به روايت امير رضا معتمدي ، طراح جلوه هاي بصري در چشم باد
سريال در چشم باد با دوربين(35)ميليمتري BLفيلمبرداري و عمليات لابراتواري آن در لابراتوار صدا و سيما اسکن فريم هاي نگاتيو آن براي انجام جلوه هاي بصري در استوديو صبا با استاندارد(2K)و پرينت فريم هاي خروجي آن توسط استوديو بهمن انجام شد. حجم زيادي از جلوه هاي بصري اين سريال از نوع نامحسوس است، به طوري که مخاطب عام و در بيشتر موارد حتي مخاطب حرفه اي با ديدن نماهاي مربوطه متوجه دستکاري تصويري نخواهد شد.
جنگل
يکي از نماهايي که در قسمت اول سريال پخش شد، نماي کندوي زنبور عسل بود که قرار بود تعدادي زنبور در حال پرواز به کندوي مورد نظر اضافه شود. براي اين کار ابتدا مدل زنبور عسل به طور سه بعدي ساخته و پس از اتمام مراحل سه بعدي لازم بود که حرکت و نوع لنز دوربين(35)ميليمتري از نماي موجود استخراج شده و به نماي سه بعدي اعمال شود تا موقعيت کندوي فرضي سه بعدي با کندوي واقعي در فريم هاي نگاتيو هماهنگ شده تا در زمان ترکيب نماها، تفاوتي در حرکت و عمق ميدان دوربين(35)ميليمتري با دوربين مجازي فضاي سه بعدي به وجود نيايد. يکي از مواردي که در ساخت فيلم ها و سريال هاي تاريخي فيلمساز را دچار مشکل مي سازد، حضور سازه هاي مدرن در کادر تصويري است . در زمان توليد اين سريال با نهايت دقت، کم ترين حضور آن ها در کادر تصوير اجتناب ناپذير بود. بنابراين اين نماها براي اصلاح و حذف اجزاي مورد نظر به گروه جلوه هاي بصري سپرده شد. از جمله در برخي نماها تيرهاي سيماني برق و دکل هاي برق حضور نامناسبي در کادر تصوير داشتند که نياز به حذف آن ها بود. از آن جا که اين نماها تماما متحرک و اکثرا با لنز وايد فيلمبداري شده بودند وبازيگران از جلوي اجزاي مورد نظر عبور مي کردند حذف اين اجزاي ناخواسته نياز به تراکينگ و ماسکينگ داشت. از موارد ديگر مي توان از اضافه کردن باران به نمايي که ميزان باران صحنه در آن نامناسب بود نام برد که در اين نما، باران صحنه کم و جريان آب زودتر از زمان مورد نياز قطع شده بود.در انتهاي همين نما نيز بنا به نياز کارگردان نماي شب به روز تبديل شد تا گذر زمان احساس
شود نماهايي از پرواز يک هواپيماي دوباله نيز در يک سکانس وجود داشت که در زمان توليد از هواپيماي سمپاش استفاده شده بود که رنگ آبي روشن داشت و قرار بود براساس رنگ هواپيماهاي آن زمان نقره اي با پرچم انگلستان باشد. بنابراين تمامي حرکات هواپيما در نماهاي مربوطه روتوسکوپي شد، رنگ آبي آن حذف شد و در نماهايي که امکان داشت انعکاس فلزي به هواپيما اضافه و در انتحا پرچم انگلستان به دم و بدنه هواپيما اضافه شد. در نماهايي از جنگ جنگل نياز به اضافه کردن خون پاشيده شده، آتش دهانه اسلحه ها و همچنين گلوله هاي توپ به نماهاي انفجاري بود . در اين نماها گلوله هاي توپ در فضاي سه بعدي با نماي اصلي ترکيب شدند.
