سفر به سرزمين هاي لي لي پوتي!
نويسنده: علي رنجبران
با ريزکشورها و مرزهاي واقعي يا مجازي شان آشنا شويم
با آن که به آن ها ريزکشور گفته مي شود اما اين کلمه بيشتر يک تعريف است تا يک حقيقت. در واقع اين کشورها به وسيله سازمان ملل و ديگر سازمان هاي بزرگ جهان به رسميت شناخته نمي شوند. حتي بعضي از اين کشورها فقط در دنياي مجازي وجود دارند، روي کاغذ يا در اينترنت مي شود از آن ها سراغي گرفت يا حتي بدتر فقط در ذهن يک انسان ايده پيدايش چنين کشوري وجود دارد. ريزکشورها تفاوت هاي زيادي با خودمختارها يا استقلال طلب ها دارند. آن ها با کسي سر جنگ ندارند و وجودشان به هيچ کشور ديگري ضرر نمي زند و معمولاً توسط يک شخص با يک خانواده به وجود مي آيند؛ يعني ساکنان اين کشورها در بهترين حالت اعضاي يک خانواده و در بدترين حالت يک نفر است. به تعدادي از اين کشورها کوچ نشين هم گفته مي شود. بله، کشورهاي کوچ نشين، چون آن ها در فضاي مجازي به وجود آمده اند و حتي سرزمين مشخصي هم ندارند. با اين همه بايد بين اين ريزکشورها و سرزمين هاي خيالي و افسانه اي تفاوت قائل شد. آن ها حتي با ديگر واحدهاي اجتماعي مثل قبيله، فرقه يا جمعيت ها فرق مي کنند. اما چرا کسي بايد دست به اين اقدام بزند و يک ريزکشور واقعاً چيست؟
ميکرونيشن يا ريزکشورها پديده هاي جالبي هستند اما سؤال اين جاست که چرا کسي بايد به تنهايي يا در يک جمع کوچک اقدام به تأسيس يک کشور کوچک؛ مثلاً به اندازه خانه اش بکند. براي اين کار دلايل زيادي وجود دارد اما آزمايش هاي نظري، اعتراض هاي سياسي، بيان هنري، سرگرمي شخصي و در آخر فعاليت هاي مجرمانه از جمله دلايلي هستند که باعث بنيان گذاري يک کشور جديد مي شوند. اين کشورها همان طور که گفته شد در مناطق مختلفي بنيان گذاري مي شوند. در خشکي و خاک يک کشور ديگر، رايج ترين شکل بنيان گذاري يک ريزکشور است اما تعدادي از آن ها قسمتي از آب هاي بين المللي را به عنوان خاک کشورشان در نظر گرفته اند. در اين بين به جز پديده هايي مثل کشورهاي مجازي، موضوع جالب ديگري هم وجود دارد؛ کشورهاي فضايي، يعني کساني پيدا شده اند و از حالا کشورهاي ديگري را در فضا يا کرات ديگر بنيان گذاري کرده اند. فقط موضوع اين است که فعلاً کسي نمي تواند براي اين کشورها اقامت بگيرد حتي خود بنيان گذاران. اين ها، ريزکشورهاي دنياي مدرن هستند اما تاريخ بنيان گذاري اين کشورها چندان هم جديد نيست. قديمي تر از واقعي ها
مطابق اسناد، قديمي ترين سند تاريخ براي بنيان گذاري يک ريزکشور، در ميانه هاي قرن 19 نوشته شده است؛ يعني چيزي نزديک به 150 سال تاريخچه مکتوب براي ريزکشورها. با اين حساب آن ها مي توانند خودشان را حتي از بعضي کشورهاي رسمي سازمان ملل قديمي تر بدانند.
