نحوه رفتار با یک فرد معلول چگونه باید باشد؟

چطور با یک فرد که دارای معلولیت جسمی یا ذهنی است، رفتار کنیم؟ برخورد ما با این قبیل افراد باید چگونه باشد؟ قبل از ارائه توضیح پیرامون این موضوع بهتر است به تعریفی که سازمان بهداشت جهانی در سال 1981 از معلولیت ارائه داده است، اشاره کنیم.

تعریف معلولیت

معلولیت یعنی ایجاد اختلال در ارتباط بین شخص و محیط. به عبارت دیگر، فرد معلول یا ناتوان دارای ناتوانی جسمی، ذهنی یا ترکیبی از آنها است. معلولین به معلولین جسمی، معلولین ذهنی و معلولین حسی(نابینا _ ناشنوا) دسته بندی می شوند. هر کدام از این معلولیت ها مسلما در میزان کارآمدی عمومی فرد اختلال ایجاد می کند.به طوری که باعث می شود فرد در زمینه های اقتصادی و اجتماعی تا حد زیادی استقلال خود را از دست بدهد.

در فرهنگ جامعه ایرانی همواره کمک به همنوع تشویق و تمجید می شود. با این وجود باید در نحوه برخورد خود با افراد دارای معلولیت نهایت دقت و توجه را داشته باشیم، چون افراد معلول از روحیه بسیار حساس و متفاوت تری برخوردار هستند. افراد جامعه برای اینکه بتوانند نحوه ارتباط صحیح با افراد دارای معلولیت را فرا بگیرند، نیاز به آموزش دارند. البته در این میان افرادی که جزو بستگان و خانواده فرد معلول محسوب می شوند و تعامل مداومی با این فرد دارند، نیازمند آموزش های لازم و خاص در این زمینه هستند.

نکاتی در برخورد با افراد معلول

1. در سخن گفتن از ادبیاتی استفاده نمایید که جدا از نوع معلولیت فرد، به او اشاره کند. (مثلاً بهتر است بجای “معلول” از عبارت “فرد دارای معلولیت” استفاده کنیم).

2. اﻓﺮاد دارای معلولیت ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﻳﺮ اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧﻮاﻫـﺎن اﺣﺘـﺮام ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ دﻗﺖ داﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ آﻧﻬـﺎ برخوردی مناسب داشت.

3. از عبارات و کلماتی که نشان دهنده خاص بودن افراطی، شجاعت بی نهایت و یا اَبرانسان بودن افراد دارای معلولیت هستند، پرهیز کنید.

4. برای رساندن منظور خود ، با همراهان فرد دارای معلولیت سخن نگویید، بلکه مستقیماً با خود او حرف بزنید.

5. ﺑﺎ وﻗﺎر، ﻣﺘﻮاﺿﻊ و محترم باشید و ﺑﺎ آنها ﻃﻮری رﻓﺘﺎر ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ اﻧﺘﻈﺎر دارﻳﺪ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ رﻓﺘﺎر ﻛﻨﻨﺪ.

6. در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ اﻓﺮاد کم توان در ﻛﻨﺎر ﻧﺎﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺑـﻪ ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪی آﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ.

7. در ﻟﺤﻈﻪ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ اﻓﺮاد دارای معلولیت ﺑـﺎ آﻧـﺎن ﺑـﻪ ﺻـﻮرت واﺿﺢ، ﺷـﻔﺎف و ﺳـﺎده ﺻـﺤﺒﺖ ﻛﻨﻴـﺪ. از ادا ﻛـﺮدن ﺟﻤﻼت ﺑﻪ ﺻـﻮرت دﺳـﺖ و ﭘـﺎ ﺷﻜـﺴﺘﻪ و ﻧـﺎﻣﻔﻬﻮم اﺟﺘﻨﺎب ورزﻳﺪ.

8. اﮔﺮ در ﺑﺮﻗﺮاری ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﻓﺮاد دارای معلولیت ﻣـﺸﻜﻞ دارﻳـﺪ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑـﺎ آﻧـﺎن ﻣﻄـﺮح ﻧﻤـﻮده و از آﻧﻬـﺎ در اﻳـﻦ ﺧــﺼﻮص ﻛﻤــﻚ ﺑﮕﻴﺮﻳــﺪ. ﭼﻨﺎﻧﭽــﻪ ﺗــﺎﻛﻨــﻮن ﻋﻤــل اﺷﺘﺒﺎﻫﻲ اﻧﺠﺎم داده‌اﻳﺪ ﺑﺎ ﺷﻬﺎﻣﺖ ﻋﺬرﺧﻮاﻫﻲ ﻛﻨﻴﺪ و ﺗﻼش ﻛﻨﻴﺪ آن رﻓﺘﺎر را اﺻﻼح ﻛﻨﻴﺪ.