سفر برفي
در ابتداي سکانس برفي نماي درشتي از يک عقاب را داشتيم که با دوربين پس از يک پن طولاني به درشکه در حال گذر مي رسد. اين نما نياز به پرواز يک عقاب براي ايجاد ميزانسن صحيح داشت تا دوربين پس از تعقيب عقاب در حال پروازي که دور مي شود به درشکه برسد. مدل سه بعدي عقاب ساخته شد و هماهنگ با عقاب زنده در همان نما جنسيت پردازي شد، سپس حرکت دوربين از نماي اصلي استخراج و نماي مستقلي از پرواز عقاب با مختصات نماي اصلي ساخته شد و در ترکيب با نماي اصلي به کار رفت. اين نما به دليل وجود دکل هاي برق فشار قوي در لانگ شات نياز به رتوش داشت که در نماي اصلي پيش از ترکيب با نماي عقاب اين رتوش نيز اجرا شد و در انتها نمايي با حضور عقاب و بدون دکل ها به دست آمد.در ادامه سکانس برفي در بسياري از نماهابراي ايجاد حس حضور گرگ ها در نماهاي مرتبط، گرگ هايي در لانگ شات به نماها اضافه شده است که در تماش نماها نياز به تراکينگ سه بعدي دوربين داشته است.گرگ ها از نماهاي رئال مستقلي استخراج و در نماهاي مورد نياز ترکيب شده اند. در انتهاي سکانس برفي به کنار دريا مي رسيم که در کنار دريا نياز به حضور يک کشتي مسافربري بزرگ و قديمي روسي داشتيم. پس از بررسي مدل هاي قديمي کشتي هاي روسي در آن دوره تاريخ، يکي از مدل ها تاييد شد که اين مدل به صورت سه بعدي ساخته و در نماهاي مورد نياز ترکيب شد. از موارد قابل اشاره پرچم و دود کشتي است که به دلايل خاصي براي ترکيب با نماي کشتي در لايه هاي مستقلي ساخته شدند و در برخي از نماها براي ترکيب با نماي اصلي به دليل حضور اجزاي ميان زمينه از روتوسکوپي براي ترکيب استفاده شد. در قسمتي ديگر نماي درشتي از ماهي هاي قرمز در زير يخ حوض نياز بود که در نماي موجود از ورقه هاي پارافين به جاي يخ حوض استفاده شده بود که نياز به اصلاح داشت. از يخ لايه اي ، عکاسي ديجيتال شد و در نماي اصلي روي پارافين ها ترکيب شد و نماي مورد نياز به دست آمد. در فصل جواني در اولين سکانس پرواز و در نماي منظر ديد خلبان، سايه هواپيما بر روي زمين نياز بود که پس از تراکينگ و استخراج مختصات حرکتي نما، سايه هواپيما به طور دقيق در نما يا پسزمينه ترکيب شد. در همان سکانس در نماهاي درشتي از هواپيماي در حال مانور و همچنين نماهاي لانگ شات، هواپيما، از مدل سه بعدي ساخته شده براساس هواپيماي موجود استفاده شد که با نماهايي ساختگي از آسمان و ابرهاي پسزمينه ترکيب شدند.
ماشين دودي
ماشين دودي اولين قطار شهري در ايران بوده که در شهرک سينمايي غزالي از آن براي يکي از سکانس هاي قسمت پانزدهم سريال در چشم باد استفاده شد. در اين سکانس در دو نماي لانگ شات نياز به حرکت ماشين دودي بود که براي حرکت دادن آن از يک جرثقيل با استفاده از يک زنجير قطور بهره برديم، سپس در مراحل پس توليد جرثقيل از صحنه حذف شد، به تعداد واگن هاي ماشين دودي اضافه شد و صحنه با انبوهي از گياهان در پيشزمينه آراسته و وزن تصوير هماهنگ شد. در نماي روبه روي ماشين دودي نيزاتفاقات مشابه همراه با بخار آب به ماشين دودي اضافه شد. در انتها رنگ سربي آسمان آبي شده و ابرهايي هم براي زيبايي به آن اضافه شد.
