوشت قرمز داراي بافت پيوندي كم‌تر و فاقد الاستين است كه فقدان الاستين هنگام تبديل كولاژن ـ ژلاتين در هنگام پخت، باعث مي‌شود كه پروتئين پخته شده راحت‌تر هضم شود و هضم آن به 99 درصد مي‌رسد.
از نظر تغذيه‌اي منبع بسيار عالي از تمام اسيدهاي آمينه به خصوص ليزين است. اين اسيد آمينه از جمله اسيدهاي آمينه ضروري مي‌باشد كه در بدن ساخته نمي‌شود. غلات (از قبيل نان و برنج) از نظر اين اسيد آمينه فقير هستند و بنابراين هنگامي كه ماهي با نان يا برنج خورده مي‌شود. پروتئين كاملي به بدن فرد مي‌رسد. گوشت ماهي ده نوع اسيد آمينه ضروري بدن شامل آرژنين،هيستيدين،ايزولوسين،لوسين،ليزين، ميتونين،فنيل آلاتين،ترئونين، تريتوفان و والين را دارا است.

ويتامين‌ها
 

تقريباً بيشتر انواع ويتامين‌ها در ماهي موجود است اگرچه ميزان آن در گونه‌هاي مختلف و حتي در قسمت‌هاي مختلف يك ماهي نيز متغير است. قسمت‌هايي از ماهي مانند جگر، روده و تخم كه معمولاً مصرف نمي‌شوند، منابع سرشاري از ويتامين‌هاي محلول در چربي هستند و مقدار ويتامين‌هاي موجود در آن‌ها از گوشت ماهي بيشتر است.
ويتامين‌هاي گروه B ( B1,B2,B3, B6, B12 ) و هم‌چنين ويتامين‌هاي محلول در چربي A و D و E و K در ماهي موجود مي‌باشند.

مواد معدني
 

ماهي از لحاظ مواد معدني نيز غني بوده و داراي آهن، يد، كلسيم، فسفر و برخي مواد معدني ديگر مي‌باشد. اين مواد در پوست، گوشت و استخوان به نسبت‌هاي مختلف موجود هستند مي‌توان براي دريافت بعضي از مواد معدني به خصوص كلسيم و فسسفر استخوانهاي ريز ماهي را نيز بدون هيچ‌گونه عوارضي مصرف كرد. البته براي كودكان احتياط لازم است حتي بعضي از ماهي‌ها مانند كیلكا و ساردين ماهيان به دليل جثه كوچك با پوست و استخوان‌ها مصرف مي‌شوند.
مواد معدني ديگري از جمله فلوئور، سلنيوم، گوگرد، روي و مس نيز در ماهي وجود دارد كه برخي از خواص ضد سرطان و ضد بيماري‌زايي ماهي را به خواص آنتي‌اكسيداني سلنيوم نسبت مي‌دهند.
عدم مصرف هركدام از مواد معدني موجب بيماري و مشكلاتي در بدن مي‌شود كه با مصرف ماهي مي‌توان در پيشگيري و درمان اينگونه بيماري‌ها گام مثبتي برداشت. كم‌خوني، فقر آهن به خصوص در دختران جوان، زنان باردار و شيرده و گواتر حاصل از فقر يد در بدن از آن جمله‌اند. البته در اين بين، بيماري خاموش يعني پوكي استخوان را نيز نبايد از نظر دور داشت كه با مصرف گوشت و استخوان ماهي كه داراي كلسيم و فسفر و همچنين اسيدهاي چرب امگا ـ 3 است، مي‌توان از آن پيشگيري نمود.

چربي ها
 

مقدار چربي ماهي‌ها بسيار متغير بوده و كمتر از 1 درصد در ماهيان تا بيش از 30 درصد در گونه‌هاي ماهي‌هاي چرب متغير است و در فصول مختلف نيز شديداً تغيير پيدا مي‌كند.
ماهي به ماده غذايي كم‌چرب داراي چربي‌هاي باارزش شهرت يافته است. در اين بين اسيدهاي چرب امگا ـ 3 از همه مهمتر است.

