بازار نرم افزار در چنگ مافیای قفل شکن ها

شاید تا سه سال پیش می توانستیم بگوییم صنعت نرم افزار نه تنها در ایران بلکه در جهان، صنعت نوپایی است، اما امروز سرعت پیشرفت و توسعه، این صنعت را به یکی از اصلی ترین و مهم ترین صنایع در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه تبدیل کرده است. این صنعت در ایران به رغم وجود پتانسیل های لازم، هنوز اول راه مانده و نه تنها نیازمند حمایت، بلکه محتاج درمان است. در این عصر، در کشوری که هنوز در گیر و دار اجرای حقوق مالکیت معنوی (کپی رایت) و حتی با اعمال زور ناموفق است، صنعت نرم افزار یک صنعت بیمار است. آنجا که کاربران استفاده از نرم افزارهای کپی شده ارزان قیمت یا برنامه های بارگذاری شده در اینترنت را به خرید نرم افزارهای اصل و دارای حق کپی رایت ترجیح می دهند، نباید منتظر رشد صنعت نرم افزار نشست.

● آسیایی ها بدون ایران، اول در صادرات نرم افزار
 

در حالی که بسیاری کشورها از چرخاندن چرخه های صنعت نرم افزار درآمد کسب می کنند و آمار صادرات کشور خود را ارتقا می دهند، ما در ایران هنوز در کشمکش مسائل پایه ای این صنعت مانند بسترهای بانکی، حقوق مالکیت معنوی، روند طولانی ثبت نرم افزار و... هستیم.
به جای تحقق این اهداف در ایران ما به دنبال برگزاری سمینار، همایش، نامگذاری، جشن، تقدیر و مسائلی از این قبیلیم. برای یک مسئله می توانیم چندین سمینار با نام های متنوع برگزار کنیم! می توانیم برای نامگذاری ها تلاش کنیم و از دالان های قانون، مصوبه و خلاصه هرچه که لازم است بگذریم! می توانیم به روی هم لبخند بزنیم و از خویش تقدیر کنیم! می توانیم صفحه ها بنویسیم در مزیت ها و آنچه باید بشود و ساعت ها از روی این صفحات سخنرانی کنیم! دور هم جمع شویم و گپ و گفتی... و در کنار همه این ها گاهی هم گلایه ای بشنویم یا نگران شویم که چه کنیم؟ و دست آخر نیز ندانیم راهکار ارایه شده چیست.
این خصلت ذاتی ایرانی ها البته نه فقط در صنعت نرم افزار بلکه در بسیاری از حوزه های کاری که عمرشان کمتر از ده سال است، نمود دارد.
این خصلت در صنعت نرم افزار نیز بالقوه است؛ چندین بار... چندین جا در سمینارها و همایش هایی با نام های مختلف دور هم جمع می شویم، در وصف مزیت های این صنعت سخنرانی می کنیم، از خودمان تقدیر به عمل می آوریم و خلاصه تا می توانیم به یکدیگر لبخند می زنیم و خوشحال می شویم که آمار صادراتمان به ۵۰ میلیون دلار رسیده است. این در حالی است که آمارهای جهانی نشان می دهند صادرات نرم افزار در جهان از سال ۱۹۹۷ تا سال ۲۰۰۷ روند صعودی و متوسط رشد سالیانه ای برابر ۵/۸ درصد داشته است.
این رقم شاید با بروز بحران اقتصادی در سطح جهان تغییر پیدا کرده باشد، اما کارشناسان معتقدند این صنعت یکی از معدود صنعت هایی بوده که از این بحران، زخم نخورده است و همچنان رونق دارد. این آمار را رییس سازمان توسعه تجارت ایران و معاون وزیر بازرگانی اعلام کرده است.
اما وقتی تاسف خواهید خورد که بدانید بر اساس همین آمار و تحقیقات انجام شده کشورهای آسیایی در صادرات نرم افزار اول هستند. این آمار رسمی سازمان توسعه تجارت ایران است که اعلام کرده کشورهای آسیایی در صادرات نرم افزار رتبه اول، کشورهای اروپایی رتبه دوم و کشورهای منطقه آمریکای شمالی رتبه سوم را دارند. باید دید در میان کشورهای آسیایی که رتبه اول جهان را دارند، ایران روی کدام پله ایستاده است.
بر اساس آخرین آمار رسمی، حجم تجارت نرم افزار در سطح جهانی امسال حدود ۴۴۰ میلیارد دلار بوده که از این رقم، هند، سهم ۵۰ میلیارد دلاری از صادرات نرم افزار را به خود اختصاص داده و مالزی پس از آن سهمی معادل ۳۰۰ میلیون دلار داشته است.
بسیاری از کارشناسان معتقدند در این بازار پررونق، نرم افزارهای اداری دارای رشد متوسط ۱۰ درصد در سال هستند. حجم تجارت این نرم افزارها در سال ۲۰۰۷ به رقمی معادل ۲۵۰ میلیارد دلار رسیده و پیش بینی شده است در سال ۲۰۱۲ این رقم به ۳۵۰ میلیارد دلار برسد.

