من همبازي خوبي براي کودکم هستم
زير نظر فاطمه مبصري
کودکان در حين رشد و از طريق بازي فرايند يادگيري را طي مي کنند. لذا فرقي بين بازي و يادگيري نمي گذارند. آنها در حين بازي با اشياء و افکار مختلف به صورت ناخودآگاه در حال يادگيري هستند.
بازي در فرايند رشد کودک جايگاه مهمي دارد و مهم ترين دليل بر سلامت جسمي رواني و فکري اوست. در اين فعاليت علاوه بر لذتي که عايد کودک مي شود او با استفاده از يادگيري جسم، حواس پنجگانه و قدرت تفکر، فرصت کسب معلومات و تمرين بيشتر را فراهم مي کند و قوه ي تخيل خود را پرورش مي دهد.
والدين؛ بخصوص مادران عزيز بايد با فراهم کردن زمينه هاي مختلف از اين فرصت مناسب استفاده کنند، تا علاوه بر ارضاي نياز بازي کودک، قوه ي تخيل، حواس پنچگانه، قدرت تصميم گيري و کسب اعتماد به نفس و همکاري فردي- گروهي... را در فرزند خود پرورش دهند و او را براي ورود به جامعه ي بزرگتر آماده کنند.
براي رسيدن به اهداف فوق و ارايه ي زمينه ي بازي هاي مناسب، نکات ضروري زير را بايد در نظر داشت و به آنها عمل کرد.
1- براي بازي با کودک، زماني را انتخاب کنيد که شما هيچ کار نيمه تمامي نداشته باشيد تا حواس تان به آن کار معطوف نشود و تمام توجه و زمان خود را براي بازي صرف کنيد.
2- در بازي با کودک عجله نکنيد و به او اضطراب زمان ندهيد. يعني در عين حال که او را تشويق ميکنيد سريع تر به هدف برسد، او را وادار نکنيد در زمان خيلي محدودي که در حد توانايي هاي او نيست عمل کند.
3- در انتخاب بازي و هر نوع فعاليتي به توانايي هاي فرزندتان توجه کنيد. بطوري که توان موفقيت در آن را داشته باشد و از انجام آن احساس رضايت و پيروزي کند. در غير اين صورت اگر شکست بخورد اعتماد به نفس خود را از دست مي دهد.
4- اگر در بازي، کودک فعاليتي را درست انجام نداد، با آرامش با او برخورد کنيد و از برخورد منفي با او بپرهيزيد و از جملات منفي استفاده نکنيد.
از اين شماره به بعد سعي مي کنيم بازي و مجموعه فعاليت هاي هدف دار آموزشي را با شما مادران گرامي در ميان بگذاريم. تا با استفاده از آنها در جهت رشد جسمي، ذهني و روحي فرزندتان به نتايج مثبتي برسيد. مي توانيد اين مجموعه را جمع آوري کرده و در موقعيت هاي مناسب از آن استفاده و به ديگر مادران نيز پيشنهاد کنيد. آگاه باشيد اگر شما در اين دوره، يعني «قبل از دبستان» با کودک خود در زمينه هاي مختلف بخصوص پرورش حواس پنجگانه، دقت و تمرکز، پرورش تخيل، رشد عضلاني انگشتان دست و هماهنگي چشم و دست کار کنيد. به درستي او را براي ورود به دبستان آماده کرده ايد و فرزند شما يک گام از بقيه جلوتر خواهد بود.
هدف: تقويت دقت و تمرکز، آموزش استفاده از حس لامسه
وسايل لازم: اشيايي که در دست کودک جا بگيرند و کودک نسبت به آنها شناخت کامل قبلي داشته باشد.