در آن زمان دو انگيزه اصلي براي چنين کاري وجود داشت؛ يکي ماجراجويي و ديگري انگيزه اقتصادي. جزيره «کوکوس» يکي از قديمي ترين موارد ثبت يک کشور است و به وسيله خاندان «کلون – رز» بنيان گذاري شده بود. ميزبان اين ريزکشور يک جزيره کوچک در آب هاي اقيانوس آرام است و در حقيقت به کشور استراليا تعلق دارد. وجود جزاير فراوان و زياد در اطراف اين کشور باعث شده است که استراليا ميزبان تعداد زيادي ريزکشور باشد. يکي ديگر از اين گونه کشورها پادشاهي «آرواکانياو – پاتا گونيا» بود که بين سال هاي 1860 تا 1862 در جنوب شيلي و آرژانتين شکل گرفت. البته اين کشور چندان هم ريز نبود اما سرانجام به دليل دخالت دولت اين دو کشور، رسمي نشد. يکي از مشهورترين موارد اين پديده به پادشاهي «لوندي» برمي گردد؛ اين پادشاهي در جزيره اي به همين نام که متعلق به انگليس بود، بنيان گذاري شد. اين کشور را «مارتين کولس هارمن» که صاحب جزيره بود، بنيان گذاري کرد و خود را پادشاه اعلام کرد. در دهه هاي ابتدايي قرن بيستم او براي خودش مهر و سکه مخصوص ضرب کرد؛ با اين همه، مالک آن هيچ وقت از انگليس اعلام استقلال نکرد، بلکه به عنوان يک ايالت پادشاهي مستقل، اعلام وجود کرد و توسط انگليس پذيرفته شد. او مهر و سکه ها را براي استفاده داخلي ضرب کرده بود.
قديمي ترين ريزکشور اروپا
پادشاهي «ردوندا» قديمي تري ريزکشور دنياست که هنوز از آن نام برده مي شود. در سال 1865 به وسيله «ام پي شيل» که در جزيره کوچکي در نزديکي ردوندا زندگي مي کرد، پايه گذاري شد. او با اعلام پادشاهي خودش در اين جزيره اعلام استقلال کرد. هدف او از اين کار مبارزه با مستعمره کردن سرزمين هاي اين منطقه به وسيله انگليسي ها بود. اين جزيره که در غرب هند قرار دارد، امروزه جزئي از خاک کشور کوچک «انتيگوا و بارادوا» است. اعلام استقلال شيل نتيجه اي نداشت و هيچ صداي اعتراضي بلند نشد. به همين دليل اين جزيره همچنان بدون سکنه باقي مانده است. صخره هاي بلند و آب و هواي بد باعث شده است که کسي مايل به زندگي در اين جزيره نباشد اما در آخرين ريزکشوري که اعلام موجوديت کرده نمي توان به دقت صحبت کرد. شايد همين حالا که شما مشغول خواندن اين مطلب هستيد يک نفر مشغول ثبت کردن خانه اش به عنوان يک کشور جديد باشد. در سال 2008 در يکي از مشهورترين موارد ثبت ريزکشورها، يک فعال محيط زيست در لندن خانه اش را يک ايالت مستقل اعلام کرد. او هدف از اين کار را به کار بستن ايده هاي محيط زيستي و جلب توجه رسانه ها به مسأله محيط زيست اعلام کرده بود.
پادشاهي دريا
سرزمين دريا يا پادشاهي «سي لند» (Sealand) فقط 550 متر مربع مساحت دارد. اين کشور در حقيقت هيچ چيزي نيست و خاکي ندارد؛ دو ستون باقي مانده از جنگ جهاني دوم که محل استقرار ضدهوايي بوده اند حالا عنوان پرطمطراق پادشاهي را يدک مي کشند. ماجرا از آن جا شروع شد که انگليسي ها در شروع جنگ جهاني دوم در آب هاي درياي شمال دو ستون بتوني برپا کردند تا ضدهوايي هايشان را عليه نيروهاي هوايي آلمان در آن جا مستقر کنند. جنگ تمام شد و اين پايه ها هيچ آسيبي نديدند. بعد «پدي روي بيتس» سرگرد نيروي درياي انگليس اين سکو را به اشغال خودش درآورد. از آن جا که در آن زمان سکو در هفت مايلي ساحل و در خارج از آب هاي ساحلي انگليس بود، او خيلي زود اعلام استقلال کرد. روي بيتس با اعلام کردن خودش به