لوازم اوليه براي عکاسي نجومي
براي گرفتن عکاسي هاي نجومي مي شود فقط با يک دوربين و يک لنز کار را شروع کرد. لنز را روي بي نهايت تنظيم کنيد، دوربين را روي سطحي قابل اطمينان، مثل گوني برنج، قرار دهيد و موضوعي خاص در آسمان را نشانه رويد. به همين سادگي! بديهي است که داشتن سه پايه عکاسي و لوازم جانبي ديگر، که در اينجا از آنها نام خواهم برد، کار را بسيار راحت تر مي کنند ولي خواستم تأکيد کنم که حتماً نبايد همه اين لوازم را از ابتدا در اختيار داشت تا کار عکاسي را شروع کرد. با هر آنچه داريد شروع کنيد و کم کم به ترتيب اهميت لوازم ديگر را تهيه کنيد. اگر قرار باشد فهرستي از نخستين اقلامي، که بايد براي شروع عکاسي نجومي تهيه کرد، داشته باشيم من فهرست زير را پيشنهاد مي کنم.
دوربين ديجيتال
اگر قصد خريد دوربيني ديجيتال براي شروع عکاسي نجومي داريد، کانن مدل Digital Rebel XS (1000D) يا مدل هاي جديدتر از آن را به علت قيمت، کيفيت و امکان تصوير زنده ي آن توصيه مي کنم. (در شماره 196 نجوم مفصل درباره دوربين ها توضيح داده ام).
لنز دوربين
لنز زوم 18-55 ميلي متري کانن، که همراه همين دوربين ها ارايه مي شود، براي گرفتن عکس هاي زاويه باز بسيار مناسب است اگر قصد خريد لنزي با قيمت مناسب براي عکاسي نجومي داريد، لنز 50 ميلي متري کانن با f:1/8 را پيشنهاد مي کنم.
کارت حافظه (Memory Card)
بايد به فکر خريد کارت حافظه هم براي دوربين تان باشيد، چون معمولاً همراه دوربين ها نيست. از آنجا که اين کارت هاي حافظه نسبتاً ارزان اند دست کم کارت 4 گيگا بايتي بخريد اگر امکان دارد بيش از يک کارت بخريد تا در صورت خراب يا پر شدن يکي هنگام عکاسي دست تان بسته نباشد.
کلّگي (Ball Head)
بعد از آن که عکاسي با سه پايه ثابت را تجربه کرديد نوبت به عکاسي با نوردهي هاي طولاني مي رسد. براي اين کار هم بايد حتماً از پايه هاي تلسکوپ مجهز به ردياب يا ردياب هاي دست ساز معروف به «ردياب لولايي» استفاده کنيد. روش ساخت ردياب لولايي را در ادامه اين مقاله آورده ام. در هر صورت، چه هنگام کول کردن دوربين روي تلکسوپ مجهز به ردياب و چه هنگام وصل کردن دوربين روي ردياب لولايي يا هر نوع ردياب (Tracker) ديگر نياز به وسيله اي به نام «کلگي» دارريد. کلگي از يک طرف به سه پايه عکاسي يا پايه کولي ( Piggyback Mount) روي تلسکوپ پيچ مي شود و از طرف توپ مانند آن به بدنه دوربين. اين سر توپ مانند به دوربين اين امکان را مي دهد که به هر طرفي بچرخد و نشانه برود.
تبديل دوربين (Camera Adapter)
اگر بخواهيد دوربين تان را مستقيماً به تلسکوپ وصل کنيد به تبديل دوربين نياز داريد. اغلب اوقات بايد لنز را از دوربين جدا کنيد و بدنه دوربين را به واسطه اين تبديل به تلسکوپ متصل کنيد. بدين ترتيب تلسکوپ به جاي لنز دوربين عمل مي کند. اندازه جاي چشمي اغلب تلسکوپ ها 1/25 يا 2 اينچ است. بسياري از تلسکوپ هاي امروزي و کمي گران تر از تلسکوپ هاي ابتدايي، يا جاي چشمي 2 اينچي و تبديل 2 به 1/25 اينچي عرضه مي شوند. اگر امکان آن را داريد، مخصوصاً براي عکاسي نجومي از تلسکوپ هايي که جاي چشمي 2 اينچي دارند استفاده کنيد. استفاده از اندازه هاي کوچکتر از 2 اينچ باعث بروز تاريکي گوشه ها (Vignetting) در تصوير مي شود. اين تاريکي گوشه در رصد با چشم بسيار کمتر ديده مي شود.