ابتدا چشم کودک را با پارچه ي نرم و تميزي مي بنديم، به طوري که نتواند هيچ چيز را ببيند، سپس با ايجاد انگيزه ي بازي در کودک، به او وسيله يي مي دهيم تا با لمس و بررسي آن، توضيح دهد که چه جنسي دارد (سفت يا نرم...). چه شکلي دارد (گرد يا سه گوش...) و بعد آن را حدس بزند. سعي کنيد او را تشويق کنيد تا توضيحات بيشتري بدهد، زيرا از اين طريق ذهن او را فعال کرده و از حس لامسه و يافته هاي قبلي اش بيشتر استفاده مي کند.
در ابتدا بايد از وسايلي که خطوط ساده دارند استفاده کنيد؛ مانند خط کش، مداد، قاشق و .. به مرور که کودک بازي را شناخت و حس پيروزي او ارضاء شد، از وسايل پيچيده تر مثل کيف پول، انگشتر و ... استفاده کنيد.
مي توانيد با استفاده از ساعت شني و روش مسابقه يي به او هيجان بدهيد تا سرعت عمل خود را بالا ببرد و هم بازي برايش خوشايند شود. حتي مي توانيد براي او موزيک پخش کنيد و بعد از مدتي موزيک را قطع کنيد تا او آن شيء را حدس بزند. اين بازي ها به صورت گروهي براي کودکان خوشايندتر است. شما مي توانيد در ميهماني هايي که بچه هاي فاميل دور هم هستند از اين بازي ها استفاده کنيد و بدون ايجاد رقابت منفي و مقايسه ي کودکان با يکديگر، آنها را درجهت بهره گيري از حواس پنجگانه شان هدايت کنيد.
وسايل لازم: يک جعبه به شکل مکعب، اشياي مختلفي از قبيل سنگ، توپ، خودکار، پاک کن، تراش، برگ درخت و ..
ابتداي روي دو طرف راست و چپ يک جعبه دايره يي به اندازه يي که دست کودکان از آن رد شده و بتواند وارد جعبه شود ببريد. سپس جعبه را با يک کادو زيبا و رنگارنگ تزيين کنيد. اشياي مختلفي با جنس، اشکال و اندازه هاي متفاوت را (نرم، زبر، کوچک، بزرگ، محکم، شل...) درون جعبه قرار دهيد و از کودک بخواهيد دستش را داخل جعبه کند و با دقت آن شي را لمس کرده، بررسي کند و حدس بزند وسيله يي که پيدا کرده چه نام دارد؟ اگر نتوانست درست حدس بزند او را از طريق سؤال هايي که مطرح مي کنيد، راهنمايي کنيد. بطور مثال «جنس آن چيست»؟، «اندازه اش چقدر است؟»، «چه است؟» (دايره، چهارگوش، سه گوش...)
مي توانيد خودتان هم در بازي شرکت کنيد تا حس خوشايندي در کودک تان ايجاد شود يا دوستان فرزندانتان را هم در اين بازي شرکت دهيد تا انگيزه ي بيشتري براي ادامه ي بازي فراهم شود. فقط توجه داشته باشيد زماني که به انواع بازي ها اختصاص مي دهيد، نبايد از پانزده دقيقه بيشتر باشد.
هدف بازي: کودک در اين بازي از حس لامسه و بازيابي و مرور اطلاعات قبلي استفاده کرده و با دقت و تمرکز سعي مي کند به کشف و حل مسأله بپردازد.
وسايل لازم: موادي مثل يخ، پارچه يا حوله ي گرم شده، آب گرم، آب سرد.
يک تکه يخ به اندازه يي که کودک بتواند آن را در مشت بگيرد به او بدهيد و از او بخواهيد آن را در مشت فشار دهد. از او بپرسيد چه احساسي دارد. مفهوم سرد بودن را براي او توضيح دهيد. او را کنجکاو کنيد تا ببيند يخ دراثر حرارت و دماي دستش کوچکتر شده يا به عبارتي آب شده است، سپس به او حوله يا پارچه ي گرم شده يا آب ولرم بدهيد، حتي اجازه دهيد تا با آب ولرم بازي کند، سپس احساسش را از او بپرسيد و مفهوم گرم بودن را برايش توضيح بدهيد.
