مشکلات پوستي جدا از عوارض فيزيکي،از نظر رواني نيز براي بسياري از مردم ازارنده است. اما با روش هاي نوين پزشکي و کاشت سلول هاي بنيادين زير پوست،پنجره تازه اي براي حل اين معضل باز شده . در اين باره با دکتر پرويز طوسي رئيس انجمن متخصصان پوست ايران صحبت کرده ايم
سلول درماني در واقع عمل پيوند سلول هاي خويش منشا يا اتولوگ است . روشي که در حال حاضر به عنوان سيستم سلول اتولوگ يا Autologous Cellular Systemمطرح مي شود مطالعه روي اين روش از سال 1995در ايالات متحده آمريکا توسط يک موسسه تحقيقاتي به نام ايزولازن آغاز شد و سپس در کشورهاي ديگر مثل انگليس،بلژيک و فرانسه هم مورد استفاده قرار گرفت. ايران هم يکي از کشورهاي پيشرو در اين زمينه است و تمام مراحل کشت و تکثير و تزريق در داخل کشور انجام يم شود دکتر پرويز طوسي رئيس انجمن متخصصان پوست ايران در اين گزارش از جزئيات اين شيوه درماني جديد مي گويد
سلول هاي بنيادي و نقش آنها در ساختمان پوست
سلول هاي بنيادي stem cellسلول هاي چند پتانسيلي مغز استخوان هستند که توانايي تبديل به انواع سلول هاي خوني را دارند در حقيقت در تمام بافت هاي بدن انواعي از سلول هاي تخصص يافته يا همان بافت را دارند. اين سلول ها در مواقع ضروري يعني زمان اختلال بافتي دست به کار شده و تکثير مي شوند،به دليل همين توانايي هم به آنها سلول هاي بنيادي گفته مي شود عملکرد اين سول لها در بدن اين است که هنگام اختلال يا بيماري،تکثير شده و سلول هاي جديدي به بافت ارائه مي دهند و بر همين اساس سلول درماني تشکيل مي شود و التبه توانايي اين سلول ها يکسان نييست و بر اساس توانايي ،تکثير و تمايزي که ايجاد مي کنند تقسيم بندي مي شوند يکي از اين گروه ها،گروه سلول هاي Unipotentياسلول هاي بنيادي تک تواني هستند؛گروهي از سلول هاي بنيادي که فقط مي توانند به يک سلول تبديل شوند و فقط يک نوع سلول را توليد کنند و اين گروه از سلول هاي بنيادي دقيقا همان گروهي هستند که در ساختمان پوست نقش دارند . سلول هاي بنيادي تک توان پوست شامل فيبروبلاست ملاتوسيت و کراتينوسيت هستند
عمل اصلي سلول هاي فيبروبلاست ساختن رشته هاي کلاژن است؛رشته هاي پروتئيني که ساختار اصلي ،ظاهر ،قوام و کشساني پوست را تشکيل مي دهند
سلول هاي کراتينوسيت در اپيدرم واقعند و در پديده ترميمي زخم و مهاجرت ،تکثير و تمايز پيدا مي کنند سلول هاي ملانوسيت هم حاوي ملانين هستند. ملانين رنگدانه اي است که ميزان تراکم ان در سلول هاي ملانوسيت عامل ايجاد رنگ هاي مختلف طبيعي پوست است
کشت سلول هاي فيبروبلاست در بانک فيبروبلاست ايران
نقش سلول هاي بنيادي در رفع ودر مان مشکلات پوستي بسيار داراي اهميت است و پزشکان ايراني هم در به کار بستن اين شيوه هاي نوين درماني بسيار کوشا هستند . البته دکتر طوسي،رئيس انجمن متخصصان پوست و زيبايي ايران در همين رابطه پروژه کشت پوست و توليد پوست جايگزين را به عنوان راهي براي درمان بهتر آسيب ديدگان ناشي از سوختگي هاي شديد و عميق معرفي مي کند:«يکي از فعاليت هاي ما در مرکز تحقيقات بيمارستان شهدا،کشت سلول هاي فيبروبلاست است و هدف اصلي ما از اين کار کمک به بيماراني است که دچار سوختگي هاي وسيع و عمقي هستند. اين بيماران در مراحل اوليه در اثر عفونت يا از دست دادن آب و الکتروليت ها با خطر جدي مرگ مواجه هستند که با استفاده از فيبروبلاست ايران مي تواناز عوارضي مثل نفوذ ميکروب از محيط بيرونزخم و از دست دادن آب در اين بيماران جلوگيري کرد و چنين بيماراني را از مرگ نجات داد.»