پس براي وصل کردن دوربين به جاي چشمي 2 اينچ به تبديل دوربين 2 اينچي و براي جاي چشمي 1/25 اينچي به تبديل دوربين 1/25 اينچي نياز داريم. تبديل هاي دوربين از طرفي که لوله ساده است، مثل چشمي درون جاي چشمي قرار مي گيرد و طرف رزوه يا پيچ دار آن به تبديل ديگري به نام «اتصال T» (يا T- Mount چون اين نوع تبديل ها براي وصل کردن به تلسکوپ هاي بزرگ به شکل حرف T است) پيچ مي شود. اين اتصال در حقيقت حلقه اي است که از يک طرف به تبديل دوربين پيچ مي شود و از طرف ديگر به بدنه دوربين، همانند لنز، قفل مي شود. بسته به مارک دوربين بايد اتصال T خاص آن دوربين را خريد چون بدنه هر نوع دوربين اتصال خاص خود را دارد.
تبديل هاي دوربين چند نوع اند. مثلاً بعضي از آنها به قطعه «لوله اضافه» (يا Extension Tube) عرضه مي شوند. از آنجا که تقريباً همه تلسکوپ هاي شکستي يا چپقي (Diagonal) استفاده مي شوند، اگر براي وصل کردن دوربين به تلسکوپ چپقي آن را برداريد بايد براي جبران فاصله کم شده براي به دست آوردن وضوح، لوله اي به تبديل اضافه شود تا فاصله حس گر دوربين با صفحه کانوني حفظ شده باشد.
اين مسئله در بازتابي ها برعکس است. بايد تبديلي استفاده کنيم که لوله اضافي نداشته باشد به طوري که بدنه دوربين تا آنجا که مي شود به سر لوله جاي چشمي بچسبد. در تلسکوپ هايي مثل اشميت – کاسگرين نياز به تبديل هاي خاص داريد. اين نوع تبديل ها معروف به تبديل SCT است که به جاي افتادن درون جاي چشمي به دهانه «خروجي ديد» (Visual Back) در پشت تلسکوپ پيچ مي شوند.
تلسکوپ
همانطور که قبلاً تلسکوپ هاي مناسب براي عکاسي نجومي را معرفي کردم (رجوع کنيد به نجوم شماره 195 صفحه 70) تلسکوپ هاي 70 تا 80 ميلي متري آپوکروماتيک متنوعي در بازار براي عکاسي نجومي پيدا مي شوند اما اگر قيمت اين نوع تلسکوپ ها براي تان زياد است سعي کنيد از آکروماتيک هاي ساده ولي با کيفيت خوب استفاده کنيد. گذشته از تلسکوپ هاي آکروماتيک، تلسکوپ هاي آپوکروماتيک هم ابيراهي رنگي آبي-بنفش دارند و حتي اگر نتوان آن را با چشم تشخيص داد در عکس ها خودشان را در حاشيه ستاره ها و سيارات نوراني نشان مي دهند. براي رفع اين مشکل مي توانيد از فيلترهاي رنگ بنفش ساده يا فيلترهاي معروف به «ضد لبه» (Fringe Killer) استفاده کنيد. منظور از لبه، حاشيه رنگي و نوراني ناشي از ابيراهي رنگي تلسکوپ در لبه اجرام نوراني آسماني است.
پايه تلسکوپ
اگر خريد پايه تلسکوپ و خاصه پايه مجهز به ردياب براي تان مقدور نيست، حتماً از ردياب هاي لولايي (که روش ساخت آن در ادامه اين مقاله آمده است) استفاده کنيد همانطور که قبلاً هم گفته ام، تا زماني که بودجه کافي براي خريدن پايه اي مرغوب نداريد، پول تان را براي خريد انواع ارزان و لرزان آنها هدر ندهيد. چون پايه هاي نحيف وبي کيفيت سرانجام تمام زحمت و وقت تان را به باد خواهند داد، حتي اگر بهترين تلسکوپ دنيا را هم روي آن سوار کنيد نتيجه اي غير قابل قبول خواهيد گرفت.
لوازم جانبي
از آنجا که صفحه کانوني اغلب تلسکوپ هاي شکستي خميده است براي رفع آن به «تخت کننده» ها (Field Flatternet) نياز است. (رجوع کنيد به نجوم شماره 195)
*دکلانشورهاي بي سيم با زمان سنج
*نقاب باتينوف، به ويژه اگر دوربين تان امکان تصوير زنده براي تنظيم وضوح ندارد.
