گفتگو با دکتر منصور بهرامي، متخصص بيماري‌هاي کودکان
اين روزها اگر به مطب‌هاي پزشکان عمومي و متخصصان کودکان سري بزنيد مشاهده مي‌کنيد که بيشترين موارد مراجعه، مربوط به تب و لرز و سرماخوردگي است اما شايد برايتان جالب باشد که اين روزها بسياري از والديني که فرزندان‌شان را براي معاينه و درمان به مطب مي‌برند، نخستين علامتي که به پزشک‌شان مي‌گويند اسهال کودکان است. براي توضيح اين مطلب به ملاقات دکتر منصور بهرامي، متخصص کودکان و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي رفتيم و جواب اين پرسش‌ها را از ايشان جويا شديم.
آيا شما با اين مطلب موافق‌ايد که بسياري از کودکاني که در اين ايام به مطب‌هاي پزشکان اطفال مراجعه مي‌کنند، مهم‌ترين شکايت‌شان اسهال است؟
بله، موافقم. اسهالهاي ويروسي دليل عمده بروز اسهال کودکان در فصول سرد به شمار مي‌رود و علت آن نيز ابتلا به نوعي ويروس موسوم به روتاويروس است. اسهال ناشي از روتاويروس‌ها فقط مختص کشور ما نيست و شايع‌ترين نوع اسهال در سراسر دنيا است، به طوري که در آمريکا همه کودکاني که به سن پنج سالگي مي‌رسند، دست کم يک بار اين ويروس را تجربه مي‌کنند. آمار کشور آمريکا نشان مي‌دهد که از هر 15 کودک مبتلا يک نفر ناچار به تزريقات وريدي است و از هر 70 مورد، يکي در بيمارستان بستري مي‌شود.
لطفا درباره نحوه عمل روتاويروس در بدن کودکان توضيح دهيد؟
روتاويروس با چند ساز و کار در کودکان اسهال ايجاد مي‌کند. نخست تاثير تخريبي مستقيم ويروس روي پرزهاي روده است، به طوري که تعادل جذب و دفع مايعات را در سطوح روده به هم مي‌زند و سپس پروتئين‌هايي ترشح مي‌شوند که به‌عنوان سم موجب اختلال عملکرد سطح جذب و دفع در روده‌ها مي‌شوند و در نهايت با تاثير منفي در دستگاه عصبي و عروقي روده موجب افزايش سلول‌هاي روده مي‌شوند.
اسهال کودکان در اين فصل از سال با چه علايم ديگري همراه است؟
همان‌طور که مي‌دانيد، در اغلب بيماري‌هاي عفوني فرد تب مي‌کند و در اين بيماري هم احتمال بروز تب بسيار زياد است. همچنين ممکن است نخستين علامت بروز بيماري استفراغ باشد و شايد يکي از عوامل تفکيک‌کننده اسهال ميکروبي از اسهالهاي ويروسي نيز همين باشد. در واقع آن‌قدر که استفراغ در اسهالهاي ويروسي مزاحم است، در اسهالهاي ميکروبي نيست. نکته ديگري که بايد به آن اشاره کنم، اسهال شديد آبکي است که دفع مدفوع شبيه ادرار است و همين عامل موجب بروز کم‌آبي بدن مي‌شود و در نتيجه بيمار دچار ضعف و بي‌حالي مي‌شود که نتيجه تحمل‌نکردن مايعات و دفع فراوان اسهال آبکي است. همچنين ممکن است حجم ادرار نيز به دليل کم‌آبي بدن کاهش يابد.
والدين چگونه مي‌توانند بفهمند که فرزند بيمارشان دچار کم‌آبي شده است يا نه؟
اگر ميزان کم‌آبي بدن کودک شدت داشته باشد، به طور معمول محوطه دهان خشک است يا اينکه شيرخوار در حين گريه اشک ندارد همچنين کم‌آبي موجب تب‌کردن نيز مي‌شود.
راه تشخيص بيماري چيست؟
اسهال يکي از بيماري‌هايي است که خانواده‌ها پيش از پزشک آن را تشخيص مي‌دهند و اصولا در خدمات پزشکي بحث درمان و پيشگيري از کم‌آبي بدن نقش اصلي را به عهده دارد. با اين وجود براي تشخيص اسهالهاي ويروسي نخست، اخذ شرح حال از خانواده در مورد شيوه شروع و اطلاع از تماس فرد بيمار با موارد مشابه بسيار کمک‌کننده است. همچنين بروز بيماري با استفراغ‌هاي مکرر و مقاوم، تشخيص بيماري را قطعي‌تر مي‌کند.
آيا شکل ظاهري مدفوع نيز به تشخيص کمک مي‌کند؟
بله، شکل ظاهري مدفوع گاهي براي تشخيص کمک‌کننده است، به طوري که در اسهالهاي ويروسي، مدفوع به طور کامل آبکي و شبيه ادرار است. در اين نوع بيماري، اسهال محتوي خون و بلغم مشابه آنچه در اسهالهاي عفوني ديده مي‌شود وجود ندارد و بيشتر کودکان زير دو سال را آلوده مي‌کند و در تماس‌هاي نزديک متاسفانه گاهي مادر و ساير افراد خانواده را هم مبتلا مي‌کند که با آزمايش و کشت مدفوع گاهي به اين نکته هم پي مي‌بريم.