● اما در ایران چه خبر؟
 

بر اساس آخرین آمار رسمی که از سوی نایب رییس اتحادیه صادرکنندگان نرم افزار اعلام شده حجم صادرات نرم افزار در سال ۸۷ به ۶۵ میلیون دلار رسید. محمدرضا طلایی حجم صادرات نرم افزار در سال ۸۶ را رقم ۴۵ میلیون دلار اعلام کرده است. این اتحادیه اعلام کرده است آمار فوق با جمع آوری اسناد و مدارک ۹ شرکت نرم افزاری محاسبه شده است. تناقض در آمار ارایه شده از سوی سازمان ها و نهادهای دولتی و خصوصی در ایران عجیب نیست بلکه رایج است. اما رییس اتحادیه صادرکنندگان نرم افزار آمار صادرات نرم افزار در سال گذشته را ۶۵ میلیون دلار عنوان می کند، مرکز رسانه های دیجیتال وزارت ارشاد اعلام کرد، حدود ۹۰ میلیون دلار صادرات نرم افزارهای اسلامی در سال ۸۷ ثبت شده است. به این ترتیب با احتساب نرم افزارهای غیر قرآنی، آمار کل صادرات نرم افزار باید به بیش از ۱۰۰ میلیون دلار می رسید.
جالب است بدانید پیش از این شورای عالی فناوری اطلاعات خبر داده بود بر اساس برنامه چهارم توسعه، در پایان این برنامه (سال ۸۸) آمار صادرات نرم افزار در ایران باید به یک میلیارد دلار برسد. اما اتحادیه صادرکنندگان نرم افزار با خوشبینانه ترین پیش بینی اعلام کرده است حجم صادرات نرم افزار در پایان سال جاری به ۸۰ میلیون دلار برسد. به این ترتیب طی چند ماه باقیمانده از برنامه چهارم توسعه ایران باید چقدر صادرات داشته باشد تا بتواند بگوید به برنامه چهارم توسعه عمل کرده است؟
از سوی دیگر برای پیدا کردن جایگاه ایران در میان کشورهای آسیایی که قدرت های صادرات نرم افزار خوانده می شوند کافی است همان یک میلیارد دلار صادرات پیش بینی شده در برنامه چهارم توسعه را با ۵۰ میلیارد دلار صادرات نرم افزار هند در سال ۲۰۰۷ مقایسه کنیم.
بازار نرم افزار ایران در خارج، کشورهای افغانستان، ازبکستان، امارات، کانادا، آلمان، دومینیکن، مکزیک، تاجیکستان، مالزی و زیمبابوه هستند.

