بهداشت رواني در دوران نوجواني
نوجواني يكي از مهم‌ترين و پرارزش‌ترين دوران زندگي هر فرد محسوب مي‌شود. بر اساس تعريف سازمان جهاني، دوره نوجواني به گروه سني 10 تا 19 سالگي اطلاق مي‌شود. با توجه به اين واقعيت كه نوجوانان، پدران و مادران فردا هستند، پرداختن به مسايل بهداشتي آنها (به خصوص بهداشت روان) نه فقط براي خود آنها بلكه براي خانواده‌ها، جامعه و نسل آينده سودمند است و در برنامه توسعه هر كشوري بايد به مسايل آنها پرداخت.
• او را آماده كنند كه به زودي و به تدريج تغييراتي را در جسم و روان خود احساس خواهد كرد.
• به طرق گوناگون او را مطمئن كنند كه تغييرات ايجاد شده طبيعي است.
• از اينكه اين تغييرات در او شروع شده، به او تبريك بگويند و خاطرنشان كنند كه دوره جديدي در زندگي او آغاز شده است.
• به او يادآوري کنند كه اين تغييرات در جهت تكامل فردي و قدمي به سوي اجتماعي شدن اوست. به همين دليل وظايف فردي و اجتماعي جديدي براي او منظور شده است.
• خاطرنشان كنند كه اين تغييرات به يقين شروع مي‌شود اما زمان دقيق و مشخصي ندارد. بنابراين اگر ديرتر از ديگران هم شروع شود، امري طبيعي است.
• به او بگويند كه تغييرات جسماني همراه با تغييرات رواني خواهد بود. اين تغييرات رواني در سه بعد هيجاني، خلقي و رفتاري اتفاق مي‌افتد. نكته مهم در دوره بلوغ برقراري ارتباط صحيح با نوجوان است. كودك ديروز شما با تغييراتي كه درجسم و روانش روي مي‌دهد، پا به دوران بزرگسالي مي‌نهد. او مي‌خواهد هويت جديدي را براي خودش به دست آورد، طبيعي است كه در برقراري رابطه با او مشكلاتي براي شما به وجود آيد.
1 پذيرش نوجوانان: گام اول براي ايجاد و تحكيم رابطه‌اي دوستانه و صميمي با نوجوان اين است كه او را با همه كمي‌ها و كاستي‌هايش قبول داشته باشيد. كاستي‌هاي رفتاري او را همچون نقاط قوت و توانايي‌هايش بپذيريد و به او به عنوان فردي كه داراي استقلال، سليقه‌هاي خاص و عقايد قابل ارايه است، نگاه كنيد.
2 نوجوانانتان را درك كنيد: درك و برداشت از زندگي و مسايل آن متفاوت از برداشتي است كه نوجوان دارد. او زندگي را به ساده‌ترين وجه ممكن مي‌نگرد، به طوري كه عقايدش براي شما پوچ و مسخره است. نسبت به عقايدش بي‌اهميت نباشيد. وي را تمسخر نکنيد.
3 ارتباط را دو طرفه كنيد: اگر برخورد با نوجوان حاكي از ارتباط يك‌طرفه، معيوب و غيرقابل دوام باشد، به سركشي و عصيان نوجوان در برابر دستورات شما منجر مي‌شود و به رابطه عاطفي و صميمانه ميان شما و او لطمه مي‌زند. در اين مواقع بهتر است در برخورد با نوجوان، هر زمان كه سخني را گفتيد، از او نيز سخني بشنويد و نظر او را نسبت به وظايف محوله‌اش جويا شويد.
4 از دادن پند و اندرز مستقيم خودداري كنيد: خودتان الگويي براي آنها باشيد تا با پيروي از رفتار و گفتار شما روش صحيح برخورد را فرا گيرند.
5 آزادي عمل به نوجوان‌تان بدهيد: همچنان كه به كودك نوپا اجازه مي‌دهيم تا گاهي خود به تنهايي راه رفتن را امتحان كند و دفعاتي هم به زمين افتد، بايد به نوجوان هم اجازه داد كه تا حدودي پيامدهاي رفتارهايش را تجربه كند و طعم برخي سختي‌ها را چشيده و براي زندگي مقاوم شود.