عنوان پرنس و همسرش به عنوان پرنسس، شاهزاده نشين سي لند را بنيان گذاري کردند. تنها راه رسيدن به اين سرزمين عجيب هلي کوپتر يا قايق است. اين سرزمين 16 اتاق اقامتي، يک کليساي کوچک و چندين دفتر کار دارد و انرژي آن به وسيله نيروي برق تأمين مي شود. انگليس، استقلال اين کشور را به رسميت نمي شناسد و موضوع به دادگاه رفته است. اما دادگاه تا به حال نتيجه اي در اين باره نگرفته است. جالب اين جاست که اين کشور کوچک يک بار هم شاهد کودتا بوده است. يک بار صدراعظم آلماني سي لند (که منصوب پرنس روي بود) سعي کرد با کمک بازرگانان هلندي که براي مذاکرات تجاري آمده بودند، کودتا کند. او مي خواست سي لند را در غياب «پرنس روي» که به انگليس رفته بود، تصرف کند اما پرنس با مردان مسلح خود بازگشت و سرزمينش را دوباره تصاحب کرد. شاهزاده مايکل، فرزند روي بيتس وقتي 14 ساله بود. در اين جنگ شرکت کرد چون نيروي دريايي انگليس يک بار هوس کرد که به مرزهاي آن ها نزديک شود. آن ها مي خواستند خانواده بيتس را از اين سکو اخراج کنند اما آن ها مقاومت کردند و با شليک تيرهاي هوايي، سربازان انگليسي را از مرزهاي خود دور کردند. حالا و بعد از پشت سر گذاشتن اين همه ماجرا، شاهزاده خسته شده و مي خواهد کشوري را که در جواني براي آن جنگيده به فروش برساند. 75 ميليون يورو و قيمتي است که براي اين کشور تعيين شده است. دليل اين قيمت گزاف هم موقعيت اقتصادي اين پادشاهي است.سي لند تحت تأثير قوانين مالياتي هيچ کشوري نيست و شرط بندي در آن مجاز است. به همين دليل يکي از بزرگ ترين پايگاه هاي شرط بندي اينترنتي در آن قرار دارد و محل مناسبي براي فعاليت هاي اقتصادي از اين دست به حساب مي آيد.
ريزکشورهاي واقعي
هرچند ريزکشورها ممکن است از نظر مساحت کوچک باشند اما در حقيقت کشور به حساب نمي آيند چون از نظر سازمان ملل متحد پذيرفته نشده اند ولي کشورهايي هم هستند که واقعا کوچک اند و عضو سازمان ملل هم به حساب مي آيند. فهرست اين کشورها خيلي بلند نيست اما خيلي هم خالي و خلوت به نظر نمي رسد. براي اين که بدانيم بايد به چه کشوري لقب کوچک بدهيم بد نيست يک معيار داشته باشيم؛ اگر سري به شيراز زده باشيد، بايد بدانيد که مساحت اين شهر چيزي نزديک به 180 کيلومتر مربع است. حالا مي توانيم به خوبي از پس مقايسه بربياييم. در فهرست کشورهاي سازمان ملل حداقل 20 کشور وجود دارند که مساحتي کمتر از 180 کيلومتر مربع دارند. در بين همه اين کشورهاي مستقل، واتيکان، پايتخت مذهبي کاتوليک هاي جهان لقب کوچک ترين کشور جهان را يدک مي کشد. مساحت اين کشور که در قلم رم، پايتخت ايتاليا قرار دارد 440 هزار متر مربع است. براي اطلاع بد نيست بدانيد که مساحت ميدان مشهور «تيان ان من» در چين هم چيزي نزديک به اين عدد است. ميدان نقش جهان در اصفهان تقريباً يک پنجم اين کشور مساحت دارد. مقدم بعدي در اين فهرست را موناکو يدک مي کشد. اگر فکر مي کرديد که موناکو شهري در فرانسه است اشتباه مي کرديد. موناکو کشوري مستقل در جنوب شرقي فرانسه است. مساحت آن 1/95 کيلومتر مربع است. در حقيقت اين کشور از شهر موناکو تشکيل شده است؛ يعني به طور همزمان هم خود کشور و هم پايتخت آن، موناکو است. اين کشور از سال 1297 از فرانسه جدا شده است. با اين همه تيم فوتبال آن در ليگ فرانسه بازي مي کند و مردمش مليت دوگانه فرانسوي – موناکويي دارند.