9. از ﻇﺎﻫﺮ اﻓﺮاد در ﻣﻮرد ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻳﺎ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ آﻧﺎن ﻗﻀﺎوت ﻋﺠﻮﻻﻧﻪ ﻧﻜﻨﻴﺪ، ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻴﺪ ﺑﺮﺧﻲ از ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲﻫﺎ در ﻇﺎﻫﺮ اﻓﺮاد ﻣـﺸﺨﺺﻧﺒـﻮده و اﻣﻜﺎن دارد ﺷﻤﺎ ﻧﺘﻮاﻧﻴﺪ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت درﺳـﺘﻲ را اﺗﺨـﺎذ ﻛﻨﻴﺪ.

10. ﺑــﺪون اﺟــﺎزه و ﻫﻤــﺎﻫﻨﮕﻲ ﻻزم از وﺳــﺎﻳﻞ ﻛﻤــﻚ ﺗﻮاﻧﺒﺨﺸﻲ اﻓﺮاد دارای معلولیت(ﺻﻨﺪﻟﻲ ﭼﺮﺧـﺪار، ﻋـﺼﺎ و…) اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻜﻨﻴﺪ و ﻳﺎ آن را ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ننمایید.

11. با افراد دارای معلولیت بزرگسال، مانند دیگر بزرگسالان برخورد کنید و با لحن کودکانه ( کمتر از سن شان) با آنها سخن نگویید.

12. اﻓﺮاد ﻋﺎدی ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻣﻮاﺟﻪ ﺷـﺪن ﺑـﺎ ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ و ﺑﺮوز اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻣﺜﺒﺖ با ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﻨﺪ. در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ اﻓﺮاد دارای معلولیت ﺑﻪ دﻟﻴﻞ وﺟﻮد ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﺤﺪودﻳتﻫﺎ در دﺳﺖ دادن ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻋﺠﻠـﻪ ﻧﻜﻨﻴـﺪ و اﺟﺎزه دﻫﻴﺪ اول آﻧﻬﺎ در اﻳﻦ اﻣﺮ ﭘـﻴﺶ ﻗـﺪم ﮔﺮدﻧـﺪ. ﺑﺪون دﺳـﺖ دادن، ﺑـﺎ ﻧـﺸﺎن دادن ﭼﻬـﺮه ﺑـﺸﺎش و ﺧﻨﺪان ﻫﻢ ﻣﻲ ﺗـﻮان در ﺑﺮﻗـﺮاری ارﺗﺒـﺎط ﺳـﺎزﻧﺪه و دوﺳﺘﺎﻧﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮد.

13. از پرسیدن سؤالات شخصی در مورد معلولیت افراد اجتناب کرده و اگر ضرورتی وجود داشت، با احتیاط و احترام سؤال مورد نظر را مطرح نمایید. در صورتی که فرد تمایلی به پاسخگویی نداشت، به بحث در این ارتباط ادامه ندهید.

14. در ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ ﺑﺎ اﻓﺮاد دارای معلولیت از ﮔﻔـﺘﻦ ﻛﻠﻤـﺎت ﻣﻨﻔﻲ و ﺗﺤﺮﻳﻚآﻣﻴﺰ اﺟﺘﻨﺎب ورزﻳﺪ ﻣـﺜﻼ در ﻫﻨﮕـﺎم روﺑﺮوﺷﺪن ﺑﺎ ﻓﺮدی ﻛﻪ ام اس دارد ﺑﻪ ﺟـﺎی ﮔﻔـﺘﻦ ﻛﻠﻤﺎﺗﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ام اﺳﻲ اﺳﺖ و… ﺑﻪ ﺻـﻮرت ﺷـﻔﺎف ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺷﺨﺺ ﺑﻴﻤﺎری ام‌اس دارد .

15. ﺑﻪ ﻳﺎد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻛـﻪ ﻣﻌﻠﻮﻟﻴـﺖ ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﻲ از ﻛـﺎراﻓﺘﺎدﮔﻲ و ﻣﻨـﺰوی ﺷـﺪن ﻧﻴـﺴﺖ؛ ﺑـﺴﻴﺎری از اﻓـﺮاد دارای معلولیت در ﺑـﺴﻴﺎری زﻣﻴﻨـﻪﻫـﺎ ﺗﻮاﻧﻤﻨـﺪ ﺑـﻮده و ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻨــﺪ در ﺻــﻮرت ﻣﻨﺎﺳــﺐ بودن شرایط ﺑـﻪ ﻃــﻮر ﻣﺴﺘﻘﻞ زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﻨﺪ.

