این نظر متخصصان علم روانشناسی است. آن ها مدارک و شواهدی برای این مساله عنوان می کنند که دانستن آن ها خالی از لطف نیست.خانمی که به تازگی ازدواج کرده، معلم کلاس اول است و هر روز مجبور است کلاسی پر از بچه های شش تا هفت ساله را کنترل کند، توصیف جالبی از استرس دارد. او می گوید:
-وقتی خسته و کوفته به منزل می رسم و با کوهی از کارها در خانه رو به رو می شوم، دلم می خواهد گریه کنم و سر به بیابان بگذارم. بعد شروع می کنم به حرف زدن! آن قدر حرف می زنم و غرغر می کنم تا بالاخره بعد از نیم ساعت احساس راحتی به من دست می دهد. بله، من فقط با حرف زدن بهتر می شوم.
در عوض آقایی که پدر یک دختر پنج ساله است و همسرش هم مجدداً باردار شده، وقتی با کلی کار و گرفتاری با دخترش سر و کله می زند در آخر می گوید:
-من اصلاً در مورد این همه گرفتاری حرفی نمی زنم. بهتر است بگذاریم زمان بگذرد و همه چیز خودش به وضع عادی برگردد.
کار، کار هورمون هاست!
یکی از مهمترین دلایل تفاوت پاسخ زن و مرد نسبت به استرس، وجود هورمون هاست. سه هورمون «کورتیزول»، «ایپینفرین»و «اکسیتوسین» در این مورد نقش اساسی دارند.وقتی فردی با استرس رو به رو می شود، دو هورمون «کورتیزول»و«اپینفرین» با هم باعث افزایش فشار خون و سطح قند خون می شوند. در ابتدا متخصصان به این نتیجه رسیدند که مقدار ترشح هورمون کورتیزول در شرایط استرس زا در خانم ها بیشتر است
و شاید به این دلیل است که خانم ها در این حالت عاطفی تر و حساس تر برخورد می کنند، اما در ادامه متوجه شدند مقدار ترشح این هورمون در زن و مرد یکسان است و اصل تفاوت در هورمون «اکسی توسین» است.
در خانم ها با افزایش ترشح «کورتیزول»و «اپینفرین» در شرایط استرس زا، «اکسی توسین»هم وارد صحنه می شود.این هورمون از مغز ترشح شده و تولید دو هورمون قبلی را سرکوب می کند تا فرد از نظر عاطفی وضعیت آرام تری پیدا کند.مقدار ترشح این هورمون در مردها بسیار کم است و این مساله در پاسخ آن ها به استرس تاثیر می گذارد.
استرس و زنان سیاستمدار
یک نظریه ی جالب به نام جنگ و گریز وجود دارد که می گوید آدم ها وقتی دچار استرس می شوند یا می ایستند و مبارزه می کنند یا بار و بنه را جمع کرده و فرار را بر قرار ترجیح می دهند.در یک مطالعه ی روانشناختی مشخص شده خانم ها از این دو روش استفاده نمی کنند و به جای آن راه سازش و دوستی را انتخاب می کنند، یعنی سعی می کنند آدم های دور و اطراف را نگه دارند و به وسیله ی ارتباط با دیگران مشکل را حل کنند.
در سازش، فرد سعی می کند با تطبیق خودش با محیط، امنیت ایجاد کرده و استرس را کم رنگ تر کند و در دوستی، فرد شبکه ی اجتماعی را خلق کرده و آن را حفظ می کند تا در چنین شرایطی از او حمایت کند.
در مطالعه هایی که ذکر شد علت انتخاب این راهکار در زنان وجود هورمون های جنسی زنانه «واکسیتوسین» ذکر شده است. در حالی که مردها از همان نظریه ی اول استفاده می کنند.