امگا ـ3
 

اسيدهاي چرب كه به ندرت به شكل آزاد در طبيعت وجود دارند، مواد تشكيل‌دهنده چربي‌ها و روغن‌ها هستند، اسيدهاي چرب به دو شكل اشباع شده و اشباع نشده وجود دارد كه در حالت اشباع شده تمام پيوندهاي موجود در تركيب مولكول آنها توسط هيدروژن ( H2 ) پر شده است و بيشتر در چربي‌هايي مانند پيه، دنبه، روغن حيواني، در گوشت قرمز، كره و ديگر مواد لبني يافت مي‌شود و باعث بيماريهاي قلبي عروقي شده، كلسترول (نوع LOL يا نامناسب) خون را بالا مي‌برد.
اسيدهاي چرب اشباع نشده به دو دسته تك غير اشباع و چند غير اشباعي تقسيم شده‌اند كه بيشتر در غذاهاي گياهي و آبزيان موجود هستند. به طور مثال اسيد اولئيك موجود در روغن زيتون و روغن كلزا داراي يك پيوند دوگانه بوده و جزء اسيدهاي چرب امگا هستندواسيد اولئيك موجود در روغن‌هاي نباتي آفتابگردان و سويا و ... داراي دو پيوند دو گانه بوده و جزء اسيدهاي چرب امگا ـ6 است و مي‌تواند در بدن به آراشيدونيك اسيد تبديل شود كه حياتي است و اسيد ليئولنيك در روغن‌هاي نباتي كتان، كلزا و سويا جزء اسيدهاي چرب امگا ـ 3 بوده و داراي سه پيوند دوگانه بوده و در بدن تبديل به EPA (ايكوزا پنتا (ايگوزاپنتا انوئيك اسيد) ) و DHA (دوكوزا هگزا ائوئيك اسيد ) مي‌شود. اسيد لينولئيك (و طبق نظر برخي دانشمندان علم تغذيه هر سه اسيد چرب اولئيك، لينولئيك و لنيولتيك) ضروري بوده و مي‌بايست از طريق غذا دريافت شود. بنابراين با مصرف دانه‌هاي روغني مي‌توان EPA و DHA را تأمين نمود. ضمناً با دريافت مواد غذايي دريايي نيز اسيدهاي چرب EPA و DHA مستقيماً در اختيار قرار مي‌گيرد.
به طور عمده DHA و EPA در حيوانات درياي، روغن كبد ماهي کد، ماهي خال مخالي و ماهي آزاد، خرچنگ، ميگو و صدف خوراكي يافت مي‌شود.
اسيدهاي چرب امگا ـ 3 در تنظيم عمل سلول‌هاي بدن، محافظت بدن در مقابل فشارهاي عصبي، بيماريها و تومورها نقش مهمي دارند و از ديگر عملكردهاي اسيدهاي چرب امگا ـ 3 مي‌توان به كاهش رشد غدد سرطاني، انبساط رگ‌ها و كاهش فشار خون، تغيير شكل گلبول‌هاي قرمز و بهبود ميكروسيركولاسيون خون (گردش مويرگي خون) در مويرگها و افزايش زمان لخته شدن خون اشاره كرد. (طاهري، پوراحمدي، 1385)

ماهي‌ها، به خصوص ماهي‌هاي آب سرد، ماهي‌هاي چربي‌دار (با چربي زياد) نظير سالمون، ساردين، ماهي تن و ماهي قزل‌آلا بدن انسان را در مقابل بيماريهاي قلبي محافظت مي‌نمايد.
اكثر حملات قلبي به علت ايجاد لخته‌هاي خوني در سرخرگها و سياهرگها و جلوگيري از جريان مناسب خون در رگها صورت مي‌پذيرد. اسيدهاي چرب امگا ـ 3 همچنين مي‌تواند در كاهش التهاب در بيماريهاي نظير آرتريت روماتوئيد نقش داشته باشند.
بدن تمام ماهي‌هاي آبهاي عميق حاوي چربي‌هاي امگا ـ 3 ميباشد. بدن ميگو، خرچنگ دريايي و صدف خوراكي نيز به اندازه ماهي آبهاي آزاد حاوي اسيدهاي چرب امگا ـ 3 مي‌باشد.