جنگ جهاني دوم
در قسمت هفدهم سريال شاهد نماهايي از تصاوير مستند جنگ جهاني دوم بوديم که کليه نماهاي مستند ويدئويي سياه و سفيد روز به نماهاي رنگي شب در ابعاد آکادميک(35)ميليمتري با وضوح (2k)تبديل شد و کليه نماهاي هوايي و هواپيماهاي روسي و انگليسي براساس تصاوير مستند ويدئويي در ابعاد آکادميک (35)ميليمتري با وضوح(2k)،بازسازي شدند. براي اين کار از الگوي پروازي هواپيماهاي همان دوران در تصاوير مستند بهره برديم. تا خدشه اي به مستند بودن آن ها وارد نيايد. هواپيماهاي بازسازي شده در دو نوع روسي و انگليسي براساس تصاوير مستند موجود ساخته و به کار گرفته شدند.
جنگ بندر انزلي
در اين سکانس جنگي هواپيماهاي روسي به پايگاه دريايي ايران در بندر انزلي يورش آورده و همه را نابود مي کنند اين سکانس از نظر جلوه هاي بصري ساختار متفاوتي با ديگر بخش هاي سريال داشت واز آن جا که جلوه هاي بصري محتواي تصاوير را تغيير داده بود، در روند تدوين نيز تغييراتي را باعث مي شد . در اين سکانس بيش از صد نما دستخوش جلوه هاي بصري بودند که در اين جا به طور اختصار به نمونه هاي از آن اشاره مي کنيم. درج کشتي و اجساد و دود در نماهايي از اين سکانس همراه با حفظ راکورد در نماهاي متوالي و گاه ايجاد راکورد در توالي نماها و همچنين تکثير تعداد هواپيماهاي جنگي، کشتي ها و قايق هاي نظامي در اين نماها از موارد قابل ذکر است که تمامي آن ها به صورت نامحسوس اجرا شده تا خدشه اي در ساختار تصاوير ايجاد نشود. از آن جا که انفجارها و آتش سوزي ها براي کاهش آسيب به کشتي هاي جنگي بسيار محدود در صحنه
اجرا شده بودند و آتش سوزي هاي پس از انفجار زمان زيادي ماندگاري نداشتند، دود و آتش در دو جنس غليظ و رقيق به نماهاي مورد نظر اضافه شد و با حرکت دوربين هماهنگي لازم را پيدا کرد تا از جنس و پرسپکتيو فيلم باشد. در نماهاي نزديک به سربازها براي افزايش تاثير آتش دشمن فوران آب و حجم خون به زخمي ها و آتش دهانه تفنگ ها افزوده شد. در بسياري از نماهاي انفجاري براي حفظ توالي انفجارها بدون افزايش سرعت نما انفجارها از نظر زماني به يکديگر نزديک شدند تا نماي انفجاري حجيم تر و پرانرژي تر باشند و در عين حال چون به تمام نماهاي انفجاري بمب در حال سقوط از هواپيما اضافه شده بود، بايد آهنگ زماني انفجارها با زمان بندي و موقعيت بمب ها هماهنگ مي شد.در مورد انفجارها و واکنش بازيگرها نيز موارد مشابهي داشتيم که همگي از لحاظ زمان بندي هماهنگ شدند. راکت هايي که از هواپيماها به سمت هدف هاي زميني شليک مي شد نيز از موارد قابل ذکر است . در اين موارد راکت ها در نماهاي متوالي با حفظ جهت شليک به نماها اضافه شد و انفجارهاي مربوطه از لحاظ زماني با راکت ها هماهنگ شدند. افزايش حجم انفجارها در کشتي ها و انفجار کشتي هايي که بدون انفجار بودند نيز از مواردي است که به دليل محافظت از کشتي ها در زمان توليد بسيار کنترل شده اجرا شده بودند. در برخي از نماها نيز براي ايجاد عمق جغرافياي تصويري و گاه ايجاد راکورد با نماهاي قبل و بعد، انفجارهايي در دوردست به صحنه اصلي اضافه شد. اصابت و سقوط يکي از هواپيماهاي روسي در آب و انفجار آن در آب نيز از موارد قابل اشاره است. که همان طور که واضح است در صحنه هواپيمايي سقوط نکرده و منفجر هم نشده است. همان طور که در ابتداي کلام اشاره کرديم اين نماها نمونه هايي از بيش از صد نماي اصلاح و دستکاري دشه در سکانس جنگ بندرانزلي است که هدف، نامحسوس بودن و هماهنگ بودن جلوه هاي بصري با ديگر نماهاي سکانس بود که به طور رضايت بخشي اجرا شدند.