من حرف می زنم، تو عمل کن
خانم ها دوست دارند در این شرایط با کسی حرف بزنند و حالت های عاطفی شان را نشان دهند و داستان را برای کسی تعریف کنند، در حالی که مردها سعی می کنند با آرامش و در خلوت خود، تنش را برطرف کنند و برای رفع آن بیشتر عمل می کنند تا این که حرف بزنند.
تقاضا در مقابل انرژی
اعتماد به نفس آقایان در سایه ی کفایت و کارآیی آن ها به دست می آید، در حالی که این موضوع در خانم ها به ارتباطات بستگی دارد، در نتیجه اگر از آدم ها تقاضای زیاد از حد داشته باشیم، نحوه ی پاسخ آقایان و خانم ها به این موضوع متفاوت است.خانم ها بیشتر مایلند از خیر نیازهای خود به نفع دیگران بگذرند و خود را در ارتباطات مختلف قربانی کنند، در حالی که آقایان در چالش ها و رقابت ها شرکت می کنند و نیازشان را به سادگی فراموش نمی کنند.
در اصل در تقاضای کار و فعالیت زیاد، این آقایان هستند که پر انرژی به رقابت می پردازند تا با رسیدن به هدف شان، خود و سایرین را خوشحال کنند، اما خانم ها سعی دارند با تلاش خود رضایت دیگران را جلب کرده و انرژی زیادی برای رفع نیاز دیگران صرف می کنند.
چگونه زنان می‌توانند استرس را بهتر مدیریت کنند؟
زنان می‌توانند با تمرین راهبردهای خود مراقبتی سالم برای مقابله با استرس، آن را مدیریت کنند. بدین ترتیب باید علائم منفی استرس را در هر یک از این ۶ بخش زندگی بررسی کنید: جسمی، عاطفی، ذهنی، شغلی، اجتماعی و معنوی
دوست دارید چه چیزی در زندگی شما متفاوت باشد؟
برای رسیدن به تعادل یا پتانسیل بیشتر چه کاری باید انجام دهید؟در اینجا چند پیشنهاد در این ۶ بخش وجود دارد:
بخش فیزیکی:
ورزش کنید، تکنیک‌های تمدد اعصاب را تمرین کنید (یوگا، مدیتیشن، گوش دادن به موسیقی آرامش بخش)، سالم غذا بخورید (مثلاً رژیم مدیترانه ای را دنبال کنید)، اوقات فراغت خود را برنامه ریزی کنید، به اندازه کافی بخوابید (۷ تا ۹ ساعت در شب).
بخش عاطفی:
احساسات خود را بیان کنید، احساسات مثبت را تکرار کنید، برای یک عزت نفس سالم تلاش کنید.
بخش ذهنی:
نگرش مثبت، تفکر واقع بینانه، نگرش انعطاف پذیر داشته باشید، خلاق باشید.
بخش شغلی:
اهداف قابل انجام را تعیین کنید، تعادل خانه و کار را شناسایی کنید، محدودیت هایی برای کار خارج از خانه و کار در خانه تعیین کنید.
بخش اجتماعی:
برای حفظ روابط عاشقانه، ایجاد مرزهای سالم، حفظ ارتباط با دوستان تلاش کنید.
بخش معنوی:
هدف خود را بیابید، بر قدردانی تمرکز کنید، در لحظه حال بمانید.
توصیه های زنانه
-یک سیستم حمایتی قوی از روابط اجتماعی داشته باشید که مثل جعبه ی کمک های اولیه در شرایط استرس به دادتان برسد.مطمئن شوید که سیستم حمایتی شما به دردتان می خورد.اگر این سیستم از بستگان، دوستان یا همکارانتان تشکیل شده فرقی ندارد، بلکه مهم این است که آن ها بتوانند در شرایط پر تنش به شما کمک کنند. این آدم ها نباید خودشان در این شرایط وحشتزده شوند، افسرده باشند یا با بدبینی اوضاع را بدتر کنند.
-دوستی داشته باشید که رازدار شما باشد. این فرد باید به شما احترام گذاشته و شنونده ی خوبی باشد.