نقش مصرف آبزيان در ارتباط با پيشگيري‌ از بيماري‌ها
 

ماهي و آبزيان اثرات معجزه‌آسايي در سلامت انسان دارند و چنانچه به گونه‌اي تغذيه كنيم كه قبل از ابتلا به بيماريها و دردسرهاي فراوان ناشي از مداوا از قبيل صرف وقت و انرژي زياد، عدم يا كمبود دسترسي به دارو، صرف هزينه فراوان جهت درمان و ساير معضلات ناشي از درمان بيماري به طور كلي از ابتلا به امراض مختلف پيشگيري كنيم. براي ما بسيار آسان‌تر و مفيد خواهد بود. در واقع ما مي‌توانيم با استفاده از اين دسته مواد غذايي مفيد و خوشمزه يعني محصولات دريايي به مبارزه با بيماريها برويم و علاوه بر احتراز از دردسرهاي ناشي از بيماري و درمان آن، از گزند عوارض جانبي داروها نيز در امان بمانيم و در ضمن جهت درمان بيماريها نپردازيم.

ـ مصرف ماهي و سلامت قلب
 

قلب انسان يك عضله است كه در تمام طول زندگي، كار آن هرگز متوقف نمي‌شود و براي تلاش بدون وقفه، نياز به اكسيژن دارد. اكسيژن از طريق جريان خون نياز عضله قلب را تأمين مي‌كند. عروق تأمين‌كننده خون عضله قلب، كرونر نام دارند، بيماري عروق كرونر يكي از مهمترين بيماري‌هاي اكتسابي جوامع بشري است.
يكي از عوامل خطر زمينه‌ساز بيماري عروق كرونر، مصرف غذاهاي نامناسب است كه فرهنگ اين‌گونه مصرف در خانواده شكل مي‌گيرد و رواج آن به افزايش كلسترول، تري‌گليسيريد و چاقي و اضافه وزن و فشار خون مي‌انجامد.
پس يكي از راهكارهاي مقابله با اين عوامل زمينه‌ساز، تغيير و اصلاح الگوهاي غذايي و ترويج آن در جامعه است. ماهي يكي از انواع غذاهاي سالمي است كه مصرف آن در جامعه‌ي حاكم است و بيشترين تأثير ماهي بر قلب و عروق از طريق چربي غيراشباع آن يعني «امگا ـ 3 » و اسيد آمينه تورين آن است.
طبق تحقيقاتي نيز كه در هلند انجام شده مشخص گرديده است كه اگر 28 گرم در روز ماهي مصرف شود، 40 درصد بيمار عروق كرونر و 50 درصد حمله قلبي كاهش مي‌يابد.
طبق تحقيقاتي نيز كه در هلند انجام شده مشخص گرديده است كه اگر 28 گرم در روز ماهي مصرف شود، 40 درصد بيماري عروق كرونر و 50 درصد حمله قلبي كاهش مي‌يابد.
خواص رقيق‌كنندگي روغن ماهي بطور كامل آشكار شده است وقتي كه در رگ لخته ايجاد مي‌شود. روغن ماهي با خاصيت ضدلختگي خود، آن را درمان مي‌كند. (طاهري، پوراحمدي، 1385)
در افرادي كه مبتلا به فشار خون بالا هستند مقاومت به انسولين وجود دارد (ديابت) و عقيده بر اين ناهنجاري باعث افزايش فشار خون مي‌شود. امگا ـ 3 مقاومت به انسولين را كاهش مي‌دهد و از اين‌طريق فشار خون را پائين مي‌آورد.
تري كلسيريد بالا كه يكي از انواع فاكتورهاي نامطلوب به شمار مي‌آيد مي‌تواند زمينه‌ساز بيماري‌هاي عروقي كرونر به ويژه در خانم‌ها باشد.
براساس توصيه‌‌هاي جديد منتشر شده در شماره نوامبر 2002 مجله انجمن قلب آمريكا، در افرادي كه تري كليسيريد بدن آنها بالاست مصرف روزانه 4 ـ 2 گرم اسيد چرب EPA ايكوزاپنتا انوئيك اسيد و دوكوزا هكزا نوئيك اسيد DHA مفيد خواهد بود.
از موارد ديگر تأثير مصرف ماهي بطور خلاصه مي‌توان به تأثير مصرف آن در جلوگيري از سكته‌هاي مغزي و تأثير مصرف ماهي و ارتباط با يائسگي در زنان تصلب شرائين اشاره كرد و كساني كه حداقل دو بار در هفته ماهي مصرف مي‌كنند مي‌توانند پيشرفت بيماري را در خود كاهش دهند.

