تکنيک هايي که حافظه را تقويت مي کنند
داستان اينکه بشر فهيمد مي تواند حافظه را تقويت کند و بازي هايي را براي افزايش هوش راه بيندازد، از چيزي حدود 2500 سال پيش شروع شد. قضيه هم از اين قرار بود که يک شاعر يوناني به نام سيمونيدز بعد از اينکه در يک تالار مجلل پر از مهمان شعر يک ساعته اش را خواند، رفت بيرون تا آبي به سر و صورتش بزند اما به محض بيرون رفتن سيمونيدز، سقف تالار فرو ريخت و همه مهمان ها مردند. شدت اين حادثه هم طوري بود که حتي نمي شد هويتشان را تشخيص داد. اينجا بود که سيمونيدز مثل سوپرمن آمد و به خاطر توجه بيش از حدي که به مدعوين کرده بود، هويت بيشتر آنها را از روي جايي که اول نشسته و بعداً مرده بودند، تشخيص داد. خب، سيمونيدز نابغه که نبود، شاعر بود و به خاطر اين، همه فهميدند مثلاً تمرکز از آن تکنيک هايي است که مي تواند يک شاعر را به يک شبه نابغه تبديل کند. به اين ترتيب بود که نخستين تئوري تداعي در به خاطر سپاري و اساس تمامي سيستم هاي منموتکنيک ( تدابير ياديار، روش هاي کمک به حافظه) به وجود مي آمد؛ سيستم هايي که در نظر اول خيلي ساده اند اما به کمک آنها مي شود به جنگ فراموشي رفت.
ترک عادت کنيد
ترک عادت يکي از روش هايي است که مي شود با آن مغز را دور زد و وادارش کرد تنبلي را بگذارد کنار؛ اين طوري که نگذاريد روتين شدن بعضي کارها به بيکاري مغز منجر شود. بهتر است از کارهاي کوچک روزانه شروع کنيد. البته ممکن است در روزهاي اول حواس پرت تر از قبل به نظر بياييد؛ مشکلي که بعد از چند روز حل مي شود.
• مثالش هم همين کارهاي روزانه است. مثلاً اگر راست دست هستيد از اين به بعد با دست چپ مسواک کنيد؛ وارد آسانسور که مي شويد چشم هايتان را ببنديد و دکمه طبقه تان را پيدا کنيد؛ وسايل روي ميز کارتان را جابه جا کنيد. با اين کارها مغزتان را براي انجام امور روزمره وادار به حرکت مي کنيد.
جعبه لايتنر درست کنيد
جعبه لايتنر، باکلاس شده همان روش تکرار است؛ منتها تکرار، کنتور نمي اندازد که بفهميم چقدر تمرين کرده ايم. در حالي که جعبه لايتنر کنتور مي اندازد. از طرف ديگر به خاطر ژانگولر بودنش زياد هم خسته کننده نيست و مي شود براي به خاطر سپردن اطلاعات مختلف جعبه هاي مختلف درست کرد؛ جعبه هايي که پنج خانه دارند و اطلاعات در طول رسيدن از خانه اول به پنجم به مغز سپرده مي شوند.
• خب، براي تقويت حافظه به اين روش، جعبه لايتنر و کارت هاي سوال و جواب بايد هميشه دم دستتان باشند. در ضمن براي اين روش تقويت حافظه بايد زمان خاصي را اختصاص داد و نمي شود همراه با کارهاي ديگر لايتنربازي هم کرد.
• بهترين چيزهايي که مي شود با لايتنر ياد گرفت لغات زبان هاي مختلف و فرمول هاست. لايتنر يعني يادگيري بعد از پنج بار تکرار و اين يعني براي درک مطلب و اينها راه مناسبي نيست ولي براي حفظ کردني ها مي شود رويش حساب باز کرد.
نشانه گذاري کنيد
روش نشانه گذاري براي به خاطر سپردن اطلاعاتي است که روش هايي مثل تکرار و حفظ کردن جلويشان سوسک مي شوند؛ اطلاعاتي که اصلاً به وجود آمده اند تا انسان هميشه چيزي براي فراموش کردن داشته باشد. اعداد و ارقام بلند و فرمول ها از اين دسته اند. بهترين روش نشانه گذاري اين است که با توجه به استعدادهايتان و مطالبي که بهتر در ذهنتان مي ماند براي اطلاعات مختلف نشانه بگذاريد و به موقع هم نشانه ها را تبديل به اطلاعات کنيد.
• اشکالش اين است که در بدترين حالت يادتان نيايد که اين نشانه را براي چه حفظ کرده ايد. آدم هايي که دو تا علامت روي دستشان مي گذارند در نشانه گذاري لنگ مي زنند.
• Ah,messagere admirable, lumiere eclatante, je sais votre celerite « آه، پيغام بر تحسين برانگيز، اي نور درخشان، من از شکوه تو آگاهم.» اين قطعه در زبان فرانسه براي به خاطر سپردن سرعت نور ( 299792458 کيلومتر در ثانيه) ابداع شده است. تعداد حروف هر کلمه عدد مربوط در رقم سرعت نور را نشان مي دهد. اگر بخواهيد مي توانيد چک کنيد.