در بانک فيبروبلاست ايران که با تلاش متخصصان پوست در بيمارستان شهدا تاسيس دشه سلول هاي فيبروبلاست کشت داده مي شوند و آماد درمان بيماران هستند. اين سلول هاي کشت داده شده روي پوست بيمار قرار مي گيرند و در همان محل همزان با رشد خود،فاکتورهاي رشد سلول هاي ديگر را نيز آزاد مي کنند،بنابراين موجب التيام زخم مي شوند. اين روش تا به حال روي 15بيمار انجام شده که در مورد همه آنها موفقيت اميز بوده است. در حال حاضردر بانک فيبروبلاست بيمارستان شهد ا سلول هاي فيبروبلاست را از پوست ختنه گاه نوزاد جدا مي کنند و بعد از اينکه چند بار مورد پاساژ قرار گگرفتند کشت داده مي شوند و اين کشت از لحاظ ويروسي مورد آزمايش قرار مي گيرد . و در نهايت در بانک سلولي ذخيره مي شود. از اين سلول ها در درمان زخم هاي مزمن سياهرگي،ساق پا و ديابت نيز استفاده مي شود
روش تهيه فيبروبلاست
براي تهيه فيبروبلاست ها از نمونه ختنه گاه نوزاد استفاده مي شود . استفاده از پوست ختنه گاه نوزاد در اين روش ،به دليل تعداد بالاي سلول هاي زاينده موجود در اين ناحيه است. اين پوست بعد از پاساژ هاي متعدد فيبروبلاست ها و کنترل سلول ها از نظر آلودگي هاي ميکروبي و اختلال هاي ژنتيکي ،روي زخم پيوند داده مي شود. در حقيقت اين کشت هاي سلول نقش جانشين هاي پوست به طور موقت را بازي مي کنند. به اين ترتيب که به طور موقت يک محيط مرطوب راي زخم ايجاد مي کنند و به عنوان سطحي مقاوم در برابر ميکروب ها عمل مي کنند.دکتر طوسي خصوصيات ايده آل اين جانشين هاي پوست را اين چنين تعريف مي کند:چسبندگي سريع به سطح زخم،عدم دسترسي باکتري ها به محيط زخم،جلوگيري از تبخير آب از سطح زخم،ترميم ،ايجاد بافت هاي جديد و مهاجرت سلول ،مقاومت در برابر کشيدگي،جلوگيري از تکثير سلول ميکروبي سطح زخم و سازگاري مناسب آنها
ويتيليگو هم قابل درمان
يکي بيماري مهم که از اختلال رنگدانه اي ناشي مي شود ،بيماري ويتيليگو،برص يالک و پيس است که در اين بيماري سلول هاي ملانوسيت که حاوي رنگدانه هاي پوست(ملانين)هستند،توانايي توليد ملانين را از دست مي دهند و لکه هاي سفيد رنگي روي پوست ايجاد مي شود که ظهور اين لکه ها به خصوص در نژاد ايراني که تيپ پوستي اغلب افراد جامعه از نوع 3تا4است تفاوت رنگي فاحشي ايجاد مي کند؛ان چنان که اين لکه ها به ويژه در نواحي باز و در معرض ديد براي بيمار بسيار ناراحت کننده هستند و حتي منشا مشکلات اجتماعي ورواني متعددي مي شوند. ويتيليگو در حقيقت يک بيماري اسکتسابي است و محل هاي شايع درگير صورت،دست ،پا و مفاصل هستند .اگر چه هر محل حتي مخاط هم مي تواند درگير شود. با توجه به شيوع نسبتا بالاي آن در جامعه (1درصد)،تلاش هاي زيادي در زمينه توضيح علت اين بيماري انجام شده و به نظر مي رسد علت ويتيليگو چند فاکتوري باشد که معمول ترين عوامل ايجاد آن هم عبارتند از :خود ايمني ،عصبي،خود تخريبي ،وارد بيوشيميايي ياعوامل ژنتيک . ويتيليگو تاثير واضحي بر زيبايي فرد مي گذارد و مي توند باعث ايجاد افسردگي ،کاهش اعتماد به نفس،اختلال در شغل يا بي و حتي طرد اجتماعي و استرس شديد در فرد مبتلا باشد . در مان ويتيليگودر دسترس نيست و درمان هاي معمول امروزي مستقيما بر جلوگيري از پيشرفت بيماري و رنگدانه دار کردن دوباره استوارند
يکي از مطرح ترين کاربردهاي سلول هاي بنيادي فيبروبلاست درمان چين و چروک هاست . در اين روش يعني سلول درذماين يا کاشت سلول هاي بنيادي در زير پوست متخصصان پس از برداشتن حدود 2تا3ميلي متر از پوست فرد سلول هاي بنيادي را جدا،کشت و تکثير مي کنند و پس از اين مرحله سلول هاي تکثير يافته را در بخش چروک پوست تزريق مي کنند
درمان ويتيليگو با استفاده از سلول هاي بنيادي
