هشدار دكتر محمدرضا وفا متخصص تغذيه و رژيم درماني
از ابن سينا نقل مي‌کنند که: «تفاوت بين ماده غذايي، دارو و سم تنها در ميزان مصرف آن است.» از اين جمله، اين طور برداشت كرده‌اند كه اگر ما هر روز يك ماده غذايي را برحسب نياز روزانه‌مان مصرف كنيم، آن ماده مي‌تواند حکم غذا را داشته باشد. اما اگر ميزان مصرفش از حد طبيعي خارج شود (به صلاحديد پزشک يا متخصص تغذيه)، آن‌وقت آن ماده حكم دارو را پيدا مي‌كند و اگر مصرفش به‌طور خودسرانه بيش از اندازه باشد، مي‌تواند براي بدن مضر و حتي عامل مسموميت غذايي باشد. پس مي‌بينيد كه در مصرف مواد غذايي نمي‌توان زياده‌روي كرد؛ چه برسد به اينكه كسي بخواهد مكمل‌هاي غذايي را خودسرانه مصرف کند. اگر شما هم جزو اين دسته از افراد هستيد، بد نيست گفت‌وگوي ما را با دكتر محمدرضا وفا، متخصص تغذيه و رژيم‌درماني و دانشيار دانشگاه، دراين‌باره بخوانيد.
آقاي دكتر! شما مصرف مكمل‌هاي غذايي را به چه گروهي پيشنهاد مي‌كنيد؟
معمولا ما برحسب گروه‌هاي مختلف سني و جنسي، برخي ارزيابي‌هاي تغذيه‌اي روي افراد انجام مي‌دهيم و اگر طي اين ارزيابي‌ها ثابت شود كه بدن فردي بنا به هر دليلي نمي‌تواند نياز تغذيه‌اي خودش را از طريق غذا تامين كند، برايش مكمل تجويز مي‌كنيم.
بنابراين مصرف مكمل‌ها هم بايد تحت نظر متخصص باشد؟
صددرصد! همه افراد بايد مكمل‌ها را تحت نظر پزشك يا متخصص تغذيه مصرف كنند. متاسفانه داروهاي مكمل جزو داروهاي OTC (بدون نسخه) هستند و به همين دليل، بسياري از افراد، بدون اينكه ميزان نياز بدنشان را بدانند، آنها را مي‌خرند و مصرف مي‌كنند و نمي‌دانند كه اين كار نه تنها براي سلامت‌شان مفيد نيست؛ بلكه ممكن است برايشان مشكل ايجاد كند.
مي‌شود يك نمونه از اين تداخل‌هارا برايمان مثال بزنيد؟
بله. مثلا همان‌طور كه مي‌دانيد آهن به 2 شكل كلي در طبيعت وجود دارد؛ يكي، آهن المنتال يا عنصري و ديگري، آهن «هِم». آهن «هِم»، همان آهني است كه در مواد غذايي با منشأ حيواني وجود دارد و خيلي تحت تاثير عوامل مختلف قرار نمي‌گيرد و به راحتي در بدن هضم و جذب مي‌شود. شايد جالب باشد كه بدانيد تنها عاملي كه مي‌تواند حتي جذب آهن هم را مختل كند، آهن المنتال است. آهن المنتال همان قرص‌هاي فروس سولفاتي است كه خيلي از خانم‌ها براي رفع كم‌خوني‌شان آن را بدون تجويز از داروخانه تهيه و مصرف مي‌كنند و نمي‌دانند كه با اين كار نه تنها كم‌خوني‌شان را از بين نمي‌برند؛ بلكه جذب آهن هِمي را كه از طريق خوردن گوشت به بدنشان رسيده، مختل مي‌كنند.
مصرف قرص‌هاي كلسيم هم بين مردم خيلي رايج است. مصرف خودسرانه اين قرص‌ها هم مي‌تواند عوارضي داشته باشد؟
بله، مكمل‌هاي كلسيم مي‌توانند روي جذب عناصر دوظرفيتي ديگر مانند روي، مس و منيزيم تاثير بگذارند و به‌طور كلي عناصر دوظرفيتي با يكديگر تداخل دارند و جذب هم را مختل مي‌كنند.