6 براي ارتباط با نوجوان وقت كافي بگذاريد: نوجوانان نيازمند توجه هستند، آنها مي‌خواهند صحبت كنند، اعتراض كنند و از هيجانات و اتفاقاتي كه در مدرسه مي‌افتد و يا از دوستان‌شان مي‌شنوند، حرف بزنند. هرچه زمان اين ارتباط با شما به عنوان مادر، پدر و يا مربي بيشتر باشد، خرسندي آنها بيشتر شده و امكان ارتباط نادرست و غلط آنها كمتر خواهد شد.
7 توجه به تاثير مشكلات اجتماعي: مشكلات اجتماعي تاثيرات ناخوشايندي بر نوجوانان دارد. مداخله نکردن شما والدين و مربيان در بهبود شرايط اجتماعي، تاثير تلاش‌هايتان را در خانه و مدرسه كم‌رنگ مي‌كند.
8 انرژي سرشار نوجوانان نياز به تخليه دارد: نوجوان در اين سنين داراي انرژي فراوان جسماني است. تشويق نوجوانان به انجام ورزش‌هاي گوناگون، شركت در فعاليت‌هاي الگوسازي براي آنان و تحريك آنها بر همانندسازي با آن الگوها موجب مي‌شود تا آنها انرژي خود را به طريق منطقي تخليه كنند.
9 آموزش مهارت در برقراري روابط اجتماعي: با شركت دادن فرزند نوجوان‌تان در جمع دوستان و آشنايان مهارت روابط اجتماعي او را افزايش دهيد. براي مثال، با فرزند نوجوان خود به گردش‌هاي دو نفره برويد و در بسياري از روابط اجتماعي مانند آشنا شدن با ديگران، خريد كردن از مغازه، پيدا كردن نشاني يك موسسه و درخواست انجام كاري از يك اداره با وي تمرين عملي كنيد.
1) به اعتقاد بيشتر مردم، مرحله بلوغ، دوره‌اي خطرناک از رشد طبيعي انسان است، حال آنکه چنين نيست و بايد اين دوره از رشد را با صبر و حوصله پذيرفت.
2) اعتقاد بر اين است که در دوره بلوغ، نوجوان دچار عصبانيت و پرخاشگري مي‌شود و براي رفع آن بايد خشونت به خرج داد تا خشم نوجوان در مقابل خشونت، کنترل و کاهش يابد. در صورتي که والدين بايد نوجوان خود را به عنوان يک دوست صميمي بپذيرند و سعي کنند وي را ياري دهند که بر خشم و عصبانيت طبيعي خود در اين دوره فايق آيد.
3) از زمان‌هاي پيش، اعتقاد براين بوده که به هنگام بلوغ، شخصيت فرد عوض مي‌شود اما اين تصور، اشتباه است و هيچ‌گاه شخصيت عوض نمي‌شود بلکه بايد اين دوره حساس از رشد را مرحله تکامل شخصيت دانست، مرحله‌اي که در آن نوجوان در تلاش مداوم است تا به ثبات و هماهنگي شخصيت خود دست يابد.
4) گفته مي‌شود، در مناطقي که داراي آب و هواي گرم هستند، مرحله بلوغ زودتر آغاز مي‌شود. در صورتي که بررسي‌هاي دقيق علمي، صحت اين گفته را به شکل قطعي تاييد نمي‌کند. چگونگي تغذيه، بهداشت فردي، بهداشت رواني و مسايل ژنتيک در پيدايش و ظهور بلوغ موثرند ولي اينکه در مناطق گرمسير افراد زودتر به استقبال بلوغ مي‌روند، قابل قبول نيست.
5) اعتقاد گروهي بر اين است که حرکت‌هاي ورزشي پرتحرک براي نوجوانان زيان‌آور است اما شواهد اندکي وجود دارد که صحت اين امر را ثابت کند. بايد توجه داشت نوجواني که در حال رشد است، همان‌گونه که به تغذيه و استراحت کافي نياز دارد، به ورزش نيز نيازمند است. ولي براي انتخاب نوع و چگونگي حرکات ورزشي بايد وضعيت رواني و جسماني نوجوان را در نظر گرفت. در اين صورت است که نوجوان بدون نگراني مي‌تواند ورزش مورد علاقه خود را انتخاب کند.