16. در نظر داشته باشید که فرد دارای معلولیت ممکن است برای انجام کار یا بیان مسأله ای نیاز به زمان بیشتری نسبت افراد غیر معلول داشته باشد.

17. ﻣﻌﻠﻮﻟﻴﺖ و ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺻـﻮرت واﺿـﺢ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﻲدﻫﺪ، اﻓﺮادی ﻛﻪ دارای بیماری‌هایی ﻣﺎﻧﻨـﺪ دﻳﺎﺑﺖ، ﺻـﺮع، اﻧـﻮاع ﺳـﺮﻃﺎنﻫـﺎ ﻧﺎرﺳـﺎﻳﻲ ﻛﻠﻴـﻮی، ﺑﻴﻤﺎری‌هایﻋﺮوﻗـﻲ و … ﻫـﺴﺘﻨﺪ ﻧﻴـﺰ ﺑـﻪ ﻧـﻮﻋﻲ ﺑـﺎ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ روﺑﺮو ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ. ﻟﺬا ﻻزم اﺳﺖ در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ آﻧﺎن ﻧﻴﺰ رﻓﺘﺎری ﻣﻨﺎﺳﺐ داﺷﺖ.

18. افراد دارای معلولیت در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮارد ﺑﻪ دﻟﻴـﻞ ﻋـﻮارض ﻧﺎﺷـﻲ از ﻣﻌﻠﻮﻟﻴﺖ از ﻗﺒﻴـﻞ داﺷـﺘﻦ درد، اﺳـﺘﻔﺎده از داروﻫـﺎ، ﻋﻮارض ﺟﺎﻧﺒﻲ داروﻫـﺎ و… ﺑـﻪ ﻧـﻮﻋﻲ ﺑـﻲﻗـﺮاری، ﺧﻮاب‌آﻟﻮدﮔﻲ، اﺧﺘﻼل در ﻗﺪرت ﺗﻔﻜﺮ و ﺗﻜﻠـﻢ و … ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ ﻛـﻪ ﺿـﺮورت دارد ﺷـﺮاﻳﻂ آﻧـﺎن را درک ﻛﺮده و ﺑﺮﺧﻮردی ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ.

19. ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻜﻨﻴﺪ اﻛﺜﺮﻳﺖ اﻓﺮاد دارای معلولیت اﻳـﻦ ﺗﻮاﻧـﺎﻳﻲ را دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻞ زﻧـﺪﮔﻲ ﻛﻨﻨـﺪ، اﻏﻠـﺐ اﻳـﻦ اﻓﺮاد از ﻛﺎر اﻓﺘﺎده و ﺑﻴﻤﺎر نیستند .

20. پیشنهاد کمک خود را مؤدبانه و صبورانه مطرح نمایید و تا زمان پذیرش آن توسط شخص صبر کنید. در مورد شیوه کمک حتماً به توضیحات فرد گوش کرده یا در صورت نیاز از او سؤال نمایید.

21. هنگامی که قصد برگزاری یک جلسه ، ملاقات و… را دارید، امکاناتی مورد نیاز افراد دارای معلولیت را فراهم کنید و اگر در این زمینه مانعی وجود دارد که قابل رفع نیست پیش از آمدن افراد، به او اطلاع دهید.

22. به حق استفاده افراد دارای معلولیت از محل پارک ویژه ی ماشین، احترام بگذارید.

23. هرگز تظاهر نکنید آنچه فرد می گوید را درک کرده اید بلکه از او بخواهید حرف خود را تکرار کند و چنانچه متوجه نشدید از ابزار نوشتن استفاده کنید.

24. اگر در ارتباط با فرد، مرتکب اشتباهی شدید آرامش خود را حفظ کرده و عذرخواهی نمایید، سعی کنید شوخ طبع باشید و تمایل خود را به ایجاد ارتباط نشان دهید.

ودر پایان

اشخاص دارای معلولیت مثل افراد دیگر، جزیی از جامعه هستند و وظیفه شهروندی در قبال آنها حکم می کند که روش ارتباط با این اشخاص را بدانیم تا چنانچه زمانی در کوچه یا خیابان و یا یک مهمانی با چنین شخصی روبرو شدیم و نیاز به ارتباط با وی داشتیم، این ارتباط در کمال شایستگی برقرار شود.