جنگ هوايي
همه چيز از اين جمله شروع شد که کارگردان در زمان فيلمبرداري پرسيد«آيا مي شود يک جنگ هوايي را به طور باورپذير ساخت؟»و پاسخ ما مثبت بود، چون همه چيز را براي اين کار در دسترس مي ديديم. کار از تعدادي طرح اوليه براساس فيلم نوشته شروع شد. ابتدا در زمان توليد نماهايي که نياز به فيلمبرداري داشتند براساس طرح داستاني فيلمبرداري شدند. اين نماها شامل نماهاي لانگ شات هواپيماهاي سسنا و هاروارد بودند که در فرودگاه قلعه مرغي فيلمبرداري شدند. نماهاي مربوط به سسنا داخل سوله مسقفي که ديواره هاي داخلي آن در حد نياز با پرده آبي پوشانده شده بودند و نماهاي هاروراد در هواي آزاد جلوي دوربين رفتند. سوله در ارتفاع(5/5)متر با پرده آبي پوشانده شد. و هواپيماي سسنا توسط رشته هاي فولادي از سقف معلق شد تا امکان فيلمبرداري از زواياي مختلف مهيا شود. بازيگرهاي نقش خلبان در سسنا نشستند و فيلمبرداري آغاز شد. از يک کرين(9)متري بهره برده شد و نماهاي حرکتي در نزديکي سسنا فيلمبرداري شدند. هر بار براي نماي جديد، نورهاي فرعي که پرده را در زواياي دور از نورهاي اصلي روشن مي کردند بايد جابه جا شده و نورسنجي مي شدند.از آن جا که بدنه هواپيماي سسنا براق و نقره اي بود بايد پيش از هر برداشت بررسي دقيقي در مورد نور انعکاس يافته روي بدنه صورت مي گرفت تا در زمان ترکيب با تصوير پسزمينه اشکالي در برش پرده آبي به وجود نيايد. ملخ سسنا نيز از هواپيماجدا شده بود تا در زمان فيلمبرداري مشکلي از جهت ايجاد جريان هواي ناخواسته يا اشکال در برش پرده آبي به وجود نيايد. هواپيماي هاروارد به دليل سنگيني فراوان و عدم امکان انتقال به داخل سوله پرده آبي به طور مستقل در فضاي آزاد توسط جرثقيلي معلق شد تا نماهاي مورد نياز با پسزمينه آسمان فيلمبرداري شوند. از آن جا که در فضاي باز و در روز ابري جريان باد بسيار متغير و غير قابل پيش بيني است، مشکلات فراواني در راستاي ثابت نگه داشتن هواپيما به وجود مي آمد که عوامل صحنه با زحمت فراوان آن را تا حد امکان کنترل مي کردند سپس مدل هاي اوليه سه بعدي براساس طرح هاي آبي(Blue Print)و عکاسي هاي ديجيتال از هواپيماهاي اصلي ساخته شد تا به تاييد کارگردان برسند. پس از اين که مدل هاي اوليه مورد تاييد قرار گرفتند، وارد مرحله ساخت جزئيات ريز هواپيماها از قبيل پيچ ها، پرچ ها، سيم ها و داخل موتور شديم که با دقت بالا صورت پذيرفت . از آن جا که در برخي از نماهاي انيميشني دوربين از فاصله بسيار نزديک بدنه هواپيماها عبور مي کرد، لازم بود که جزئيات فيزيکي و جزئيات جنسيت بدنه هواپيماها از دقت بسيار بالايي بهره برده و تحت نورپردازي محيطي با دامنه بالا(HDRI)شکل گيرند. در هر دومدل سسنا و هاوارد، خلبان هاي انيميشني ساخته و در موقعيت صحيح جاسازي شدند که در هواپيماهاي هاروارد به دليل نزديک بودن دوربين در برخي از نماها به