او را زير آفتاب ببريد تا گرماي آفتاب را حس کند يا او را در کنار لامپ چراغ مطالعه قرار دهيد تا متوجه گرماي آن شود. هرچه بيشتر حواس او را تحريک کنيد، موفق تر عمل کرده ايد.
از او بخواهيد با لمس کردن، وسايل گرم را در منزل پيدا کند و به شما نشان دهد، مثل رادياتور، شوفاژ، شومينه و ...
دست کودک را روي صفحه ي کاغذ سفيدي قرار دهيد و دور آن را خط بکشيد. سپس وسايل زبر و نرم را تهيه کنيد و چسب را در اختيار کودک قرار دهيد تا آنها را به سرانگشتان دست رسم شده بچسباند.
- سعي کنيد بعضي مواقع راجع به موضوع داستان تا جايي که خوانده ايد از او سؤال کنيد.
- بعضي مواقع جملات قصه را نيمه تمام خوانده و از کودک بخواهيد آن را کامل کند.
- اگر داستان، شخصيت يا اسم دارد. از کودک بخواهيد از آنها استفاده کند و شما داستان را ادامه دهيد.
- بطور خلاصه کودک را در جريان قصه گويي يا قصه خواني فعال کنيد تا او فقط شنونده نباشد.
- در پايان قصه از او بخواهيد تا قصه را براي تان تعريف کند.
علي کوچولو گريه کنان رفت تو اتاقش و با گريه خوابش برد. تو خواب ديد که دست به هرچي مي زنه شکلات مي شه. خيلي خوشحال شد، فوري دست به ماشينش زد و شکلات شد، اون رو برداشت و خورد، خلاصه دست به هر چي مي زد شکلاتي مي شد. اون هي اونا رو مي خورد، ولي ديگه کم کم سير شد، مي خواست بره بازي کنه، رفت تاب سواري کنه، که يه دفعه تاب شکلاتي شد، رفت سرسره سوار بشه، سرسره هم شکلاتي شد، خلاصه دست به هر چيزي که مي زد شکلاتي مي شد. خيلي ناراحت شد، فهميده بود که اشتباه کرده و نبايد اين قدر شکلات بخوره، دلش براي ميوه و غذاهاي خوشمزه مامانش تنگ شده بود، شروع کرد به گريه کردن که يه دفعه صداي مامانش رو شنيد که مي گفت: پسرم چي شده، خواب مي بيني؟ بيدار شو، بيدار شو! علي از خواب پريد و رفت توي بغل مامانش و گفت: مامان چه خواب بدي ديدم، ديگه همه چي مي خورم، شکلات هم نمي خوام، قول مي دهم که حرفت رو گوش کنم.
هدف: آشنايي با مفهوم لمس کردن و مفاهيم زبري و نرمي
وسايل لازم: مقواي سفيد، ماسه ي نرم، برنج خشک، پنبه، يک تکه پلاستيک نرم و چسب مايع يا چسب چوب
ابتدا مقوا را در اندازه هاي 10 در 20 سانتي متر ببريد، سپس با کمک کودک تان به آنها چسب بزنيد و از او بخواهيد تا روي هر مقوايي چسب دار، يکي از مواد تهيه شده را بريزد تا سطح آن را کاملا بپوشاند. بعد از خشک شدن آنها را پانج کند و با يک تکه نخ ببنديد تا به صورت کتابچه درآيد. مطمئن باشيد کودک از نتيجه ي کارش احساس رضايت خواهد کرد. به او در هر مرحله فرصت عمل بدهيد، سپس از او بخواهيد تا به صفحات هر کدام دست کشيده و به عبارتي آنها را لمس کند. بعد از او بخواهيد تا احساس خود را بگويد. (آيا نرم است؟ کدام نرم تر است؟ کدام زبرتر است؟) سپس او را به محيط اطرافش کنجکاو کنيد تا وسايل يا اشياي نرم يا زبر را به شما نشان دهد به او بفهمانيد که براي فهميدن زبري و نرمي بايد از دست استفاده کند و اشياء را لمس کند.
