دبيرکل پشت پرده

سومين دبيرکل سازمان ملل
 

اوتانت در 22 ژانويه سال 1909 در برمه به دنيا آمد. پدر وي از معدود کساني بود که مي توانست انگليسي بخواند. براي اولين بار در 14 سالگي، مطلبي را در يک مجله به چاپ رساند و اين، آغاز خوبي براي فعاليت هاي روزنامه نگاري وي بود. در سال 1920 دوره دو ساله دانشگاه رانگون خود را با نمره عالي گذراند و براي معلمي به زادگاهش برگشت. او در شهر خود با نام زادگاهش اوتانت پانتانائو شناخته مي شد. در سال 1934 ازدواج کرد. در سال 1942 کميته تجديد سازمان آموزش و پرورش را رياست مي کرد. در ژانويه 1948 که استقلال برمه از انگليس اعلام شد، او مدت پنج ماه با سمت رئيس دفتر مطبوعات، فعاليت مي کرد. در سال 1949 کفيل وزير اطلاعات شد. اوتانت در سال 1957 به عنوان رئيس هيأت نمايندگي برمه در سازمان ملل انتخاب و در سال 1959 معاون مجمع عمومي شد. در سال 1961 رياست کميسيون رفع اختلافات کنگو در سازمان ملل را به عهده گرفت. پس از مرگ هامر شولد، شوروي بر بازنگري در اختيارات دبيرکل و تعيين سه دبيرکل به جاي يک نفر تأکيد داشت ولي بلوک غرب نپذيرفت. فرانسوي ها نيز با انتخاب او موافق نبودند. او از سپتامبر 1961 تا دسامبر 1971 دبيرکل سازمان ملل بود. اوتانت دوران بازنشستگي خود را در نيويورک گذراند و در 25 نوامبر سال 1974 در اين شهر درگذشت. او يک بودايي روشنفکر بود و ضمن اعتقاد به مباني مذهبي خود به عقايد ديگران احترام مي گذاشت.

جنگ داخلي در کنگو
 

رهبر تجزيه طلب ايالت کاتانگا، موسي چومبه هيچ راه حلي را براي برطرف شدن اختلافات در کنگو قبول نداشت. شش روز بعد از تصويب قطعنامه شوراي امنيت براي اقدام نظامي در کنگو، اوتانت با وزير امور خارجه کنگو، موافقتنامه اي به امضا رساند و آزادي کامل عبور و مرور براي اجراي هرگونه عمليات از طرف نيروهاي سازمان ملل در کنگو را گرفت. اوتانت در ماه دسامبر، دستور حمله به ايالت کاتانگا را صادر کرد. در 30 دسامبر سال 1962 نيروهاي سازمان ملل، بخش هايي از شهر کاتانگا را در اختيار گرفتند و چومبه به آخرين سنگر خود، شهر «کولوزي» فرار کرد. تجزيه طلبان در 14 ژانويه، با ارسال پيامي به دبيرکل از طريق دولت بلژيک، خواستار پايان دادن به جنگ شدند که با استقبال اوتانت مواجه شد. با اعلام عفو عمومي از طرف دولت مرکزي، نيروهاي سازمان ملل وارد کولوزي و مانع از تجزيه کنگو شدند. نيروهاي سازمان ملل که بين 19 تا 20 هزار نفر بودند، 195 نفر تلفات داشتند که اين، يک پيروزي براي سازمان ملل و اوتانت بود.

اختلاف بين هلند و اندونزي بر سرگينه جديد غربي (ايريان غربي)
 

با اعلام استقلال اندونزي در سال 1946 و فرود آمدن چتربازهاي اندونزيايي در ايرايان غربي، اختلاف بين هلند و اندونزي آغاز شد. هلند اين اقدام را تجاوز آشکار مي دانست اما اندونزي اعلام کرد که اتباع اين کشور وارد خاک خود شده اند که توسط هلندي ها اشغال شده بود. گفت و گوهاي صلح زيرنظر نماينده اوتانت و نمايندگان تام الاختيار طرفين در جولاي سال 1962 برگزار شد و موافقتنامه اي حاصل شد مبني بر اينکه اداره سرزمين مورد اختلاف به يک مقام اجرايي موقت سازمان ملل که توسط دبيرکل انتخاب شد، داده شود. جلال عبده از ايران به عنوان مقام اجرايي موقت سازمان ملل، تعيين شد. هدف وي آماده کردن مردم منطقه اي براي يک همه پرسي درباره باقي ماندن با اندونزي يا خودمختاري آنها بود. با تدابير اوتانت و تلاش هاي جلال عبده سرانجام مردم ايريان غربي به پيوستن به خاک اندونزي رأي دادند و مشکلات هلند و اندونزي حل شد.

