دارو اعتياد مي‌آورد؟

يکي از رايج‌ترين تصورات اشتباه مردم در خصوص داروهاي روان‌پزشکي، اين است که تصور مي‌کنند اين داروها اعتيادآور هستند. برخي اطرافيان بيمار هم سعي مي‌کنند اعتيادآور بودن اين داروها را به رخ بکشند و بيمار را ناگزير به پرهيز از دارو کنند. همين موضوع بهانه‌اي شد تا سراغ دکتر پونه کيمياقلم، روان‌پزشک و عضو هيات علمي دانشگاه علوم‌بهزيستي و توان‌بخشي برويم و بپرسيم آيا داروهايي که روانپزشکان به بيماران خود توصيه مي‌کنند واقعا اعتيادآورند؟

به‌عنوان سؤال اول براي ورود به بحث لطفا بفرماييد داروهاي اعصاب و روان چه‌طور تقسيم‌بندي مي‌شوند؟
 

درمورد داروهاي متعددي که در درمان اختلالات روان‌پزشکي به کار مي‌روند سه اصطلاح کلي وجود دارد که موارد مذکور مترادف يکديگر به کار مي‌روند. اين موارد عبارتند از: داروهاي روانگردان، داروهاي فعال‌کننده روان و داروهاي روان درمانگر که به‌طور سنتي اين داروهاي اخير به چهار دسته تقسيم مي‌شوند. نخستين گروه، داروهاي نورولپتيک يا ضدجنون که براي درمان جنون و در دوزهاي پايين به‌عنوان ضداضطراب مصرف مي‌شوند. دومين گروه، داروهاي ضدافسردگي که براي درمان افسردگي و وسواس به کار مي‌روند. سومين گروه، داروهاي ضد شيدايي يا تثبيت کننده خلق که در درمان اختلال دو قطبي به کار مي‌روند و سومين گروه،‌داروهاي ضد اضطراب يا اضطراب‌زداهاست که در درمان حالات اضطرابي تجويز مي‌شوند. گروه آخر در مواردي به‌عنوان خواب‌آور نيز مصرف مي‌شوند.

اعتياد به دارو به چه معناست؟
 

اعتياد به يک دارو به اين معناست که دارو با مقدار و کميت قبلي به همان کيفيت و اثرگذاري قبلي عمل نمي‌کند و نياز است دوز دارو بعد از مدتي افزايش داده شود و يا در صورت عدم مصرف آن دارو برخي علايم مهم و خطرناک و آزاردهنده در فرد ايجاد گردد. اين شرايط باعث مي‌شوند فرد دايم دوز مصرفي را افزايش داده و راهي براي خلاصي از مصرف آن ماده نداشته باشد.
چگونه است که در تمامي رشته‌هاي طب امکان مصرف دارو به مدت طولاني وجود دارد ولي به محض اينکه به حيطه اعصاب و روان مي‌رسيم، برخورد مردم با داروها احتياط‌آميز مي‌شود؟
همين‌طور است؛ مثلاً هورمون‌هاي تيروييد و کاهنده قند خون در برخي افراد به صورت مادام‌العمر مصرف مي‌شود ولي آيا اين افراد معتاد به داروي تيروييد يا انسولين شناخته مي‌شوند؟ البته در بين داروهاي اعصاب و روان، داروهايي که باعث وابستگي مي‌شوند نيز وجود دارند. اگر اين داروها تحت نظر پزشک تجويز شوند، روان‌پزشک با علم به اين موضوع مي‌تواند از اثرات مفيد اين داروها نهايت استفاده را برده و مانع از وابستگي و به زبان عامه، «اعتياد» به اين داروها گردد. مشکل اصلي در استفاده خودسر از اين داروهاست. متاسفانه برخي از همکاران داروساز هم بدون نسخه اين داروها را در اختيار مراجعان قرار مي‌دهند.

اين کار چه تاثيرات نامطلوبي دارد؟
 

داروي بي‌ضرر در فرد عادي ممکن است در افراد ديگر به ظاهر سالم و يا در شرايط خاص مثل بارداري يا کهنسالي بسيار خطرناک و يا بعضاً کشنده باشد. بسياري از داروها بايد تحت رژيم غذايي خاص و با نظم و پيگيري ويژه‌اي مصرف شوند که در صورت عدم رعايت اين شرايط نه تنها کمک‌کننده نخواهند بود بلکه آسيب‌رسان نيز مي‌شوند. دوز تجويزي حتماً بايد توسط پزشک تنظيم گردد. بعضي داروها در بيماري‌هاي خاصي منع مصرف يا نياز به تعديل دوز دارند. در آخر بايد گفت که متاسفانه بعضي از داروهاي اعصاب و روان اگر به طور خودسرانه مصرف شوند، کاملا اعتيادآور هستند و قطع ناگهاني آنها خطرناک است. مصرف‌کنندگان اين گروه داروها، معمولا همان افرادي هستند که در کنار مصرف اين داروها اکثراً اعتياد به مواد مخدر نيز دارند و به جهت افزايش اثر مواد از اين داروها استفاده مي‌کنند. داروهاي ضداضطراب و خواب‌آور غالبا مشمول اين وضعيت مي‌باشند. نکته مهم براي مصرف‌کنندگان اين گروه داروها اين است که روند ترک حتماً بايد تحت نظر پزشک انجام شود. به جز اين گروه ذکر شده، هيچ‌يک از داروهاي اعصاب و روان اعتيادآور نيستند و مصرف آنها به هيچ‌وجه به معناي جنون نيست. اين داروها مي‌توانند کيفيت زندگي فرد را ارتقا بخشيده و گاهي نياز است که به مدت طولاني‌تري مصرف گردند.

پي نوشت ها :
 

*روانپزشک

منبع:www.salamat.com
/ک