تا امروز تلاش هاي زيادي براي دستيابي به يک روش بي خطر و بادوام طولاني براي درمان ويتيليگو انجام گرفته است که اغلب موفقيت هاي محدودي به دنبال داشته اند. از اين رو تکنيک جديد مورد توجه پژوهشگران و پزشکان متخصص پوست دنيا قرار گرفته است و اين روش حدود يک سال است که در ايران هم متداول شده . در پيوند ملانوسيت ،ملانوسيت هاي خود فرد از نواحي غير درگير بدن به نواحي درگيرپيوند داده مي شوند. در چنين شرايطي و با اين روش ملانوسيت پيوند شده دوباره تکثير مي شود و در ناحيه تحت درمان،ملانين توليد مي کند. البته لازم به ذکر است که جراحي خط اول درمان در يبماري ويتيليگو نيست واين روش در موارد ويتيليگوي ثابت که در درمان دارويي با شکست مواجه شده يا مناطق شناخته شده اي که با پاسخ ضعيف هماراهند از جمله لب ها،ژنيتال،پلک و اندام تحتاني،کاربرد دارد . در اين روش از پوست نقاط سالم بدن مثل ران که تعداد ملانوسيت موجود در آن زياد است،استفاده مي شود؛به اين ترتيب که بخشي از پوست اين ناحيه برداشته مي شود و دريک محيط خاصمحلول مي شود . از طرف ديگر روي پوستي که ويتيليگودارد خراش سطحي تا سطح بالاي درم ايجاد مي شود و سلول هاي محلولشده همراه با پودر کلاژن دراين ناحيه قرار مي گيرد و جاي زخم پانسمان مي شود . اين سلول ها،متعلق به خود فرد بوده و توانايي تحريک سيستم ايمني را ندارند،از اين رو به رشد خود ادامه مي دهند و پس از مدتي محل زخم را پر مي کنند . مزيت ديگر اين روش اين است که چون ملانوسيت ها متعلق به خود بيمارند که ژنتيکي آنها هم با ساير سلول ها يکسان است و رنگ ايجاد شده کاملا هماهنگ با ساير قسمت هاي پوست بدن است. به گفته دکتر طوسي اين عمل در ايران تا به حال روي 8بيمار انجام شده و خوشبختانه نتايج خويب هم به دنبال داشته است؛اما پژوهشگران و محققان ايراني همچنان دنبال شيوه هاي گسترش اين روش درماني هستند
استريا يا خطوط پوستي و شيوه هاي درمان انها
استريا خطوط تقريبا فرورفته پوستي هستند که در سطح پوست و بيشتر در نواحي تحت کشش ايجاد مي شوند. اين عارضه بيشتر در مورد زنان باردار ودختران و پسران با شروع دوره بلوغ جنسي به علت افزايش هورمون هاي جنسي بسيار شايع است. با شروع بلوغ،جثه افراد خيلي سريع رشد مي کند؛البته اين رشد معمولا در دخترها بارزتر است . اما از آنجا که اين رشد بسيار سريع است پوست توانايي وفق دادن خود با اين تغيير جثه را ندارد و در نتيجه به دنبال شکستگي در فيبرهاي الاستين که مسئول کشش پوست هستند ،پوست در ناحيه هاي تحت کشش دچار خطوطي مي شود که اين خطوط معمولا به مررو زمان به رنگ سفيد و عاجي شکل در مي آيند که آنها را استريا يا خطوط پوستي مي نامند
اين خطوط در پسرها،بيشتر در ناحيه ران و بالاي باسن و در دخترها در ناحيه ران ،باسن و سينه ها ايجاد مي شوند . البته گاهي اين خطوط روي بازوها هم ديده مي شوند
در مراحل ابتدايي اين خط ها برجسته و تحريک پذيرند و به مرور زمان صاف شده و رنگ آنها از قرمز به ارغواني و در نهايت سفيد تغيير مي کند. بر اساس توصيه هاي دکتر طوسي در مرحله ابتدايي يعني زماني که اين خطوط قرمز رنگ و ملتهب هستند تا حدودي مي توان از ترکيبات ترتينوئين (خانواده ويتامينA)در درمان آنها بهره برد . تا امروز تاثير کرم ديگري غير از خانواده ترتينوئيد ها براي درمان استريا ثابت نشده است . اين کرم ها در حقيقت کرم هاي لايه برداي هستند که با تحريک سلول هاي طبقه شاخي پوست سرعت رشد آنها را زياد مي کنند. در درمان استريا گاهي استفاده از ليزر توصيه مي وشد که به گفته دکتر طوسي اين شيوه ها اغلب نتايج قطعي در پي ندارند و شايد تا حدودي بتوانند موثر واقع شوند
!يک توصيه رايج،اما
گاهي توصيه مي شود براي جلوگيري از ايجاد خطوط استريا به خصوص در مورد خانم هاي باردار،در دوره بارداري ،پوست چرب نگهداشته شود؛اما دکتر طوسي معتقد است اين روش پشتوانه عملي مشخصي به دنبال ندارد :«استريا پديده اي کاملا طبيعي است که همان طور که در زنان باردار ديده مي شود،40درصد دختران و درصد زيادي از پسران هم در دوران بلوغ؛اغلب به آن دچار مي شوند
منبع:زندگي ايده آل ش 51