منبع: 7 روز زندگي شماره 93
بازي در فرايند رشد کودک جايگاه مهمي دارد و مهم ترين دليل بر سلامت جسمي رواني و فکري اوست. در اين فعاليت علاوه بر لذتي که عايد کودک مي شود او با استفاده از يادگيري جسم، حواس پنجگانه و قدرت تفکر، فرصت کسب معلومات و تمرين بيشتر را فراهم مي کند و قوه ي تخيل خود را پرورش مي دهد.
والدين؛ بخصوص مادران عزيز بايد با فراهم کردن زمينه هاي مختلف از اين فرصت مناسب استفاده کنند، تا علاوه بر ارضاي نياز بازي کودک، قوه ي تخيل، حواس پنچگانه، قدرت تصميم گيري و کسب اعتماد به نفس و همکاري فردي- گروهي... را در فرزند خود پرورش دهند و او را براي ورود به جامعه ي بزرگتر آماده کنند.
براي رسيدن به اهداف فوق و ارايه ي زمينه ي بازي هاي مناسب، نکات ضروري زير را بايد در نظر داشت و به آنها عمل کرد.
1- براي بازي با کودک، زماني را انتخاب کنيد که شما هيچ کار نيمه تمامي نداشته باشيد تا حواس تان به آن کار معطوف نشود و تمام توجه و زمان خود را براي بازي صرف کنيد.
2- در بازي با کودک عجله نکنيد و به او اضطراب زمان ندهيد. يعني در عين حال که او را تشويق ميکنيد سريع تر به هدف برسد، او را وادار نکنيد در زمان خيلي محدودي که در حد توانايي هاي او نيست عمل کند.
3- در انتخاب بازي و هر نوع فعاليتي به توانايي هاي فرزندتان توجه کنيد. بطوري که توان موفقيت در آن را داشته باشد و از انجام آن احساس رضايت و پيروزي کند. در غير اين صورت اگر شکست بخورد اعتماد به نفس خود را از دست مي دهد.
4- اگر در بازي، کودک فعاليتي را درست انجام نداد، با آرامش با او برخورد کنيد و از برخورد منفي با او بپرهيزيد و از جملات منفي استفاده نکنيد.
از اين شماره به بعد سعي مي کنيم بازي و مجموعه فعاليت هاي هدف دار آموزشي را با شما مادران گرامي در ميان بگذاريم. تا با استفاده از آنها در جهت رشد جسمي، ذهني و روحي فرزندتان به نتايج مثبتي برسيد. مي توانيد اين مجموعه را جمع آوري کرده و در موقعيت هاي مناسب از آن استفاده و به ديگر مادران نيز پيشنهاد کنيد. آگاه باشيد اگر شما در اين دوره، يعني «قبل از دبستان» با کودک خود در زمينه هاي مختلف بخصوص پرورش حواس پنجگانه، دقت و تمرکز، پرورش تخيل، رشد عضلاني انگشتان دست و هماهنگي چشم و دست کار کنيد. به درستي او را براي ورود به دبستان آماده کرده ايد و فرزند شما يک گام از بقيه جلوتر خواهد بود.
فعاليت هاي مربوط به تقويت حواس پنجگانه
هدف: تقويت دقت و تمرکز، آموزش استفاده از حس لامسه
وسايل لازم: اشيايي که در دست کودک جا بگيرند و کودک نسبت به آنها شناخت کامل قبلي داشته باشد.
ابتدا چشم کودک را با پارچه ي نرم و تميزي مي بنديم، به طوري که نتواند هيچ چيز را ببيند، سپس با ايجاد انگيزه ي بازي در کودک، به او وسيله يي مي دهيم تا با لمس و بررسي آن، توضيح دهد که چه جنسي دارد (سفت يا نرم...). چه شکلي دارد (گرد يا سه گوش...) و بعد آن را حدس بزند. سعي کنيد او را تشويق کنيد تا توضيحات بيشتري بدهد، زيرا از اين طريق ذهن او را فعال کرده و از حس لامسه و يافته هاي قبلي اش بيشتر استفاده مي کند.