روش ساخت ردياب لولايي
ساخت اين ردياب بسيار ساده و ارزان است. با استفاده ازاين ردياب دست ساز مي توانيد عکس هاي نجومي با نوردهي هاي طولاني از آسمان بگيريد. از آنجا که در ساخت اين نوع ردياب از لوله هاي نسبتاً بزرگي استفاده مي شود، که در درهاي انباري هم کاربرد دارد، فرنگي ها به آن ردياب در انباري (Barn- Door Tracker) هم مي گويند.
اصلي ترين قسمت اين ردياب دو تخته چوبي است که با لولايي به هم وصل شده اند. محور لولا را در امتداد محور قطبي آسمان قرار مي دهيم و بدين ترتيب لولا مانند محور بعد استقرار استوايي تلسکوپ عمل مي کند. تخته زيري ثابت و متصل به سه پايه عکاسي است و دوربين عکاسي هم به واسطه کلگي به تخته بالايي وصل است. کلگي رامي توانيد از فروشگاه هاي لوازم عکاسي بخريد، سعي کنيد نوعي را بخريد که تحمل وزن دوربين تان را در همه حالت هاي مختلف قرار گيري آن داشته باشد.
روش کار اين ردياب در فاصله گرفتن تخته رويي از زيري خلاصه مي شود. سرعت فاصله گرفتن اين دو بايد معادل سرعت چرخش زمين به دور خودش (يا همان چرخش ظاهري آسمان) باشد. براي اين کار به يک مهره شش گوش، يک مهره سرگرد و پيچي هم اندازه اين دو مهره نياز داريم. طبق تصوير، سوراخي در تخته بالايي ايجاد کنيد و مهره شش گوش را در آن بالا طوري جاي دهيد که در نتواند در جاي خود بچرخد پيچ را از بالا درون مهره بچرخانيد و مهره سر گرد را به انتهاي پيچ بپيچانيد به طوري که سر گرد مهره روي تخته پاييني قرار بگيرد. بدين ترتيب با چرخادن پيچ داخل مهره دو تخته از هم فاصله مي گيرند. مي توانيد پيچ را با دست بچرخانيد يا دسته اي مانند چوب بستني به آن ببنديد تا رحت تر چرخانده شود.
بسته به وضعيت قرار گيري دوربين روي تخته بالايي گاه وزن دوربين غلبه مي کند و تخته بالايي رابا خود به بالا مي کشاند. براي حل اين مشکل کافي است يک ميخ در ضخامت هر تخته (طرف مقابل دوربين) بکوبيد و با کشي نسبتاً قوي اين دو ميخ را به هم ببنديد.
فاصله لولا تا پيچ چرخان و اندازه رزوه ي پيچ تعيين کننده سرعت چرخاندن پيچ درون مهره با دست است. معمول ترين اندازه براي استفاده در اين نوع ردياب ها، پيچ هاي 1/25 اينچي است. اگر فاصله مرکز پيچ 1/25 اينچي با لولا دقيقاً 29 سانتي متر باشد چرخاندن پيچ با سرعت يک دور در دقيقه معادل سرعت چرخش زمين به دور خود و حرکت ظاهري آسمان است. براي آنکه دقت چرخاندن را زياد کنيم کافي است ساعتي مچي، که عقربه ثانيه شمار داشته باشد، را روي تخته بالايي و کنار پيچ نصب کنيم تا هم زمان و «هم جهت» با ثانيه شمار ساعت دسته پيچ را بچرخانيم.
وقتي مي خواهيد از ردياب استفاده کنيد، لولاي آنرا در امتداد محور قطبي آسمان تنظيم کنيد. لولا بايد طرف چپ تخته و پيچ چرخان طرف راست قرار گرفته باشد براي نشانه رفتن طول لولا به طرف ستاره قطبي سه پايه عکاسي را تنظيم کنيد. براي دقت بيشتر در نشانه روي مي توانيد يک ني نوشابه را در امتداد لولا بچسبانيد و از درون آن نشانه روي کنيد.
بعد از قطبي کردن ردياب، پيچ هاي کلگي را شل کنيد و دوربين تان را به سمتي از آسمان، که مي خواهيد از آن عکس بگيريد، نشانه برويد. پيچ هاي توپي را محکم ولنزتان را روي بي نهايت تنظيم کنيد. دکمه شاتر را فشار دهيد و سپس دسته پيچ را همزمان و هم جهت با ثانيه شمار ساعت مچي بچرخانيد هرچه دقت در ساخت، قطبي کردن و چرخاندن پيچ بيشتر باشد، زمان نوردهي مي تواند طولاني تر باشد حداکثر زمان نوردهي با اين نوع ردياب ها 5 دقيقه است.
منبع: نجوم، شماره 203.