کابين خلبان با دقت بالا رويت مي شدند. لباس خلبان هاي سسنا نيز براساس مدل هاي اصلي و تصاوير موجود بازسازي شدند. PreVizeاوليه در وضوح ويدئويي به طور موازي با مرحله مدل سازي با استفاده از مدل ها ي اوليه براساس فيلمنامه و استوري برد شکل گرفت و در جلساتي متوالي ميان کارگردان، تدوينگر و طراح جلوه هاي بصري مرور شد و نهايتا اسکلت تدوين نهايي به دست آمد. اين اسکلت فاقد نماهاي پسزمينه و افکت هاي ديناميکي شامل دودآتش، مه، ابر و انفجار بود تا ماهيت اصلي داستان بدون اجزاي فرعي به تاييد کارگردان برسد. پس از گذر از اين دوره وارد مرحله بازسازي نماها در وضوح سينمايي و کامل کردن اجزاي نماهاي ترکيبي شديم. نماهاي انيميشني در وضوح(2K) و دقت رنگ(16bit)توسط نرم افزار سه بعدي ساخته شد واسکلت نماهاي انيميشني به کار رفته در ساختار سينمايي به دست آمد. نماهاي کروماکي نيز کارسازي
شد و آماده ترکيب با پسزمينه و لايه هاي ديناميکي شدند. براساس هر يک از نماها لايه هاي ديناميکي ممورد نياز در هر نما شامل دود، آتش، مه ابر و انفجار در لايه هاي مستقل ساخته و براي ترکيب نهايي دسته بندي شدند. سپس وارد مرحله بسيار دقيق ترکيب لايه هاي تصويري شديم. مرحله ترکيب به صورت کاملا سه بعدي صورت پذيرفت و از دوربين هاي مجازي سه بعدي هماهنگ با نماهاي فييلمبرداري شده استفاده شد تا عمق ميدان و پرسپکتيو صحيحي در ترکيب لايه هاي تصويري به دست آيد. نماهاي پسزمينه آماده ترکيب شده روي آن ها لايه مه در دور دست و ابرهاي نازک پيشزمينه در برخي از نماها به لايه هواپيماها اضافه شد و رنگ و نور هواپيماها با تصوير زمنيه و فضاي مه آلود هماهنگ شدند .لايه هاي ديناميکي شامل دود و آتش شليک مسلسل ها و انفجار هواپيماها نيز پس از ساخته شدن در نرم افزارهاي سه بعدي مستقل با رنگ نماهاي مربوطه هماهنگ شد و انعکاس هاي نوري ناشي از شليک مسلسل ها نيز به بدنه هواپيماها اضافه شد تا شليک هواپيماها مستقل از آن احساس نشود. در تمامي نماهاي فيلمبرداري شده از سسنا، ملخ هواپيما به صورت سه بعدي با نماي اصلي ترکيب شد و در نماهاي بسته از صورت خلبان ها سايه ملخ در حال چرخش به صورت آن ها اضافه شد تا احساس پرواز در نماهاي بسته نيزپيوسته احساس شود. آن چه در ترکيب نماهاي پيش و پسزمينه اهميت مي يافت، جهت نور و حجم مه بود که بايد رعايت مي شد. در چند نماي ابتدايي سکانس که هواپيماهاي سسنا از روي باند شروع به پرواز مي کند، سسناها واقعي و با سسناي استوديويي متفاوت بودند، با اين تفاوت که نه رنگ مناسبي داشتند و نه مسلسلي روي بدنه آن ها نصب شده بود و در ضمن شماره روي بدنه آن ها نيز با شماره هواپيماهاي ما متفاوت بود. پس آيد در تمامي اين نماها سسناها روتوسکوپي شده و تغيير رنگ مي يافتند و پس از تراکينگ بسيار دقيق در زير بال هايشان مسلسل نصب و شماره ي پروازي آن ها نيز جابه جا مي شد.