سرطان و اثرات مصرف ماهي
 

سرطان از ديرباز يكي از معضلات و مشكلات عمده علم پزشكي محسوب مي‌شده است. در سال 1980 قريب به 6 ميليون مورد افراد سرطاني شناسايي كه 4 ميليون نفر از آنها به كام مرگ كشيده شدند. اين آمار هم‌اكنون به ترتيب به 9 ميليون‌ و 5 ميليون نفر رسيده است. ابتداي قرن بيستم به عنوان ششمين عامل مرگ و مير و در حال حاضر با 21 درصد مرگ و مير، از اولين عوامل مرگ و مير محسوب مي‌شود. در ايران براساس آخرين آمارهاي وزارت بهداشت سرطان‌ها پس از بيماري‌هاي قلبي و عروقي و حوادث،جايگاه سوم را به خود اختصاص داده است.
بطور كلي شايع‌ترين سرطان‌هاي موجود در جوامع در مردان پروستات، ريه و ناحيه روده بزرگ و ركتوم بوده و در زنان پستان و ريه و همچنين كلوركتان (روده بزرگ وركتوم) را مي‌توان نام برد.
با توجه به نقش مهم تغذيه در سرطان، يافتن مواد غذايي مناسب جهت كاهش خطر ابتلا، درمان يا كنترل پيشرفت سير بيماري از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. ماهي به عنوان يكي از مواد غذايي داراي انواع مواد مغذي مناسب جهت پيشگيري از بروز انواع سرطان، نظر كليه‌ي متخصصان تغذيه‌اي را به خود جلب كرده است.
ماهي به علت دارا بودن مقادير بالاي اسيدهاي چرب ضروري امگا ـ 3 كه به عنوان يكي از عوامل مهم در كاهش خطر سرطان در تحقيقات مختلف مشخص شده است.