ميانبر بزنيد
به اين روش که براي يادآوري کلمات به کار مي رود، کلمه آويز يا کلمه کليد مي گويند؛ اين طوري که براي به خاطر آوردن هر کلمه، يک کلمه يا تصوير واسطه را که بهتر در خاطرتان مي ماند به ذهن بسپاريد. بعد هم براي به خاطر آوردن کلمه مورد نياز، آن کلمه يا تصوير دم دست تر را که هيچ وقت يادتان نمي رود در ذهنتان مجسم کنيد و به کمک آن، کلمه فرار را به ياد بياوريد. اکثر ما به صورت ناخودآگاه از اين روش استفاده مي کنيم. اين ناخودآگاه هيچ وقت هايي است که به محض شنيدن يک کلمه ياد يک چيز بي ربط مي افتيم.
• اسمش رويش است ديگر، کليد: هماني که در اکثر مواقع گم مي شود و دردسر مي شود دو تا. به خاطر همين هم موقع حفظ کردن کليد يک مطلب بد نيست نيم نگاهي هم به خود مطلب بيندازيد که يادتان نرود اين کليد، کليد کدام يکي بود!
• صکادرات يکي از آن کلمه کليدهايي است که موقع گرفتن گواهينامه- آن هم در آزمون شهري- حسابي به کار مي آيد؛ کلمه بي ربطي که هر کدام از حروفش ( ص: صندلي، ک: کمربند، ا: آينه والي آخر) به ترتيب کارهايي است که بايد جلوي افسر مربوطه انجام دهيد تا گيم آوور نشويد.
تمرکز کنيد
تا به حال چند بار شده که بعد از فراموش کردن چيزي به تان گفته باشند: اگر برات مهم بود يادت نمي رفت؟ اين جمله يک جورهايي هم درست است. ما در طول روز خيلي چيزها مي شنويم، مي بينيم و مي خوانيم اما فقط چيزهايي که برايمان اهميت دارند در خاطرمان مي مانند. اين در خاطر ماندن هم به خاطر تمرکزي است که موقع شنيدن يا ديدن آن مطلب داشته ايم. افزايش تمرکز به کمک روش هايي مثل ورزش يوگا، باعث تقويت حافظه در به خاطر سپاري و يادآوري مي شود.
• اشکالش اين است که نمي توانيد درست و حسابي بازيگوشي کنيد و هميشه بايد چشم و گوشتان مثل چشم و گوش عقاب و گربه تيز باشد چون در هر لحظه هزاران مطلب براي به خاطر سپرده شدن جلوي رويتان صف کشيده اند.
• حادثه يازدهم سپتامبر را يادتان هست؟ روز تولد فرزندتان را چي؟ يا روزي که همکارتان خبر اضافه شدن حقوق ها را داد؟ به هر کدام از اين اتفاق ها که فکر کنيد، مي بينيد که ريزترين جزئيات آن روز را به ياد داريد و اين به خاطر تمرکز و توجه است. اطلاعات آن قدرها هم بي اهميت نيست. سعي کنيد براي اطلاعات مهم جديدي که به تان مي رسد ارزش قائل باشيد تا بهتر در خاطرتان بماند.
تکرار کنيد
به روش تکرار، پرآموزي هم مي گويند؛ اين طوري که براي يادآوري، در چند مرحله اطلاعات تکرار مي شوند تا جاي خودشان را در مغز پيدا کنند. بهترين مدلش هم اين است که اول با چند بار تکرار، اطلاعات را در حافظه اوليه ثبت و بعد از گذشت 24 ساعت که همه اطلاعات در حال پريدن بود يک بار ديگر با روش تکرار در حافظه بلند مدت تثبيت شان مي کنند.
• البته حجم اطلاعات در اين روش نبايد زياد باشد. يک کمي هم کند است و نمي شود همه جا رويش حساب کرد.
• بهترين مثالي که مي شود براي اين روش زد جدول ضرب است. نمي خواهيد بگوييد که در نه سالگي جدول ضرب را با مکاشفه و تحقيق روي چگونگي قانون ضرب اعداد در هم ياد گرفتيد؟
ريتم سازي کنيد
ريتم سازي يا قافيه سازي هم از آن روش هايي است که باعث مي شود خيلي چيزها زودتر و بهتر در حافظه ثبت شوند. آهنگين کردن اطلاعات يک جورهايي شخصي است؛ يعني به جز موارد معروفي که وجود دارد، هر کسي مي تواند براي به خاطر سپردن يک سري اطلاعات شعر مخصوص به خودش را داشته باشد.
• خب، اين روش به درد اطلاعات طولاني نمي خورد چون در آن صورت کار به سراييدن قصيده و منظومه مي کشد ولي شعرها و آهنگ هاي کوتاه در اين مورد جواب داده اند.