منبع: مجله دايرة المعارفي دانستنيها (همشهري) / شماره 17
با آن که به آن ها ريزکشور گفته مي شود اما اين کلمه بيشتر يک تعريف است تا يک حقيقت. در واقع اين کشورها به وسيله سازمان ملل و ديگر سازمان هاي بزرگ جهان به رسميت شناخته نمي شوند. حتي بعضي از اين کشورها فقط در دنياي مجازي وجود دارند، روي کاغذ يا در اينترنت مي شود از آن ها سراغي گرفت يا حتي بدتر فقط در ذهن يک انسان ايده پيدايش چنين کشوري وجود دارد. ريزکشورها تفاوت هاي زيادي با خودمختارها يا استقلال طلب ها دارند. آن ها با کسي سر جنگ ندارند و وجودشان به هيچ کشور ديگري ضرر نمي زند و معمولاً توسط يک شخص با يک خانواده به وجود مي آيند؛ يعني ساکنان اين کشورها در بهترين حالت اعضاي يک خانواده و در بدترين حالت يک نفر است. به تعدادي از اين کشورها کوچ نشين هم گفته مي شود. بله، کشورهاي کوچ نشين، چون آن ها در فضاي مجازي به وجود آمده اند و حتي سرزمين مشخصي هم ندارند. با اين همه بايد بين اين ريزکشورها و سرزمين هاي خيالي و افسانه اي تفاوت قائل شد. آن ها حتي با ديگر واحدهاي اجتماعي مثل قبيله، فرقه يا جمعيت ها فرق مي کنند. اما چرا کسي بايد دست به اين اقدام بزند و يک ريزکشور واقعاً چيست؟
ميکرونيشن يا ريزکشورها پديده هاي جالبي هستند اما سؤال اين جاست که چرا کسي بايد به تنهايي يا در يک جمع کوچک اقدام به تأسيس يک کشور کوچک؛ مثلاً به اندازه خانه اش بکند. براي اين کار دلايل زيادي وجود دارد اما آزمايش هاي نظري، اعتراض هاي سياسي، بيان هنري، سرگرمي شخصي و در آخر فعاليت هاي مجرمانه از جمله دلايلي هستند که باعث بنيان گذاري يک کشور جديد مي شوند. اين کشورها همان طور که گفته شد در مناطق مختلفي بنيان گذاري مي شوند. در خشکي و خاک يک کشور ديگر، رايج ترين شکل بنيان گذاري يک ريزکشور است اما تعدادي از آن ها قسمتي از آب هاي بين المللي را به عنوان خاک کشورشان در نظر گرفته اند. در اين بين به جز پديده هايي مثل کشورهاي مجازي، موضوع جالب ديگري هم وجود دارد؛ کشورهاي فضايي، يعني کساني پيدا شده اند و از حالا کشورهاي ديگري را در فضا يا کرات ديگر بنيان گذاري کرده اند. فقط موضوع اين است که فعلاً کسي نمي تواند براي اين کشورها اقامت بگيرد حتي خود بنيان گذاران. اين ها، ريزکشورهاي دنياي مدرن هستند اما تاريخ بنيان گذاري اين کشورها چندان هم جديد نيست. قديمي تر از واقعي ها
مطابق اسناد، قديمي ترين سند تاريخ براي بنيان گذاري يک ريزکشور، در ميانه هاي قرن 19 نوشته شده است؛ يعني چيزي نزديک به 150 سال تاريخچه مکتوب براي ريزکشورها. با اين حساب آن ها مي توانند خودشان را حتي از بعضي کشورهاي رسمي سازمان ملل قديمي تر بدانند.