طبق بررسي انجام شده با اتصال اسيدهاي چرب امگا ـ 3 به ديواره سلولي، جايي كه گسترش سرطان از آنجا آغاز مي‌شود، باعث متوقف كردن آنزيم‌هاي فعال‌كننده به نام سيكلواكسيژناز مي‌شود. اين باعث گسترش سرطان و به ويژه سرطان سينه مي‌شود. توقف سرطان نيز با فعال كردن يك نوع گيرنده در ديواره سلولي به نام گيرنده پروكسي زوم 1 مي‌شود كه اين گيرنده مي‌تواند تكثير شديد سلول‌هاي سرطاني سينه را متوقف كند.
ماهي داراي مواد مغذي روي و سلنيوم است كه به دليل خاصيت آنتي‌اكسيداني آنها مي‌توانند مانع تجمع راديكال‌هاي آزاد در بافت‌ها شوند و باعث تقويت سيستم ايمني بدن شوند و به طور غيرمستقيم توانايي گلبولهاي سفيد در حذف سلول‌هاي سرطاني را افزايش دهند.
ماهي داراي مقادير بالاي ويتامين D است. به نقش اين ويتامين در پيش‌گيري از سرطان‌هاي كولون و پروستات در تحقيقات متعددي اشاره شده است.
از سوي ديگر وجود مقادير بالا و مناسب درشت مغذي‌ها و ريز مغذي‌ها در ماهي، علاوه بر تقويت بدن بيماران و تأمين نيازهاي غذايي ايشان، دوره ضعف و كاهش شديد وزن و تحليل شديد بافتها (كاشكسي) را مي‌كاهد و كاهش طول دوره اين عارضه كمك به تأثير بهتري داروهاي شيمي‌درماني و در نهايت كمك به وزن‌گيري مجدد بيمار و كاهش حالت كاتابوليك ناشي از سرطان در بيماران مبتلا مي‌نمايد. از ساير تأثيرات مصرف ماهي مي‌توان تيتروار به موارد زیر اشاره کرد.
ـ اثر ماهي بر بهداشت روان و جلوگيري از بيماري آلزايمر و همچنين افسردگي

ـ اثر ماهي بر سردرد ميگرن
 

ـ تأثير روغن ماهي در كنترل بيماري‌هاي التهابي (مفصل، آرتريت روماتوئيد و ...)
ـ پيشگيري از آسيب‌ديدگي پوست به هنگام تابش خورشيد
ـ بيماريهاي چشم (تقويت چشم و جلوگيري از عيوب انكساري چشم) ارزش غذايي ميگو و تأثير مصرف ميگو بر كلسترول خون و ضد سرطاني آن :
ميگو ماده غذايي بسيار مفيدي بوده كه در بين بسياري از افراد از محبوبيت بالايي برخوردار است و از زمان‌هاي قديم توسط انسان مصرف شده است و تقريباً در تمام دنيا يافت مي‌شود. از نظر مقايسه‌اي نسبت به ساير غذاهايي كه پروتئين زيادي دارند نظير گوشت ماهي و گروه ماكيان، ميگو كالري كمتري دارد. پروتئين موجود در ميگو كيفيت بالايي داشته و حاوي تمام اسيدهاي آمينه ضروري جهت رشد مي‌باشد.
در آمريكا بعد از ماهي تن، محبوب‌ترين غذاي دريايي است. خوشبختانه ميگوي تازه و يا يخ‌زده در تمام طول سال در دسترس مي‌باشد.

ميگو داراي چربي كمي بوده و داراي چربي‌هاي امگا ـ 3 مي‌باشد. در ميگو مقداري كلسترول نيز موجود است ولي بر طبق يافته‌هانسبت به كلسترول تخم‌مرغ،ميگوميزان كلسترول بد( LDL ) را بيشتر كاهش داده و كلسترول خوب ( HDL ) را بيشتر افزايش مي‌دهد و بنابراين نسبت LDL به HDL را كاهش مي‌دهد. ضمناً مصرف ميگو سطح تري‌گليسريد خون را تا 13 درصد كاهش مي‌دهد.
ميگو منبع غني از ويتامين‌هاي E, C, D, B12, B6, A, B3 بوده و به دليل دارا بودن اسيد آمينه تريبتوفان فراوان (پيش‌ساز ويتامين نياسين) ويتامين نياسين ( B3 ) فراواني نيز براي بدن تهيه مي‌كند.
ميگو از لحاظ مواد معدني نيز غني بوده و داراي آهن، سلنيوم، كلسيم، منيزيوم، پتاسيم، فسفر، سديم، روي، منگنز فراوان بوده و در بين اين مواد معدني كلسيم، آهن، روي، منيزيوم و فسفر ميگو نسبت به ساير آبزيان بيشتر است.

