بابک رياحي پور، آهنگساز و نوازنده مشهور در مورد موسيقي رپ امروزي صحبت هايي دارد.
شناخت واژه ها
يکي از ويژگي هاي Bitايراني (همان موسيقي خامي است که شعر روي آن خوانده مي شود و در واقع يعني ضرباهنگ ثابت) اين است که در نواختن آن هم از سازهاي ايراني هم استفاده مي شود. ولي شايد خيلي دور از حقيقت باشد که بگويم هفتاد درصد هويت يک موسيقي رپ کلامش است و بقيه آن را جنبه هاي زيبايي شناسانه موسيقي تشکيل مي دهند. البته من با گفتن اسم موسيقي هم مشکل دارم و دوست دارم اين نوع آهنگ را بيت بنامم. يکي از بيزينس (تجارت) هاي بزرگ دنيا در زمينه موسيقي، ساختن همين بيت است. همه مي دانند اگر کسي در سبک رپ يا هيپ هاپ يک بيت خوب داشته باشد، کارش مي گيرد. اما اگر بيت خوب نداشته باشيد، بهترين شعرها هم مي تواند کار را به يک رپ پرطرفدار موفق تبديل کنند.
نتيجه جامعه
برخورد حذفي در برابر موسيقي رپ، کار نشدني اي به نظر نمي رسد. موسيقي رپ مي تواند حاصل انرژي هايي باشد که در برخي جوان ها جمع شده است و آن ها به دنبال فضايي براي بروز آن مي گردند. براي همين به صورت انفجارهايي عمل مي کند که حاصلش موج رپ و موسيقي هايي از اين دست است.
راه هدايت
هر چيزي الگويي دارد. اين موسيقي، موسيقي ما نيست. مثل موسيقي راک که از ما نيست. اول بايد از کارهاي خارجي تقليد بکنيم که به تدريج بتوانيم هويت خودمان را در اين آثار پيدا کنيم يا به آنها اضافه کنيم. در تمام کشورهايي که کالاهاي فرهنگي غيرخودي ها را وارد مي کنند، ابتدا يک دوره تقليد ايجاد مي شود که کم کم هويت کشور مقصد هم با موسيقي وارداتي ادغام مي شود و موسيقي تازه تاسيس به عنوان يک عنصر فرهنگي کشور مقصد در مي آيد. فکر مي کنم راه درست کنار آمدن با موسيقي رپ، همين هدف دادن و ايرانيزه کردن است. شايد خيلي ها بگويند موسيقي بي هويتي است اما اتفاقا يک جور هويت پشت اين موسيقي هست که باعث مي شود به دل برخي جوان ها بنشيند. ما هر روز بخشي از زمان را به جوک گفتن و حرف هاي بي ربط خوشمزه مي گذرانيم. خيلي احمقانه است که بخواهيم شعرهاي رپ را جدي بگيريم. بنابراين اصلا نبايد با ديد تحليلي و چشم هاي تنگ شده پروفسوري به اين آهنگ ها نگاه کنيم.
حد و ارزش رپ ها
اگر من بخواهم درباره چيزي اظهارنظر کنم بايد متخصص آن کار باشم و از طرف ديگر بين دو موضوع متناسب قياس کنم. مقايسه موسيقي رپ با موسيقي کلاسيک اروپايي مثل مقايسه گرمکن ورزش با کشتي آنجليکاست! رپ مال کوچه و خيابان است. اينکه من بخواهم رستم و سهراب و چخوف و اين فضاها را در رپ استفاده کنم، زيادي است. هر چيزي جاي خودش را دارد. رپ هم از اين جايگاه کوچه و خياباني اش عدول نمي کند.