بحران موشکي کوبا
 

با پياده شدن عده اي از کوبايي هاي طرفدار آمريکا در خليج خوک ها و شکست آنها از دولت مرکزي، اتحاد شوروي در آگوست 1962 به بهانه محافظت و دفاع از کوبا، موشک هايي در خاک کوبا مستقر کرد. با عکس برداري هواپيماي U2 آمريکا از ساخت سکوهاي پرتاب موشک در کوبا توسط روس ها، ناوگان دريايي آمريکا، کوبا را محاصره کرد. در اين زمان، دنيا لحظه به لحظه به سوي جنگ اتمي پيش مي رفت. اوتانت شجاعانه به کوبا سفر کرد. اوبا مسافرت به کوبا و برقراري ارتباط با خروشچف و کندي و فراخواني آنها به گفت و گوي مستقيم در کاهش اين بحران، نقش مهمي ايفا کرد.

جشن هاي 2500 ساله ايران
 

زماني که بسياري از سران کشورها و شخصيت هاي معروف دعوت شده به جشن هاي 2500 ساله شاهنشاهي، اين دعوت را پذيرفتند، اوتانت با بيان جمله اي آن را رد کرد. او با بيان اينکه «در حالي که نيمي از جمعيت کره ي زمين به سبب فقر با مرگ دست به گريبان هستند و در گرسنگي مطلق به سر مي برند، اين همه اسراف معني ندارد»، از قبول شرکت در اين جشن ها عذر خواهي کرد.

جدايي بحرين از ايران
 

پس از گفت و گوهاي چند مرحله اي بين هيأت هاي نمايندگان ايران و انگلستان با اوتانت، او موافقت کرد نماينده ويژه اي براي آگاهي از نظر مردم بحرين، به آن سرزمين بفرستند. اوتانت، ويتوريو گيچياردي، دستيار خود و مدير کل دفتر سازمان ملل متحد در ژنو را مامور اين کار کرد. گيچياردي با پنچ نفر از دستياران خود روانه بحرين شد. شيخ بحرين نيز در 29 مارس 1970 موافقت خود را با مأموريت هيأت سازمان ملل اعلام کرد. گيچياردي با ورود به بحرين و گفت و گو با نمايندگان مردم و بزرگان طوايف، گزارش خود را به اوتانت تحويل داد. نتيجه تحقيق اين بود که اکثريت قاطع مردم بحرين خواستار استقلال بحرين بودند. شورا پس از بررسي گزارش اوتانت، قطعنامه اي را که پيش تر درباره آن توافق شده بود، به اتفاق آرا تصويب کرد و اين سرآغاز تولد کشوري به نام بحرين بود.

جنگ شش روزه
 

در شانزدهم مي 1967 جمال عبدالناصر رسماً از اوتانت خواست که نيروهاي 3 هزار نفري سازمان ملل را از مرزهاي مصر و رژيم صهيونيستي فرابخواند. او اين پيشنهاد را پذيرفت و نيروهاي سازمان ملل را فراخواند. شمار زيادي از تحليلگران از اين اقدام اوتانت، انتقاد مي کنند؛ چرا که با خروج نيروهاي سازمان ملل، جنگ اعراب و رژيم صهيونيستي آغاز شد. کورت والدهايم در کتاب خود به نام «کاخ شيشه اي سياست» مي نويسد: اين ناراحتي وجدان (جنگ شش روزه در پي فراخواني نيروهاي حافظ صلح) از عوامل بيماري سخت و مرگ زودرس اوتانت بود.
منبع: همشهري ديپلماتيک شماره 50