اثرات مصرف ميگو در بيماري‌ها
 

مصرف ميگو تري‌گليسيريد خون را كاهش مي‌دهد و بدن را از ابتلا به بيماري‌هاي قلبي عروقي محافظت مي‌كند و همچنين ميگو يك منبع بسيار عالي از سلنيوم است. با مصرف هر 120 گرم ميگو، 7/81 درصد از نياز روزانه بدن به اين عنصر تأمين مي‌شود. شواهد به دست آمده از تحقيقات و آزمايش‌هاي انجام شده نشان مي‌دهند كه يك رابطه معكوس بين مصرف سلنيوم و شيوع سرطان وجود دارد. شواهدي موجود است كه سلنيوم، DNA را ترميم كرده و مانع از وارد شدن آسيب به سلول‌ها مي‌شود. به علاوه از تكثير سلول‌هاي سرطاني نيز جلوگيري كرده و از مرگ سلولي مي‌كاهد. سيستم ايمني بدن را براي حذف سلول‌هاي فرسوده و غير عادي تحريك مي‌كند.
يك تحقيق در كانادا كه نتيجه‌اش در آوريل 2004 منتشر شد در مورد علل شيوع سرطان اين مطلب را بيان كرد كه مصرف مداوم ميگو مي‌تواند باعث ايمني در برابر سه نوع سرطان شود. سرطان خون، سرطان مغز استخوان و سرطان دستگاه لنفاوي.
ميگو داراي پورين است و لازم است افرادي كه مشكل سنگ كليه و نقرس دارند مصرف غذاهاي پورين‌ مانند ميگو را محدود نمايند. به علت اينكه دريافت بيش از اندازه و تجمع پورين در بدن و تبديل آن به اسيد اوريك و تجمع اضافي آن باعث بيماري نقرس و سنگ كليه مي‌شود.
اهميت استفاده از گوشت ماهي از ديدگاه قرآن و روايات
خداوند متعادل در آيه‌ي 14 سوره‌ي نحل مي‌فرمايد : «و او (خداوند) كسي است كه دريا را براي شما رام كرد تا از آن گوشت تازه (آبزيان حلال) بخوريد و ... ».
علاوه بر آيات صريح قرآن، روايات فراواني نيز مسلمانان را به استفاده از گوشت ماهي ترغيب نموده است. اين امر گوياي توجه امامان و رهبران ديني به اين منبع عظيم پروتئين حيواني است. تعدادي از اين روايات را يادآور مي‌شويم.
ابراهيم بن عبدالحميد از موسي بن جعفر (علیه السلام) چنيني نقل كرده است :
« بر شما باد خوردن گوشت ماهي، اگر بدون نام خوري تو را كفايت مي‌كند (يك غذاي كامل است) و اگر با نان خوري گواراست و سنگيني در معده ندارد و آسان دفع مي‌شود». و نيز آن حضرت در جاي ديگر مي‌فرمايند : « خوردن گوشت ماهي تازه موجب آب شدن چربي‌هاي چشم مي‌شود و از كوري جلوگيري مي‌كند ».
عبدالله بن جعفر حميدي مي‌گويد :
يكي از ياران امام موسي‌بن جعفر (علیه السلام) نسبت به بيماري خون و صفرا اظهار ناراحتي كرد و جهت مداوا نامه‌اي بدين وصف به آن حضرت نوشته و راه درمان را جويا شد: اگر حجامت كنم صفرا در من به جوش مي‌آيد و اگر آن را به تأخير اندازم، فشار خون آزارم مي‌دهد. حضرت در پاسخ وي نوشت حجامت كن و ماهي تازه به صورت كباب ميل كن». آن شخص براي بار دوم از آن حضرت توضيح خواستند و ايشان فرمودند: بعد از حجامت ماهي كبابي را با نمك و آب تناول كن.
گفت : چنين عمل كردم و سلامتي خود را باز يافتم و هنوز هم ماهي تازه كباب‌شده غذاي من مي‌باشد.
پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) بعد از خوردن گوشت ماهي چنين دست به نيايش بر مي‌داشت : خدايا در اين براي ما خير و بركت قرارداده و بهتر از آن را روزي ما گردان .