کارکردها و آسيب هاي يک سبک
در موسيقي رپ مي شود داستان هاي کوتاهي که الان بازارشان خيلي هم داغ است را وارد کرد. يک رپر براي سخيف نبودن مي تواند از آثار قديمي اقتباس کند و آنها را بخواند اما نکته مهم اين است که رپ بايد به روز باشد. هيچ ايرادي ندارد که من رپ چند سال پيش را گوش کنم و به نظرم مضحک بيايد چون به نظرم دارد داستاني را تعريف مي کند که دمده شده است. آن سال ها يک موضوع اجتماعي آدم را قلقلک مي داده است که امروزه به کلي از درجه اعتبار ساقط است يا درجه بحران شان از سال هاي قبل بالاتر رفته و رپ قديمي ديگر جوابگوي مخاطب نيست. رپ زاييده عصر سرعت است، خودش و مخاطبش دوست دارند لپ کلام را دريافت کنند و بروند و ديگر مجالي براي پرداختن به جزئيات که از اصول ادبيات کلاسيک است باقي نمي ماند. اما حواس خوانندگانتان باشد که هر چيزي که در آن افراط کنيم، طبعا عوارض جانبي خواهد داشت. موسيقي سليقه اي است. موسيقي هم مثل همه چيز تابع سليقه روز است. رپ هم بالاخره از مد مي افتد و جاي خودش را به موسيقي هاي ديگر مي دهد. بايد به فکر موج بعدي بود.
و اينک رپ هاي مجاز!
با تمام بحث هايي که در مورد غير مجاز بودن «رپ» در ايران مطرح مي شود اما نمونه هايي هم بوده اند که با سبک و سياق رپ هم مجوز داشته اند و هم حتي از تلويزيون پخش شده و مورد توجه هم قرار گرفته اند. چند نمونه از اين کارهاي به نوعي استثنا را مرور مي کنيم.
رپ اکسيژني:
اواخر دهه70 برنامه اي جوانانه به نام «اکسيژن»از تلويزيون ايران روي آنتن رفت که شهاب حسيني براي اولين بار در آن برنامه چهره شد و استعدادش بروز پيدا کرد. او نقش مجري پرشور و شري را داشت که البته به خوبي هم از پس کارش برآمده بود. کليپي در اواسط برنامه و در بين صحبت هاي حسيني پخش مي شد که خود شهاب محوريت و اجرا و خوانندگي آن را بر عهده داشت. سبک و کلام اين قطعه قطعا اولين کار تقريبا رپ پخش شده از تلويزيون بود.
رپ اسکناسي:
سال 79 شاهکار بينش پژوه که تا آن زمان بيشتر در نقش يک ترانه سراي آلبوم هاي پاپ شناخته مي شد، آلبوم «اسکناس»را با سبکي که واژه «رپ طنز»را براي آن برگزيده بود، نخستين آلبوم تمام رپ مجاز تاريخ موسيقي ايران را روانه بازار کرد که عکس العمل هاي مختلفي را در پي داشت. طرح روي جلد آلبوم (که خود شاهکار را که در حالي که سيگار برگ در دستش بود نشان مي داد) سر و صداهاي زيادي به پا کرد. اين آلبوم پس از همه گير شدن رپ، به شدت از سوي رپ خوان هاي معروف مورد انتقاد قرار گرفت.
رپ عطاراني:
سال 86 در اوج همه گير شدن سريال هاي مناسبتي ويژه ماه رمضان، رضا عطاران با سريال «خانه به دوش» توانسته بود همه نگاه ها را به خود جلب کند و بدون شک ترانه تيتراژ ابتدايي اين مجموعه نقش زيادي در همه گير شدن اين سريال داشت. عطاران به وضوح چند بيتي را به سبک رپ مي خواند و اميرحسين مدرس هم اواسط ملودي با صدايش اضافه مي شد. قطعه اي که تقريبا در سبک RFBبود و جزء کارهاي خوب و قابل توجه بين سريال هاي تلويزيوني به حساب مي آمد.
رپ ياسي:
آلبوم «نگو ديره» با صداي مجيد غفوري ها اواخر سال 85 وارد بازار موسيقي کشور شد و در کمال ناباوري قطعه اي در اين آلبوم گنجانده شده بود که ياس- خواننده رپ که فعاليت زيرزميني را تا آن زمان تجربه کرده بود- در اواسط يکي از قطعات اين آلبوم، با همان سبک رپ خودش مي خواند و همين باعث شد که شبهاتي مبني بر غير مجاز بودن اين آلبوم سر زبان ها بيفتد ولي دفتر موسيقي وزارت ارشاد با تاييد مجاز بودن اين آلبوم، تمام حرف و حديث ها به پايان رساند تا آن قطعه، تنها قطعه رپ مجوز دار و رسمي بازار موسيقي کشور باشد.
منبع: همشهري جوان شماره 303