در آن زمان دو انگيزه اصلي براي چنين کاري وجود داشت؛ يکي ماجراجويي و ديگري انگيزه اقتصادي. جزيره «کوکوس» يکي از قديمي ترين موارد ثبت يک کشور است و به وسيله خاندان «کلون – رز» بنيان گذاري شده بود. ميزبان اين ريزکشور يک جزيره کوچک در آب هاي اقيانوس آرام است و در حقيقت به کشور استراليا تعلق دارد. وجود جزاير فراوان و زياد در اطراف اين کشور باعث شده است که استراليا ميزبان تعداد زيادي ريزکشور باشد. يکي ديگر از اين گونه کشورها پادشاهي «آرواکانياو – پاتا گونيا» بود که بين سال هاي 1860 تا 1862 در جنوب شيلي و آرژانتين شکل گرفت. البته اين کشور چندان هم ريز نبود اما سرانجام به دليل دخالت دولت اين دو کشور، رسمي نشد. يکي از مشهورترين موارد اين پديده به پادشاهي «لوندي» برمي گردد؛ اين پادشاهي در جزيره اي به همين نام که متعلق به انگليس بود، بنيان گذاري شد. اين کشور را «مارتين کولس هارمن» که صاحب جزيره بود، بنيان گذاري کرد و خود را پادشاه اعلام کرد. در دهه هاي ابتدايي قرن بيستم او براي خودش مهر و سکه مخصوص ضرب کرد؛ با اين همه، مالک آن هيچ وقت از انگليس اعلام استقلال نکرد، بلکه به عنوان يک ايالت پادشاهي مستقل، اعلام وجود کرد و توسط انگليس پذيرفته شد. او مهر و سکه ها را براي استفاده داخلي ضرب کرده بود.
قديمي ترين ريزکشور اروپا
پادشاهي «ردوندا» قديمي تري ريزکشور دنياست که هنوز از آن نام برده مي شود. در سال 1865 به وسيله «ام پي شيل» که در جزيره کوچکي در نزديکي ردوندا زندگي مي کرد، پايه گذاري شد. او با اعلام پادشاهي خودش در اين جزيره اعلام استقلال کرد. هدف او از اين کار مبارزه با مستعمره کردن سرزمين هاي اين منطقه به وسيله انگليسي ها بود. اين جزيره که در غرب هند قرار دارد، امروزه جزئي از خاک کشور کوچک «انتيگوا و بارادوا» است. اعلام استقلال شيل نتيجه اي نداشت و هيچ صداي اعتراضي بلند نشد. به همين دليل اين جزيره همچنان بدون سکنه باقي مانده است. صخره هاي بلند و آب و هواي بد باعث شده است که کسي مايل به زندگي در اين جزيره نباشد اما در آخرين ريزکشوري که اعلام موجوديت کرده نمي توان به دقت صحبت کرد. شايد همين حالا که شما مشغول خواندن اين مطلب هستيد يک نفر مشغول ثبت کردن خانه اش به عنوان يک کشور جديد باشد. در سال 2008 در يکي از مشهورترين موارد ثبت ريزکشورها، يک فعال محيط زيست در لندن خانه اش را يک ايالت مستقل اعلام کرد. او هدف از اين کار را به کار بستن ايده هاي محيط زيستي و جلب توجه رسانه ها به مسأله محيط زيست اعلام کرده بود.
پادشاهي دريا
سرزمين دريا يا پادشاهي «سي لند» (Sealand) فقط 550 متر مربع مساحت دارد. اين کشور در حقيقت هيچ چيزي نيست و خاکي ندارد؛ دو ستون باقي مانده از جنگ جهاني دوم که محل استقرار ضدهوايي بوده اند حالا عنوان پرطمطراق پادشاهي را يدک مي کشند. ماجرا از آن جا شروع شد که انگليسي ها در شروع جنگ جهاني دوم در آب هاي درياي شمال دو ستون بتوني برپا کردند تا ضدهوايي هايشان را عليه نيروهاي هوايي آلمان در آن جا مستقر کنند. جنگ تمام شد و اين پايه ها هيچ آسيبي نديدند. بعد «پدي روي بيتس» سرگرد نيروي درياي انگليس اين سکو را به اشغال خودش درآورد. از آن جا که در آن زمان سکو در هفت مايلي ساحل و در خارج از آب هاي ساحلي انگليس بود، او خيلي زود اعلام استقلال کرد. روي بيتس با اعلام کردن خودش به عنوان پرنس و همسرش به عنوان