-ماجرا را حتماً تعریف کنید. اگر حس می کنید این کار حال تان را بهتر می کند، حتماً آن را انجام دهید، اما در انتخاب شنونده دقت کنید. او باید خیرخواه شما بوده، قصد اذیت و آزار نداشته باشد و با وسواس فکری اوضاع را بدتر نکند.
-وقتی استرس دارید از گفتن کلمه ی «نه» نترسید.خیلی از خانم ها تمام وجودشان را وقف خانواده و اطرافیان می کنند و خودشان را نادیده می گیرند. بهتر است همیشه خودتان را در نظر داشته باشید و سعی نکنید با انجام وظایف سنگین به خودتان استرس وارد کنید.
-به مسایل ساده ی زندگی «آری »بگویید. سعی کنید با تجدید قوا خودتان را برای فراز و نشیب زندگی آماده کنید، ورزش، پیاده روی، موسیقی، مطالعه و... از راهکارهای ساده یی هستند که در مقابله با تنش به شما کمک می کنند.
راهبردهای شناختی
راهبردهای است که بر مبنای نظریه های شناختی استوار شده اند. در این نظریه‌ها، عوامل اصلی نگهدارنده رفتار، فرایندهای شناختی فرض می‌شوند. روان‌شناسان شناخت‌گرا، برا این باورند که افراد بر حسب ادراکی که از امور رویدادها دارند به آنها واکنش نشان می‌دهند.اینان معتقدند که هر فردی متناسب با ساختار ذهنی خود. متشکل از مجموعه باورها،فرضیات و اعتقادات، رویدادها و موقعیت‌ها را در ذهن خود پردازش و ادراک میکند. هر چه‌قدر باورها و عقاید افراد خشک تر و قابلیت انعطاف‌شان کمتر باشد.
خطاهای شناختی و تفسیر‌های سوگیری دار آنها بیشتر خواهد بود. شناخت‌های غلط موجب بروز احساسات ناخوشایند و احساسات ناخوشایند منجر به بروز رفتارهای نامناسب می‌گردد.
آگاهی یافتن از احساسات خود
آگاهی یافتن از این واقعیت که در شرایط تنش زا و زمانی که تحت فشار روانی قرار دارید.چه احساسات و هیجاناتی را بیشتر تجربه می کنید. آگاهی از میزان شدت این احساسات و هیجانات در آن لحظه، بسیار مهم است.آگاهی یافتن از سطح هیجانی و میزان تحریک‌پذیری خود. آگاهی از این واقعیت که تحت شرایط تنش زا، چه احساس یا احساساتی را تجربه می‌کنید. در این شرایط چه رفتارهای را از خود نشان می‌دهید. شرط لازم برای مقابله مناسب با موقعیت‌های تنش زا است.
با آگاهی یافتن از ساختار هیجانی خود و فراگیری تکنیک‌های کنترل هیجانات. می توانید فشارهای روانی ایجاد شده را کنترل نمایید و یا حتی از ایجاد آنها پیشگیری کنید.
آگاهی یافتن از افکار خود
توجه به افکاری که هنگام مواجهه با محرک‌های تنش زا در ذهن فعال می‌شوند. به شناخت هر چه بهتر خود و کنترل فشارها و تنش‌های حاصله کمک میکند. هنگامی که در شرایط تنش زا، افکار منفی همچون ذهن فعال می‌شوند.طبیعی است که فرد دچار احساسات ناخوشایند مانند ترس،اضطراب،افسردگی و عصبانیت احساسات ناخوشایند سطح عملکرد بهینه فرد را پایین آورده و منجر به بروز رفتارهای نامناسب می‌شود، در مقابل رفتارهای نامناسب منجر به تقویت گفتگوهای درونی منفی و احساسات ناخوشایند می‌گردد.