در چند نماي آخر سکانس جنگ هوايي که آخرين روبه رويي و اصابت هر دو هواپيماهاي سسنا و هاروارد بود، نماهاي بسته آتش گرفتن و جدا شدن بال سسنا در استوديو جلوي پرده آبي شکل گرفت که با نماي انيميشني جدا شدن بال در لانگ شات هماهنگ و هم جنس شد. در نماي آخر که سقوط هواپيماي سسنا بيژن ايراني به داخل درياچه بود، کل نما به صورت انيميشن ساخته و اجرا شد . هواپيما، درياچه و آبي که از برخورد هواپيما از سطح درياچه بلند مي شود همگي انيميشن بوده و کوه هاي مستقر در خط افق از نماي عکاسي شده جدا و برروي کار ترکيب شده است.
سفر با قطار
در اين سکانس، مواردي از جمله کروماکي هاي قطار و حذف آلودگي هاي تصويري از موارد قابل ذکر هستند که در اين جا به شرح دو نمونه از آن ها اکتفا مي کنيم. در نمايي، کروماکي نماي پنجره قطار با پرده آبي(مناسب با فيلمبرداري35ميليمتري)را مشاهده مي کنيم که از نکات قابل اشاره مي توان به کروماکي بخش تور کلاه اشاره کرد. در چندين نماي خارجي نيز آلودگي تصويري همچون داربست هاي فلزي و پايه چراغ هاي سيماني وجود داشت که با زمان داستان همخواني نداشته و نياز به اصلاح داشتند که اين اصلاح اعمال شد.
غافلگيري در گذرگاه
در يکي از سکانس هاي سريال عده اي در حال گذر از رودخانه هستند که با شليک تيربار دشمن از ديگر سوي رودخانه غافلگير مي شوند. در اين سکانس اثر اصابت گلوله برآب به تصاوير مورد نظر اضافه شد تا تصاوير حس مناسب تري داشته باشند.
کشتي در دريا
در انتهاي فاز دوم که قهرمان داستان به بصره تبعيد مي شود، نمايي از دور شدن کشتي نظامي در هنگام غروب آفتاب با مدل سه بعدي کشتي نظامي و انيميشن پرواز پرندگان بازسازي شد.
تهران:فاز سوم
پس از بازگشت قهرمان داستان به تهران در نماهايي از حملات هوايي، هواپيماهاي ميگ عراقي را در حال بمباران شهر مي بينيم. همچنين در يکي از نماها اصابت بمب به يکي از ساختمان هاي شهر را مشاهده مي کنيم. که بنا به نياز سکانس حجم انفجار به طور قابل ملاحظه اي افزايش يافته است.
جنگ ايران و عراق
در اين بخش، نماهايي از قبل و بعد پلان هاي جلوه هاي بصري را در کنار هم مي بينيم که در آن ها بسته به نياز، هواپيما، بالگرد، راکت، انفجار و دود اضافه شده و يا در نماهايي اصابت و انفجار هليکوپترباز سازي شده است .ودر نماهاي ديگر هواپيما و دود و انفجار به عمق صحنه افزوده شده. در نماهايي که هليکوپترها راکت شليک مي کنند راکت ها و دود راکت با نماي اصلي ترکيب شده است. در چندين نما هم نخلستان به نماي پرواز هليکوپترهاي عراقي افزوده شده است.
موخره
جلوه هاي بصري سريال در چشم باد تا کنون گسترده ترين تجربه جلوه هاي بصري در سريال هاي تلويزيوني بوده که مشتمل بر(890)پلان از انواع مختلف جلوه هاي بصري با طول زماني بيش از(110)دقيقه است و اين رکورد جديدي در حجم بالاي کيفي جلوه هاي بصري در ساختار سينمايي و تلويزيوني است.در اين تجربه مشترک، همکاري نزديک بخش هاي جلوه هاي بصري، کارگرداني و تدوين در بهبود کيفيت ترکيب نهايي جلوه هاي بصري و در نتيجه برساختار تصويري سريال تاثير مثبت بسزايي داشته است که در بخش هاي جنگي مشهود و قابل ذکر است. اميد است اين گونه تجربه ها و فرصت هاي داخلي برمبناي ارتقاي کيفي ساختار بصري در توليدات سينمايي و تلويزيوني روز به روز افزون شده و مسئولان امکان تجربيات و رشد بيشتر را در اختيار دست اندرکاران ساخت اين گونه توليدات تصويري قرار دهند.
منبع:صنعت سينما شماره 96.