• يکي از شماره تلفن هايي را که از حفظ هستيد يک بار براي خودتان تکرار کنيد. موقع گفتن اين شماره ها يک آهنگي توي صدايتان است که همان ريتم است. لازم نيست حتماً ريتمي که مي سازيد رديف و قافيه داشته باشد. همين که آهنگين باشد کفايت مي کند.
بازي کنيد
يکي از راه هايي که براي شخم زدن حافظه مي شود از آن استفاده کرد همين بازي کردن است؛ روشي که باعث مي شود براي پيدا کردن جواب يا راه حل از حافظه تان کار بکشيد. اطلاعات ذخيره شده تان را مرور کنيد و چيزهايي را که در مرز فراموش شدن بودند، يک بار ديگر در يک جاي مطمئن ثبت کنيد.
• اشکالي که ندارد ولي مساله اين است که هر بازي فکري بعد از چند وقت خودش در ذهن ملکه مي شود و کار به جايي مي رسد که بايد کار و زندگي تان را ول کنيد و در به در دنبال بازي جديد باشيد، همين.
• جدول، شطرنج، سودوکو؛ غير از اينها اين بازي هاي روي گوشي هاي موبايل هم باعث مي شود به جاي اس ام اس بازي کمي ذهنتان را از آکبندي بيرون بياوريد.
چه چيزهايي حافظه را از بين مي برند؟
آسوده بخوابيد که ذهن در امن و امان است!
اين طوري نيست که هر چي مي خواستيد بخوريد و هر کاري که دلتان خواست انجام دهيد و سبک زندگي تان را هر شکلي خواستيد بچينيد، آن وقت حافظه تان هم تکان نخورد. اتفاقاً چيزهايي که حافظه را کاهش مي دهند. بيشتر، از همان دسته اي هستند که براي حافظه مفيدند؛ چيزهايي که بعضي شان ظاهر خيلي معصومي دارند اما ته شان را که در بياوري مي بيني به شدت دشمن حافظه هستند.
آسوده نخوابيد
اين را که آسوده خوابيدن تاثير بسيار زيادي در افزايش حافظه دارد، سال ها قبل دانشمندان کشف کرده اند. آنها در آزمايش شان هم يک سري آدم را آورده اند و در دو مرحله، سوال هاي يک شکلي را برايشان طرح کرده اند؛ فقط قبل از مرحله اول گذاشته اند آن آدم ها حسابي بخوابند ولي قبل از مرحله دوم، چند روز عادت خوابيدنشان را به هم زده اند. نتيجه هم که معلوم است؛ در مرحله دوم همه رفوزه شده اند.
آلوده شويد
يکي از مورادي که اصلاً دست خود آدم نيست ولي اثرات ناجوري روي حافظه مي گذارد، آلودگي هواست. تازگي ها دکتر ها دور هم جمع شده اند و فهميده اند که چربي هاي موجود در هواي آلوده، کم کم از راه خون وارد مغز مي شوند و حافظه را پنچر مي کنند؛ به همين خاطر، يکي از راه هاي فرار کردن از اين معضل، تردد کمتر در مکان هاي آلوده است.
هميشه بخوريد
در حالت کلي اش که اصلاً پرخوري دشمن حافظه است. هر چقدر شکم پرتر باشد مغز بيشتر مي رود تعطيلات. اين وسط غذاهايي هم هستند که بيشتر از بقيه حافظه را مي کاهند. افراط در خوردن شيريني جات در حد مرگ، يکي از چيزهايي است که قند بدن را نافرم بالا پايين مي کند و حافظه را کم. غير از آن چاي و قهوه که خودشان را اين طوري جا زده اند که آدم را ريلکس مي کنند، دشمن حافظه اند. به قيافه شان اين طوري نگاه نکنيد. بي خطر بودنشان براي حافظه افسانه اي بيش نيست.
دودي شويد
معتاد به هر چيزي که دود دارد نشويد. حالا فکر نکنيد روزي يکي، دو نخ سيگار کسي را نکشته. اتفاقاً نيکوتين سيگار بدتر از همه حافظه را تحليل مي برد. به اين مواد، ترياک، حشيش، هروئين و کراک را هم اضافه کنيد. حافظه خراب، ارزشش را ندارد.
زياد ورزش کنيد
آن قدر از فوايد ورزش گفته اند که ما اينجا هر چقدر هم خودمان را بکشيم باورتان نمي شود که گاهي زيادي ورزش کردن هم باعث کاهش حافظه مي شود. باور نمي کنيد؟ چپ چپ نگاه مي کنيد؟ پس خبر نداريد که ورزش کردن شديد - به خصوص در زنان- باعث کاهش حافظه مي شود. دانشمندان کشف کرده اند که هر چقدر ورزش هاي آرامي مثل قدم زدن و پياده روي به آرامش مغز کمک مي کنند، در عوض ورزش هاي پر تحرکي مثل شنا که آدم را از نفس مي اندازد، حافظه را تحليل مي برند.
منبع: هفته نامه فرهنگي اجتماعي همشهري جوان، شماره 243