به این ترتیب این حلقه‌ی معیوب به چرخش خود ادامه می‌دهد، زمانی که فرد توانست ماهیت افکار خودکار خود را شناسایی کند و فهمید که این افکار غیرواقعی و ساخته و پرداخته ذهن او هستند، آن وقت می تواند این افکار را کنترل نماید و از شدت استرس حاکم بر خود بکاهد و حتی می‌تواند با شناسایی این افکار از ایجاد بسیاری از استرس‌ها پیشگیری کند.
سایر نکات مفید برای استرس
به منابع استرس خود فکر کنید. آیا می‌توانید آنها را از بین ببرید؟ برای چیزی که تصمیم دارید آن را نگه دارید به دنبال معنا و هدف باشید.تغییر چهره را به عنوان یک چالش و فرصت بپذیرید نه یک تهدید.
روی زمان حال تمرکز کنید. بزرگترین دارایی در این شرایط زمان است. در زمان حال بمانید. نگرانی در رابطه با آینده نمی‌تواند موجب پیشرفت شما شود.
به ذهنت گوش کن باورها و چگونگی تأثیر آنها بر زندگی را بررسی کنید.
عشق، کار و بازی و…. را ادغام کنید. یاد بگیرید که چگونه در هر زمانی زندگی کنید.
پذیرش را تمرین کنید، آنچه را که قابل تغییر نیست بپذیرید و آنچه را که قابل تغییر است تغییر دهید. اگر نمی توانید شرایط را تغییر دهید، نحوه واکنش خود را به آن تغییر دهید.
جستجوی کمک، همه ما گاهی به کمک نیاز داریم. هیچ یک از ما آنقدر خوب نیستیم که به کمک نیاز نداشته باشیم. ما انسان‌هایی هستیم که به هم نیاز داریم.
به جنبه هایی از زندگی خود فکر کنید که به خاطر آنها سپاسگزار هستید.
به دنبال زمانی برای ورزش باشید، حتی اگر فقط از پله‌ها هر روز استفاده کنید.
میوه و سبزیجات زیاد بخورید؛ غذاهای فرآوری شده انرژی شما را کاهش می‌دهند.
روی مسائل منفی تمرکز نکنید. نگرش مثبت مزایای سلامتی و اجتماعی دارد.
توصیه های مردانه برای مردانی که دوست دارند مانند زنان مقاوم باشند
-ورزش کنید، معمولاً بیشتر مردها با این کار از شر فشار و تنش راحت می شوند.-دوستان را فراموش نکنید. ورزش های گروهی، صرف ناهار با یک دوست و... به رفع استرس کمک می کند.
-خلوت تان را بهم نزنید، چون شما در تنهایی برای رفع استرس فکر می کنید.
-شما هم به جعبه ی کمک های اولیه احتیاج دارید. فکر نکنید فقط خانم ها باید سیستم حمایتی داشته باشند. شما هم برای این کار اقدام کنید. باید بدانید چه مسایلی در کنترل شماست و چه مسایلی از کنترل تان خارج است.
در شرایط استرس یکی از این دو مورد مطرح است؛ موضوع طوری است که نمی توانید از آن فرار کنید و در مورد آن کاری انجام دهید یا موضوع طوری است که قادرید با یک راهکار مناسب شرایط را بر وفق مرادتان کنید. در این مورد به توان، مهارت و زمان بیشتر توجه کنید.
-موسیقی، درمان خوبی است. یک موسیقی مورد علاقه، آرامش خاصی در شما ایجاد می کند.
-مشغولیت تازه یی پیدا کنید. زندگی خیلی از آدم ها یکنواخت شده است، بهتر است هر چند وقت یکبار سرگرمی تازه یی را انتخاب کنید و مواظب خودتان باشید. وجود شما باید همیشه در الویت باشد.فردی که برای سلامت روح و جسم خود سرمایه گذاری نمی کند، سقوط او به دره ی پر ماجرای استرس حتمی است.
نویسنده: بخشی از این متن توسط آقای محمود حیدری نوشته شده است
منبع: بخش مشاوره و بخش پژوهش پرتال فرهنگی راسخون