پرنسس، شاهزاده نشين سي لند را بنيان گذاري کردند. تنها راه رسيدن به اين سرزمين عجيب هلي کوپتر يا قايق است. اين سرزمين 16 اتاق اقامتي، يک کليساي کوچک و چندين دفتر کار دارد و انرژي آن به وسيله نيروي برق تأمين مي شود. انگليس، استقلال اين کشور را به رسميت نمي شناسد و موضوع به دادگاه رفته است. اما دادگاه تا به حال نتيجه اي در اين باره نگرفته است. جالب اين جاست که اين کشور کوچک يک بار هم شاهد کودتا بوده است. يک بار صدراعظم آلماني سي لند (که منصوب پرنس روي بود) سعي کرد با کمک بازرگانان هلندي که براي مذاکرات تجاري آمده بودند، کودتا کند. او مي خواست سي لند را در غياب «پرنس روي» که به انگليس رفته بود، تصرف کند اما پرنس با مردان مسلح خود بازگشت و سرزمينش را دوباره تصاحب کرد. شاهزاده مايکل، فرزند روي بيتس وقتي 14 ساله بود. در اين جنگ شرکت کرد چون نيروي دريايي انگليس يک بار هوس کرد که به مرزهاي آن ها نزديک شود. آن ها مي خواستند خانواده بيتس را از اين سکو اخراج کنند اما آن ها مقاومت کردند و با شليک تيرهاي هوايي، سربازان انگليسي را از مرزهاي خود دور کردند. حالا و بعد از پشت سر گذاشتن اين همه ماجرا، شاهزاده خسته شده و مي خواهد کشوري را که در جواني براي آن جنگيده به فروش برساند. 75 ميليون يورو و قيمتي است که براي اين کشور تعيين شده است. دليل اين قيمت گزاف هم موقعيت اقتصادي اين پادشاهي است.سي لند تحت تأثير قوانين مالياتي هيچ کشوري نيست و شرط بندي در آن مجاز است. به همين دليل يکي از بزرگ ترين پايگاه هاي شرط بندي اينترنتي در آن قرار دارد و محل مناسبي براي فعاليت هاي اقتصادي از اين دست به حساب مي آيد.
ريزکشورهاي واقعي
هرچند ريزکشورها ممکن است از نظر مساحت کوچک باشند اما در حقيقت کشور به حساب نمي آيند چون از نظر سازمان ملل متحد پذيرفته نشده اند ولي کشورهايي هم هستند که واقعا کوچک اند و عضو سازمان ملل هم به حساب مي آيند. فهرست اين کشورها خيلي بلند نيست اما خيلي هم خالي و خلوت به نظر نمي رسد. براي اين که بدانيم بايد به چه کشوري لقب کوچک بدهيم بد نيست يک معيار داشته باشيم؛ اگر سري به شيراز زده باشيد، بايد بدانيد که مساحت اين شهر چيزي نزديک به 180 کيلومتر مربع است. حالا مي توانيم به خوبي از پس مقايسه بربياييم. در فهرست کشورهاي سازمان ملل حداقل 20 کشور وجود دارند که مساحتي کمتر از 180 کيلومتر مربع دارند. در بين همه اين کشورهاي مستقل، واتيکان، پايتخت مذهبي کاتوليک هاي جهان لقب کوچک ترين کشور جهان را يدک مي کشد. مساحت اين کشور که در قلم رم، پايتخت ايتاليا قرار دارد 440 هزار متر مربع است. براي اطلاع بد نيست بدانيد که مساحت ميدان مشهور «تيان ان من» در چين هم چيزي نزديک به اين عدد است. ميدان نقش جهان در اصفهان تقريباً يک پنجم اين کشور مساحت دارد. مقدم بعدي در اين فهرست را موناکو يدک مي کشد. اگر فکر مي کرديد که موناکو شهري در فرانسه است اشتباه مي کرديد. موناکو کشوري مستقل در جنوب شرقي فرانسه است. مساحت آن 1/95 کيلومتر مربع است. در حقيقت اين کشور از شهر موناکو تشکيل شده است؛ يعني به طور همزمان هم خود کشور و هم پايتخت آن، موناکو است. اين کشور از سال 1297 از فرانسه جدا شده است. با اين همه تيم فوتبال آن در ليگ فرانسه بازي مي کند و مردمش مليت دوگانه فرانسوي – موناکويي دارند.
منبع: مجله دايرة المعارفي دانستنيها (همشهري) / شماره 17
/ج