6) گروهي از مردم عقيده دارند که در هر زمان، چگونگي بروز آثار و علايق بلوغ در نوجوانان متفاوت است، اما اين عقيده صحيح نيست. نکته مهم اين است که نوجوان با توجه به مسايل تربيتي و طرز تفکر و نگرش، همانند گذشتگان بوده و ظهور علايم بلوغ غيرقابل تغيير و در تمام اعصار يکسان است اما طريق بروز و ظهور علايم و نشانه‌هاي آن، به ويژگي‌هاي سنتي و فرهنگي جامعه بستگي دارد.
7) ظهور علايم جنسي در نوجوان دليل برآن نيست که او قدرت توليد مثل نيز يافته است. فرزند خود را با چنين تحليل‌‌هايي به سمت ازدواج زودرس سوق ندهيد. نبايد تصور کرد که به محض مشاهده اولين تظاهرات جنسي، نوجوان براي توليد مثل آمادگي دارد.
8) برخي معتقدند که در هنگام بلوغ، نوجوان براي ازدواج و تشکيل خانواده از لحاظ نيروي عقلاني و اعمال هوش ضعيف است، در صورتي که آمادگي دارد اما بايد توجه داشت که بلوغ رواني نيز در اين امر اهميت دارد. بسياري از افراد از نظر نيروي جسماني و جنسي داراي رشد لازم به منظور انجام وظايف زناشويي هستند، اما از نظر عاطفي و رواني براي پذيرش مسووليت‌هاي اجتماعي، آمادگي کافي ندارند.
9) تصور اشتباه ديگر اين است که عده‌اي معتقدند نوجواني که از نظر جسماني سريع رشد مي‌کند، نسبت به هم‌سالان خود از اندامي قوي‌تر برخوردار است. پژوهش‌هاي علمي چنين ارتباطي را بي‌اساس مي‌دانند.
10) سال‌هاي نوجواني که تقريبا با بلوغ آغاز مي‌شود حساس‌ترين دوران زندگي به حساب مي‌آيد. دوراني که به دوران اضطراب و تنش معروف است و شخصيت پايه‌ريزي شده دوران کودک، بهتر و آشکار‌تر شکل مي‌گيرد و بروز مي‌کند.
منبع: http://www.salamat.com
آموزش‌هاي قبل از بلوغ
• او را آماده كنند كه به زودي و به تدريج تغييراتي را در جسم و روان خود احساس خواهد كرد.
• به طرق گوناگون او را مطمئن كنند كه تغييرات ايجاد شده طبيعي است.
• از اينكه اين تغييرات در او شروع شده، به او تبريك بگويند و خاطرنشان كنند كه دوره جديدي در زندگي او آغاز شده است.
• به او يادآوري کنند كه اين تغييرات در جهت تكامل فردي و قدمي به سوي اجتماعي شدن اوست. به همين دليل وظايف فردي و اجتماعي جديدي براي او منظور شده است.
• خاطرنشان كنند كه اين تغييرات به يقين شروع مي‌شود اما زمان دقيق و مشخصي ندارد. بنابراين اگر ديرتر از ديگران هم شروع شود، امري طبيعي است.
• به او بگويند كه تغييرات جسماني همراه با تغييرات رواني خواهد بود. اين تغييرات رواني در سه بعد هيجاني، خلقي و رفتاري اتفاق مي‌افتد. نكته مهم در دوره بلوغ برقراري ارتباط صحيح با نوجوان است. كودك ديروز شما با تغييراتي كه درجسم و روانش روي مي‌دهد، پا به دوران بزرگسالي مي‌نهد. او مي‌خواهد هويت جديدي را براي خودش به دست آورد، طبيعي است كه در برقراري رابطه با او مشكلاتي براي شما به وجود آيد.
آداب گرم کردن روابط با نوجوانان
1 پذيرش نوجوانان: گام اول براي ايجاد و تحكيم رابطه‌اي دوستانه و صميمي با نوجوان اين است كه او را با همه كمي‌ها و كاستي‌هايش قبول داشته باشيد. كاستي‌هاي رفتاري او را همچون نقاط قوت و توانايي‌هايش بپذيريد و به او به عنوان فردي كه داراي استقلال، سليقه‌هاي خاص و عقايد قابل ارايه است، نگاه كنيد.