آيا ممكن است مصرف مكمل‌ها، تداخل دارويي هم ايجاد كند و اثر دارويي كه مي‌خوريم را از بين ببرد؟
بله؛ خيلي از داروها مي‌توانند روي جذب كلسيم اثر منفي داشته باشند و از سوي ديگر، بسياري از مكمل‌ها هم مي‌توانند در اثربخشي داروها اختلال ايجاد كنند. به همين خاطر وقتي يك پزشك يا متخصص تغذيه مي‌خواهد براي بيمار يا مخاطبش، مكملي را تجويز كند ابتدا يك شرح كامل از او مي‌گيرد تا بداند چه بيماري‌هايي دارد و چه داروهايي مصرف مي‌كند. سپس ساعت و ميزان مصرف مكمل‌ها را به گونه‌اي براي او برنامه‌ريزي مي‌كند كه تداخلي با داروهاي مصرفي‌اش پيش نيايد يا حداقل تداخل ايجاد شود و او بتواند با كمترين دوز مصرفي، بيشترين استفاده را از آن دارو يا مكمل ببرد.
با اين اوصاف،خيلي از مكمل‌ها مي‌توانند با يكديگر يا با مواد مغذي ديگر تداخل داشته باشند. يعني مصرف شربت‌هاي مولتي‌ويتامين مينرال كه چند مكمل را با هم دارند، هيچ فايده‌اي ندارد؟
شربت‌هاي مولتي‌ويتامين مينرال متفاوت هستند. از نظر تكنولوژي دارويي، امكان اينكه يك شركت داروسازي بتواند چنين شربتي را توليد كند به نحوي كه هيچ كدام از مكمل‌هايش اثر يكديگر را از بين نبرند، وجود دارد. اما متاسفانه تمام مارك‌هايي كه اين شربت‌ها را به بازار ارائه مي‌دهند، معتبر نيستند و ما بايد تنها به نام‌هاي تجاري معروف و معتبر چنين داروهايي اكتفا كنيم. كارخانه‌هاي معتبر، اين شربت‌ها را طوري توليد مي‌كنند كه ويتامين‌هاي گروه B در قسمت خاصي از دوازدهه آزاد شوند يا آهن در بخش خاصي از روده باريك و كلسيم هم در بخشي از ابتداي روده بزرگ.
آيا گروه خاصي هم هستند که نسبت به مصرف مكمل‌ها آسيب‌پذيرتر باشند؟
نه! نمي‌توان گفت كه مصرف خودسرانه مكمل‌ها مي‌تواند براي گروه خاصي از مردم ضرر بيشتري داشته باشد. ممكن است مصرف هر يك از انواع مكمل‌ها با توجه به ميزان مصرف و افراد مصرف‌كننده براي گروهي مضر باشد. بگذاريد يك مثال ديگر بزنم. آهن درست مانند يك شمشير 2 لبه مي‌ماند كه هم كمبود آن منجر به كم‌خوني مي‌شود و هم مصرف بيش از اندازه آن مي‌تواند مانند يك ماده اكسيدكننده و سمي عمل كند و باعث افزايش اكسيداسيون در سطح سلولي شود. در نتيجه سلول‌ها را تخريب كند و به آنها آسيب برساند. بنابراين خيلي از خانم‌هايي كه خودسرانه قرص آهن مصرف مي‌كنند بايد حواسشان به اين موضوع باشد.
آيا خطاي رايجي هم در مصرف ساير مكمل‌ها وجود دارد؟
تا دلتان بخواهد! به عنوان نمونه، خيلي از مردم، مكمل كلسيم مصرف مي‌كنند و نمي‌دانند كه اگر كلسيم همراه با ويتامين D نباشد، تقريبا هيچ اثري ندارد؛ چون عامل مهم در جذب كلسيم، ويتامين D است. بنابراين كسي كه قرص كلسيم مي‌خورد، بايد مطمئن باشد كه در مكمل‌اش، ويتامين D هم به صورت همزمان وجود دارد زيرا اين ويتامين D است كه به جذب كلسيم كمك مي‌كند. ناگفته نماند كه كمبود ويتامين D و كلسيم، ارتباط تنگاتنگي با يكديگر دارند. اشتباه شايع ديگر مصرف طولاني‌مدت مكمل آهن است كه اين كار هم مي‌تواند به شدت بر جذب روي اثر بگذارد و جذب اين ماده معدني را در بدن كاهش دهد.
منبع:www.salamat.com
/ع