آيا نمونه‌برداري از مدفوع هميشه تشخيص نهايي را گزارش مي‌کند؟
آزمايش مستقيم مدفوع ممکن است در برخي موارد آثاري از سلول‌هاي چرکي و خوني را گزارش نکند ولي معني آن نيست که کودک بيماري مهمي ندارد. درباره کشت مدفوع نيز نتيجه آزمايش، اغلب ديرهنگام آماده مي‌شود و تا حصول نتيجه کشت، بيماري کنترل شده است اما با اين وجود انجام کشت مدفوع با نظر پزشک معالج خواهد بود.
توصيه شما براي والديني که با چنين مشکلاتي مواجه مي‌شوند چيست؟
اگر کودکي که دچار چنين اسهالي شده است هنوز از شير مادر استفاده مي‌کند، توصيه مي‌کنم که مادر شيردهي خود به کودک را قطع نکند. همچنين تهيه محلول O.R.S مطابق دستوري که روي بسته‌هاي آن نوشته شده بايد تهيه و در يخچال نگهداري شده و به تدريج به کودک خورانده شود، به طوري که به ازاي هر نوبت اسهال، يک بار محلول O.R.S داده شود. اگر اين محلول مورد پسند شيرخوار واقع نشد، مي‌توان به جاي آن در شيرخواران بالاي چهار ماه از دوغ خانگي و لعاب برنج استفاده کرد و در چنين شرايطي که مادر توانسته تب فرزند خود را کنترل کند و جبران مايعات از دست رفته را کرده است، بايد به پزشک مراجعه کند.
درمان عملي اين اسهال‌ها چيست؟
نخستين قدم تامين آب و املاح بدن است که اساس درمان اسهال را تشکيل مي‌دهد. به همين دليل، تجويز آب خالص، انواع آب‌ميوه‌ها، چاي و نوشابه به دليل نداشتن املاح لازم نقش چندان موثري در درمان کم‌آبي‌هاي ناشي از اسهال ندارند و استفاده از O.R.S بهترين درمان محسوب مي‌شود.
ترکيبات موجود در O.R.S و فوايد آن چيست؟
O.R.S ترکيبي از سديم، پتاسيم، بي‌کربنات و گلوکز است که در يک ليتر آب حل شده و استفاده مي‌شود. اين دارو از اين نظر مهم است که ترکيب آن شبيه موادي است که با اسهال يا استفراغ از بدن دفع مي‌شود و همچنين جذب آب و املاح موجود در آن قابل مقايسه با تزريق‌هاي وريدي است. درباره اهميت اين دارو يک نکته ديگر را اضافه کنم که دانشمندان اهميت کشف O.R.Sرا برابر کشف واکسن‌ها و يا آنتي‌بيوتيک‌ها مي‌دانند، به طوري که از هنگامي که مصرف اين محلول براي درمان کم‌آبي‌هاي ناشي از اسهال در دنيا معمول شده ساليانه از مرگ يک ميليون کودک اسهالي پيشگيري شده است. فراموش نکنيم که اگر محلول‌هاي سرم خوراکي نتواند جبران مايعات از دست رفته را بکند يا شيرخوار در شرايطي باشد که جبران آب از دست رفته فوريت داشته باشد، بايد درمان کم‌آبي به صورت تزريق سرم که نوع و حجم آن را مشخص مي‌کنند، ادامه يابد.
برخي افراد هنگام مواجه شدن با اين نوع بيماري‌ها به طور خودسرانه آنتي‌بيوتيک يا ديفنوکسيلات مصرف مي‌کنند. نظر شما چيست؟
مصرف خودسرانه آنتي‌بيوتيک‌ها گاهي شدت بيماري را افزايش مي‌دهد. همچنين مصرف قرص‌ها و شربت‌هايي که به نام شربت يا قرص‌هاي ضد اسهال شهرت دارند، در د رمان اسهال بچه‌ها بسيار خطرناک است. ندادن مايعات کافي و غذاهاي متناسب با سن شيرخوار نيز بيماري را تشديد مي‌کند .
درباره راه‌هاي پيشگيري از اين بيماري چه توصيه‌هايي براي خانواده‌ها داريد؟
نظافت و رعايت بهداشت فردي، شستشوي مکرر دست‌ها و دفع منظم و دقيق پوشک‌هاي آلوده از محيط خانه، قرنطينه کردن بيماران در منزل و تماس نداشتن افراد سالم خانواده با آنها از نکات مفيدي است که به خانواده‌ها توصيه مي‌شود.
به عنوان آخرين سوال آيا براي مقابله با روتاويروس از واکسن هم مي‌توانيم استفاده کنيم؟
از سال 1998 نخستين سري از واکسن‌هاي ضد روتاويروس مورد استفاده قرار گرفته ولي مدتي بعد به علت برخي عوارض مصرف آن منسوخ شد اما به تازگي واکسن پنج ظرفيتي جديدي متشکل از پنج نوع ويروس ضعيف شده به بازار عرضه شده است که جزو برنامه‌هاي واکسيناسيون کشوري است و از دو ماهگي شروع و در شش ماهگي به فاصله هر دو ماه يک بار تجويز مي‌شود و اميد مي‌رود که بدون عارضه مهمي بتواند اين بيماري خطرناک را ريشه‌کن کند.
منبع:http://www.salamat.com
/ج