2 نوجوانانتان را درك كنيد: درك و برداشت از زندگي و مسايل آن متفاوت از برداشتي است كه نوجوان دارد. او زندگي را به ساده‌ترين وجه ممكن مي‌نگرد، به طوري كه عقايدش براي شما پوچ و مسخره است. نسبت به عقايدش بي‌اهميت نباشيد. وي را تمسخر نکنيد.
3 ارتباط را دو طرفه كنيد: اگر برخورد با نوجوان حاكي از ارتباط يك‌طرفه، معيوب و غيرقابل دوام باشد، به سركشي و عصيان نوجوان در برابر دستورات شما منجر مي‌شود و به رابطه عاطفي و صميمانه ميان شما و او لطمه مي‌زند. در اين مواقع بهتر است در برخورد با نوجوان، هر زمان كه سخني را گفتيد، از او نيز سخني بشنويد و نظر او را نسبت به وظايف محوله‌اش جويا شويد.
4 از دادن پند و اندرز مستقيم خودداري كنيد: خودتان الگويي براي آنها باشيد تا با پيروي از رفتار و گفتار شما روش صحيح برخورد را فرا گيرند.
5 آزادي عمل به نوجوان‌تان بدهيد: همچنان كه به كودك نوپا اجازه مي‌دهيم تا گاهي خود به تنهايي راه رفتن را امتحان كند و دفعاتي هم به زمين افتد، بايد به نوجوان هم اجازه داد كه تا حدودي پيامدهاي رفتارهايش را تجربه كند و طعم برخي سختي‌ها را چشيده و براي زندگي مقاوم شود.
6 براي ارتباط با نوجوان وقت كافي بگذاريد: نوجوانان نيازمند توجه هستند، آنها مي‌خواهند صحبت كنند، اعتراض كنند و از هيجانات و اتفاقاتي كه در مدرسه مي‌افتد و يا از دوستان‌شان مي‌شنوند، حرف بزنند. هرچه زمان اين ارتباط با شما به عنوان مادر، پدر و يا مربي بيشتر باشد، خرسندي آنها بيشتر شده و امكان ارتباط نادرست و غلط آنها كمتر خواهد شد.
7 توجه به تاثير مشكلات اجتماعي: مشكلات اجتماعي تاثيرات ناخوشايندي بر نوجوانان دارد. مداخله نکردن شما والدين و مربيان در بهبود شرايط اجتماعي، تاثير تلاش‌هايتان را در خانه و مدرسه كم‌رنگ مي‌كند.
8 انرژي سرشار نوجوانان نياز به تخليه دارد: نوجوان در اين سنين داراي انرژي فراوان جسماني است. تشويق نوجوانان به انجام ورزش‌هاي گوناگون، شركت در فعاليت‌هاي الگوسازي براي آنان و تحريك آنها بر همانندسازي با آن الگوها موجب مي‌شود تا آنها انرژي خود را به طريق منطقي تخليه كنند.
9 آموزش مهارت در برقراري روابط اجتماعي: با شركت دادن فرزند نوجوان‌تان در جمع دوستان و آشنايان مهارت روابط اجتماعي او را افزايش دهيد. براي مثال، با فرزند نوجوان خود به گردش‌هاي دو نفره برويد و در بسياري از روابط اجتماعي مانند آشنا شدن با ديگران، خريد كردن از مغازه، پيدا كردن نشاني يك موسسه و درخواست انجام كاري از يك اداره با وي تمرين عملي كنيد.
استقلال‌طلبي نوجوان
10 باور نادرست درباره بلوغ
1) به اعتقاد بيشتر مردم، مرحله بلوغ، دوره‌اي خطرناک از رشد طبيعي انسان است، حال آنکه چنين نيست و بايد اين دوره از رشد را با صبر و حوصله پذيرفت.