● ریشه درد؛ درون است
 

مشکل صنعت نرم افزار تنها در حضور در بازارهای بین المللی نیست. در داخل کشور نیز فروش نرم افزار با مشکلات بسیاری روبه روست که بزرگ ترین آن ها مافیای نرم افزارهای قفل شکسته است. کلید حل این مشکل رعایت قانون مالکیت معنوی است که پیوستن به سازمان تجارت جهانی نیز به آن وابسته است.
رعایت این قانون که در اصطلاح به کپی رایت مشهور است، هر چند پس از سال ها تاخیر و تعلل، به تصویب رسید و لازم الاجرا شد، اما به چشم می بینیم که هنوز بازارهای زیرزمینی کپی و تکثیر نرم افزار در ایران یکی از پرسودترین و البته داغ ترین بازار هاست. فروش سی دی های نرم افزارهای قفل شکسته از ویندوز گرفته تا انواع آنتی ویروس و برنامه های مولتی مدیا در عمل در ایران نه تنها جرم نیست بلکه به عنوان یک شغل شناخته می شود.
جدا از سی دی های تک برنامه یا سی دی های آموزشی که از کنار خیابان گرفته تا ویترین های مراکز فروش معتبر مانند پایتخت و ایرانیان با نازل ترین قیمت در اختیار کاربران قرار می گیرند، شرکت هایی هستند که بدون داشتن حق تکثیر، برنامه های مختلفی را در یک مجموعه گردآوری و با ظاهری قانونی و رسمی و قیمتی که قطعا برایشان سود خالص و سرشاری به ارمغان می آورد، روانه بازار می کنند. این در حالی است که برنامه های این مجموعه های گردآوری شده کرک شده است و هیچ کدام حق لیسانس را به شرکت تولیدکننده پرداخت نکرده اند. به این ترتیب ایران ما پس از ۴۰ سال هنوز فرصتی برای رعایت حقوق مالکیت معنوی نیافته است.
البته کپی نرم افزارها و فروش غیرقانونی آن ها تنها مختص ایران نیست. بر اساس آمار منتشر شده توسط business software alliance حدود ۴۱ درصد از تمامی نرم افزارها و برنامه های رایانه ای نصب شده روی کامپیوترها در سال ۲۰۰۸، کپی های تقلبی بوده اند. این رقم در مقایسه با سال ۲۰۰۷ حدود ۳ درصد افزایش نشان می دهد. این حجم از کپی برداری های غیرقانونی از نرم افزارهای رایانه ای زیان ۵۳ میلیارد دلاری را برای شرکت های طراح این محصولات به همراه داشته است.
میزان فروش نرم افزارهای رایانه ای نیز با ۱۴ درصد افزایش در سال ۲۰۰۸ نسبت به سال ۲۰۰۷ به ۸۸ میلیارد دلار رسیده است. بر اساس همین آمار در کشوری مانند آمریکا که قوانین سختگیرانه ای علیه کپی غیرقانونی نرم افزار وضع شده، یک پنجم کل نرم افزارهای موجود بدون رعایت حقوق مالکیت معنوی استفاده می شوند. اما نمی توان انکار کرد که در ایران بیش از ۹۸ درصد برنامه هایی که در بازار با افتخار به فروش می رسند نرم افزارهای قفل شکسته هستند. ازجمله این نرم افزارها می توان به اکروبات ریدر، مایکروسافت آفیس، برنامه های مولتی مدیا، پلیرها، آنتی ویروس ها و... اشاره کرد.
بررسی های یاد شده حاکی است آسیا از لحاظ استفاده از نرم افزارهای کپی شده به طور غیرقانونی در رتبه اول است و ۶۰ درصد نرم افزارهای در حال استفاده در این قاره از این نوع هستند. این مسئله ۱۵ میلیارد دلار خسارت در این قاره به بار آورده است.
کارشناسان business software alliance معتقدند، استفاده از کپی های تقلبی نرم افزارها، ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیارد دلار خسارت جانبی نیز به بار می آورد، زیرا به این کار امکان ارایه خدمات ارزش افزوده به کاربران از بین می رود.

● دایه های مهربان و مافیای قفل شکن
 

برای حل مشکل صادرات بناست برنامه جامع توسعه صادرات نرم افزار تا پایان امسال تدوین شود. برای حل مشکل کپی رایت نیز علاوه بر اقداماتی که وزارت ارشاد انجام داده، پیش نویس اولین سند راهبردی کپی رایت نرم افزار در ایران تدوین شده و باید منتظر آینده آن ماند. برای سامان دادن به تولید نرم افزار، وزارت صنایع وارد میدان شده و جهت حل مشکل توزیع و تکثیر نرم افزارها، وزارت ارشاد قدم پیش گذاشته است.
خلاصه که این صنعت در ظاهر بیمار و آفت زده است و در پشت پرده بستر مافیای بزرگی از قفل شکن ها، تکثیرکنندگان و توزیع کنندگان است، دایه های زیادی دارد. با این همه دایه مهربان تر از مادر، اما هنوز ایران در این زمینه عقب مانده محسوب می شود. بدون شبکه توزیع استاندارد و امن، بدون رعایت قانون کپی رایت و بدون شکستن انحصار، ما با دایه هایی بیش از این نیز همچنان بیمار و عقب افتاده خواهیم ماند.
منبع:www.aftabir.com
ارسال توسط کاربر محترم سایت :mohamadaminsh