معرفي آبزيان پرورشي (ماهيان گرمابي )
 

ماهي كپور معمولي نام علمي ( CYPRINUS CARPIO )
 

معمولاَ در ازاي بدن ماهي سه برابر پهناي ماهي است ، فلسهاي بدن درشت ، سرماهي نسبتاً بزرگ ، پوزه گنده و دهان انتهايي است . ماهي داراي چهار عدد سبيلك بوده و ياله پشتي دراز و ممتد است . خط جانبي كامل و رنگ بدن در قسمت پشتي تيره و در پهلوها و شكم زرد – نارنجي است . مشخصه اصلي نژاد پرورش كپور ارتفاع زياد بدن است .

يعني پهناي بدن كپور پرورشی نسبتاً زياد و در مقايسه با ارتفاع بدن ، ارتفاع سر كمتر است.

ماهي كپور نقره اي نام علمي ( HYPOPHTHAL MOLITRIX )
 

ماهي كپور نقره اي يا فيتو فاگ كه به غلط به ماهي آزاد پرورشي نيز معروف است ، داراي بدني فشرده از پهلوها و نسبتاً مرتفع ، داراي كيل شكمي از ابتداي بر جستگي شكم تا مخرج ، سر نسبتاً بزرگ ، چشمها كوچك ، دهان بزرگ و هلالي و لب پايين اندكي جلوتر قرار دارد . انشعابات آبششي به عضو مشبك و اسفنجي متصل هستند ، فلسها كوچك است و خط جانبي در ابتداي بدن با شيب تندي بطرف بالاي بدن امتداد دارد ، ابتداي باله پشتي عقب تر از باله شكمي قرار دارد ، انتهاي باله سينه اي به ابتداي باله شكمي نمي رسد ، قسمت پشتي سينه – خاكستري ، طرفين بدن سفيد متمايل به زرد و قسمت شكمي بدن سفيد نقره اي است.

ماهي كپور علفخوار نام علمي ( CTENOPHARYNGODON IDELLA )
 

ماهي كپور علفخوار يا آمور كه به غلط به ماهي سفيد پرورشي معروف است ، داراي بدني تقريباً گرد و استوانه اي است ، سر فاقد فشردگي چشمها نسبتاَ كوچك ، دهان پاييني و لب پاييني كوتاه تر است ، باله پشتي كوتاه و ابتداي باله پشتي روبروي باله سينه اي است . خط جانبي تقريباَ مستقيم و فلسها نسبتاً درشت ، دندانهاي حلقي شبيه شانه با شكافهاي زياد است . رنگ بدن سفيد – روشن ، پشت بدن سياهتر ، شكم سفيد متمايل به خاكستري ، باله هاي پشتي و سينه اي سفيد – سياه و ديگر باله ها رنگ روشنتر دارد .

ماهي كپور سر گنده نام علمي (ARISTICHTHYS NOBILIS )
 

ماهي كپور سرگنده داراي بدني فشرده از جانبين و نسبتاً مرتفع مي باشد. شكم فقط بين قائده باله شكمي و مخرج داراي خط كيل است ، سر خيلي بزرگ ، چشمها كوچك دهان بزرگ و هلالي است ، لب پاييني مقداري جلوتر قرار دارد ، انشعابات آبششي انبوه و جداي از هم قرار دارند ، ابتداي باله پشتي عقب تر از قائده باله شكمي قرار دارد ، باله سينه اي بزرگ و انتهاي آن يك سوم تا دو پنجم باله شكمي را مي پوشاند. فلسها كوچك ، ابتداي خط جانبي به شكل منحني و انتهاي آن نسبتاً مستقيم است. سطح بالايي سر و بدن سياه و متمايل به سبز ، طرفين بدن بوسيله خالهاي سياه پوشيده شده و سطح شكمي بدن زرد ، خاكستري است .
ارسال مقاله توسط کاربر محترم سایت : mohamad66
/ن