2) اعتقاد بر اين است که در دوره بلوغ، نوجوان دچار عصبانيت و پرخاشگري مي‌شود و براي رفع آن بايد خشونت به خرج داد تا خشم نوجوان در مقابل خشونت، کنترل و کاهش يابد. در صورتي که والدين بايد نوجوان خود را به عنوان يک دوست صميمي بپذيرند و سعي کنند وي را ياري دهند که بر خشم و عصبانيت طبيعي خود در اين دوره فايق آيد.
3) از زمان‌هاي پيش، اعتقاد براين بوده که به هنگام بلوغ، شخصيت فرد عوض مي‌شود اما اين تصور، اشتباه است و هيچ‌گاه شخصيت عوض نمي‌شود بلکه بايد اين دوره حساس از رشد را مرحله تکامل شخصيت دانست، مرحله‌اي که در آن نوجوان در تلاش مداوم است تا به ثبات و هماهنگي شخصيت خود دست يابد.
4) گفته مي‌شود، در مناطقي که داراي آب و هواي گرم هستند، مرحله بلوغ زودتر آغاز مي‌شود. در صورتي که بررسي‌هاي دقيق علمي، صحت اين گفته را به شکل قطعي تاييد نمي‌کند. چگونگي تغذيه، بهداشت فردي، بهداشت رواني و مسايل ژنتيک در پيدايش و ظهور بلوغ موثرند ولي اينکه در مناطق گرمسير افراد زودتر به استقبال بلوغ مي‌روند، قابل قبول نيست.
5) اعتقاد گروهي بر اين است که حرکت‌هاي ورزشي پرتحرک براي نوجوانان زيان‌آور است اما شواهد اندکي وجود دارد که صحت اين امر را ثابت کند. بايد توجه داشت نوجواني که در حال رشد است، همان‌گونه که به تغذيه و استراحت کافي نياز دارد، به ورزش نيز نيازمند است. ولي براي انتخاب نوع و چگونگي حرکات ورزشي بايد وضعيت رواني و جسماني نوجوان را در نظر گرفت. در اين صورت است که نوجوان بدون نگراني مي‌تواند ورزش مورد علاقه خود را انتخاب کند.
6) گروهي از مردم عقيده دارند که در هر زمان، چگونگي بروز آثار و علايق بلوغ در نوجوانان متفاوت است، اما اين عقيده صحيح نيست. نکته مهم اين است که نوجوان با توجه به مسايل تربيتي و طرز تفکر و نگرش، همانند گذشتگان بوده و ظهور علايم بلوغ غيرقابل تغيير و در تمام اعصار يکسان است اما طريق بروز و ظهور علايم و نشانه‌هاي آن، به ويژگي‌هاي سنتي و فرهنگي جامعه بستگي دارد.
7) ظهور علايم جنسي در نوجوان دليل برآن نيست که او قدرت توليد مثل نيز يافته است. فرزند خود را با چنين تحليل‌‌هايي به سمت ازدواج زودرس سوق ندهيد. نبايد تصور کرد که به محض مشاهده اولين تظاهرات جنسي، نوجوان براي توليد مثل آمادگي دارد.
8) برخي معتقدند که در هنگام بلوغ، نوجوان براي ازدواج و تشکيل خانواده از لحاظ نيروي عقلاني و اعمال هوش ضعيف است، در صورتي که آمادگي دارد اما بايد توجه داشت که بلوغ رواني نيز در اين امر اهميت دارد. بسياري از افراد از نظر نيروي جسماني و جنسي داراي رشد لازم به منظور انجام وظايف زناشويي هستند، اما از نظر عاطفي و رواني براي پذيرش مسووليت‌هاي اجتماعي، آمادگي کافي ندارند.
9) تصور اشتباه ديگر اين است که عده‌اي معتقدند نوجواني که از نظر جسماني سريع رشد مي‌کند، نسبت به هم‌سالان خود از اندامي قوي‌تر برخوردار است. پژوهش‌هاي علمي چنين ارتباطي را بي‌اساس مي‌دانند.
10) سال‌هاي نوجواني که تقريبا با بلوغ آغاز مي‌شود حساس‌ترين دوران زندگي به حساب مي‌آيد. دوراني که به دوران اضطراب و تنش معروف است و شخصيت پايه‌ريزي شده دوران کودک، بهتر و آشکار‌تر شکل مي‌گيرد و بروز مي‌کند.
منبع: http://www.salamat.com