در ابتدا بايد از وسايلي که خطوط ساده دارند استفاده کنيد؛ مانند خط کش، مداد، قاشق و .. به مرور که کودک بازي را شناخت و حس پيروزي او ارضاء شد، از وسايل پيچيده تر مثل کيف پول، انگشتر و ... استفاده کنيد.
مي توانيد با استفاده از ساعت شني و روش مسابقه يي به او هيجان بدهيد تا سرعت عمل خود را بالا ببرد و هم بازي برايش خوشايند شود. حتي مي توانيد براي او موزيک پخش کنيد و بعد از مدتي موزيک را قطع کنيد تا او آن شيء را حدس بزند. اين بازي ها به صورت گروهي براي کودکان خوشايندتر است. شما مي توانيد در ميهماني هايي که بچه هاي فاميل دور هم هستند از اين بازي ها استفاده کنيد و بدون ايجاد رقابت منفي و مقايسه ي کودکان با يکديگر، آنها را درجهت بهره گيري از حواس پنجگانه شان هدايت کنيد.
خواهش کودکانه:
کودکي که لبخند مي زند
وسايل لازم: يک جعبه به شکل مکعب، اشياي مختلفي از قبيل سنگ، توپ، خودکار، پاک کن، تراش، برگ درخت و ..
ابتداي روي دو طرف راست و چپ يک جعبه دايره يي به اندازه يي که دست کودکان از آن رد شده و بتواند وارد جعبه شود ببريد. سپس جعبه را با يک کادو زيبا و رنگارنگ تزيين کنيد. اشياي مختلفي با جنس، اشکال و اندازه هاي متفاوت را (نرم، زبر، کوچک، بزرگ، محکم، شل...) درون جعبه قرار دهيد و از کودک بخواهيد دستش را داخل جعبه کند و با دقت آن شي را لمس کرده، بررسي کند و حدس بزند وسيله يي که پيدا کرده چه نام دارد؟ اگر نتوانست درست حدس بزند او را از طريق سؤال هايي که مطرح مي کنيد، راهنمايي کنيد. بطور مثال «جنس آن چيست»؟، «اندازه اش چقدر است؟»، «چه است؟» (دايره، چهارگوش، سه گوش...)
مي توانيد خودتان هم در بازي شرکت کنيد تا حس خوشايندي در کودک تان ايجاد شود يا دوستان فرزندانتان را هم در اين بازي شرکت دهيد تا انگيزه ي بيشتري براي ادامه ي بازي فراهم شود. فقط توجه داشته باشيد زماني که به انواع بازي ها اختصاص مي دهيد، نبايد از پانزده دقيقه بيشتر باشد.
هدف بازي: کودک در اين بازي از حس لامسه و بازيابي و مرور اطلاعات قبلي استفاده کرده و با دقت و تمرکز سعي مي کند به کشف و حل مسأله بپردازد.
«دست بزن و بگو چه حسي داري»
وسايل لازم: موادي مثل يخ، پارچه يا حوله ي گرم شده، آب گرم، آب سرد.
يک تکه يخ به اندازه يي که کودک بتواند آن را در مشت بگيرد به او بدهيد و از او بخواهيد آن را در مشت فشار دهد. از او بپرسيد چه احساسي دارد. مفهوم سرد بودن را براي او توضيح دهيد. او را کنجکاو کنيد تا ببيند يخ دراثر حرارت و دماي دستش کوچکتر شده يا به عبارتي آب شده است، سپس به او حوله يا پارچه ي گرم شده يا آب ولرم بدهيد، حتي اجازه دهيد تا با آب ولرم بازي کند، سپس احساسش را از او بپرسيد و مفهوم گرم بودن را برايش توضيح بدهيد.
او را زير آفتاب ببريد تا گرماي آفتاب را حس کند يا او را در کنار لامپ چراغ مطالعه قرار دهيد تا متوجه گرماي آن شود. هرچه بيشتر حواس او را تحريک کنيد، موفق تر عمل کرده ايد.
از او بخواهيد با لمس کردن، وسايل گرم را در منزل پيدا کند و به شما نشان دهد، مثل رادياتور، شوفاژ، شومينه و ...
دست کودک را روي صفحه ي کاغذ سفيدي قرار دهيد و دور آن را خط بکشيد. سپس وسايل زبر و نرم را تهيه کنيد و چسب را در اختيار کودک قرار دهيد تا آنها را به سرانگشتان دست رسم شده بچسباند.
قصه
- سعي کنيد بعضي مواقع راجع به موضوع داستان تا جايي که خوانده ايد از او سؤال کنيد.
- بعضي مواقع جملات قصه را نيمه تمام خوانده و از کودک بخواهيد آن را کامل کند.
- اگر داستان، شخصيت يا اسم دارد. از کودک بخواهيد از آنها استفاده کند و شما داستان را ادامه دهيد.
- بطور خلاصه کودک را در جريان قصه گويي يا قصه خواني فعال کنيد تا او فقط شنونده نباشد.
- در پايان قصه از او بخواهيد تا قصه را براي تان تعريف کند.
پسري که حرف مامانش رو گوش مي ده
علي کوچولو گريه کنان رفت تو اتاقش و با گريه خوابش برد. تو خواب ديد که دست به هرچي مي زنه شکلات مي شه. خيلي خوشحال شد، فوري دست به ماشينش زد و شکلات شد، اون رو برداشت و خورد، خلاصه دست به هر چي مي زد شکلاتي مي شد. اون هي اونا رو مي خورد، ولي ديگه کم کم سير شد، مي خواست بره بازي کنه، رفت تاب سواري کنه، که يه دفعه تاب شکلاتي شد، رفت سرسره سوار بشه، سرسره هم شکلاتي شد، خلاصه دست به هر چيزي که مي زد شکلاتي مي شد. خيلي ناراحت شد، فهميده بود که اشتباه کرده و نبايد اين قدر شکلات بخوره، دلش براي ميوه و غذاهاي خوشمزه مامانش تنگ شده بود، شروع کرد به گريه کردن که يه دفعه صداي مامانش رو شنيد که مي گفت: پسرم چي شده، خواب مي بيني؟ بيدار شو، بيدار شو! علي از خواب پريد و رفت توي بغل مامانش و گفت: مامان چه خواب بدي ديدم، ديگه همه چي مي خورم، شکلات هم نمي خوام، قول مي دهم که حرفت رو گوش کنم.
کار دستي
هدف: آشنايي با مفهوم لمس کردن و مفاهيم زبري و نرمي
وسايل لازم: مقواي سفيد، ماسه ي نرم، برنج خشک، پنبه، يک تکه پلاستيک نرم و چسب مايع يا چسب چوب
ابتدا مقوا را در اندازه هاي 10 در 20 سانتي متر ببريد، سپس با کمک کودک تان به آنها چسب بزنيد و از او بخواهيد تا روي هر مقوايي چسب دار، يکي از مواد تهيه شده را بريزد تا سطح آن را کاملا بپوشاند. بعد از خشک شدن آنها را پانج کند و با يک تکه نخ ببنديد تا به صورت کتابچه درآيد. مطمئن باشيد کودک از نتيجه ي کارش احساس رضايت خواهد کرد. به او در هر مرحله فرصت عمل بدهيد، سپس از او بخواهيد تا به صفحات هر کدام دست کشيده و به عبارتي آنها را لمس کند. بعد از او بخواهيد تا احساس خود را بگويد. (آيا نرم است؟ کدام نرم تر است؟ کدام زبرتر است؟) سپس او را به محيط اطرافش کنجکاو کنيد تا وسايل يا اشياي نرم يا زبر را به شما نشان دهد به او بفهمانيد که براي فهميدن زبري و نرمي بايد از دست استفاده کند و اشياء را لمس کند.
منبع: 7 روز زندگي شماره 93
