آشنايي با انواع، علل و عوارض برنزه شدن در تابستان

روزگاري فقط با شروع فصل تابستان عده اي به اين فكر مي افتادند تا رنگ پوست شان را تغيير دهند و به اصطلاح برنزه شوند. اين تغيير رنگ نوعي كلاس محسوب مي شد و با كلاس ها براي حفظ كلاس شان حاضر بودند هر كاري بكنند. اما به تدريج و با گذراندن زمان اين تغيير رنگ در پوست به صورت دائمي درآمد و بسياري از خانم ها كه احساس مي كردند اين رنگ نماي زيباتري به آنها مي بخشد، در تمام فصول سال خود را برنزه نمودند. بدون توجه به تمام عوارض خطرناكي كه براي سلامتي شان در پي خواهد داشت.
در واقع برنزه شدن در برابر آفتاب، يك واكنش طبيعي از طرف بدن است كه با تحريك اشعه ماوراء بنفش نور خورشيد شروع مي شود. برنزه شدن، سپر دفاعي بدن براي حفاظت از سلول هايي است كه ممكن است در اثر اين اشعه از بين بروند،‌ پير بشوند و يا حتي در مسير تبديل شدن به يك سلول بدخيم قرار بگيرند. تيره شدن پوست در اثر نور آفتاب به خاطر افزايش رنگ دانه هايي به نام ملانين است كه از سلول هاي ملانوسيت پوست ترشح مي شوند. اين ملانوسيت ها تقريباً هم خانواده ي گلبول هاي سفيد خون هستند و كاري مشابه گلبول هاي سفيد انجام مي دهند، يعني دفاع كردن. با اين تفاوت كه محدوده ي آن ها سطح پوست است. ملانين ها و ملانوسيت ها را مي توان به صورت تجمع يافته در يك نقطه پوست ديد. اين نقطه همان چيزي است كه ما آن را به نام خال مي شناسيم. به طور كلي مي توان گفت يكي از اهداف اصلي اين سلول ها، جلوگيري از مواجهه بيش از اندازه بدن با اشعه هاي آفتاب است. پوست به عنوان بزرگ ترين عضو بدن، اولين سپر دفاعي بدن در برابر آلودگي هاي آب و هواي اطراف محسوب مي شود. لايه هاي مختلف پوست، كاركردهاي متفاوتي دارند، اما اولين لايه همان است كه سلول هاي ملانوسيت در آن قرار دارد. تعداد اين سلول ها در بدن تمام انسان ها تقريباً به يك اندازه است (حدود 5 ميليون) و فقط ميزان ترشح رنگ دانه هاي آن ها است كه باعث تفاوت رنگ پوست در نژادهاي مختلف مي شود. مثلاً‌ در بدن سياه پوست ها، ملانوسيت ها ملانين بيشتري ترشح مي كنند و تيرگي پوست آن ها به همين علت است. بيشتر سياه پوست ها در جاهايي زندگي مي كنند كه به خاطر موقعيت جغرافيايي (نزديك بودن به خط استوا)، آفتاب با شدت بيشتري مي تابد.

سولاريوم
 

سولاريوم در لغت يعني بالكن خورشيد. سولاريوم در واقع، خانه اي شيشه اي است كه انگار خورشيد از همه جاي آن مي تابد. واقعيت اين است كه با رواج پديده ي برنزه شدن، علاقه مندان به خورشيد هم بيشتر شدند. ديگر در ساحل هاي سرتاسر دنيا به جاي كساني كه در آب شنا كنند يا با موج ها بازي كنند، مي شود كساني را ديد كه حمام آفتاب مي گيرند. كساني هم كه دسترسي به ساحل ندارند، سعي مي كنند از فضاهاي باز و هر جايي كه در معرض نور آفتاب باشد براي اين منظور استفاده كنند. همين مسائل، عده اي را به فكر انداخت تا وسيله اي ابداع كنند كه كار خورشيد را بكند. اولين بار آقاي فردريش وولف آمريكايي وسيله اي ساخت كه اشعه ي فرابنفش توليد مي كرد و باعث برنزه شدن مي شد؛ همان چيزي كه بعدها مدل هاي پيشرفته ترش به نام سولاريوم معروف شد. سولاريوم در واقع يك محفظه كوچك است كه در آن لامپ هاي فلورسنت خاص به وسيله فسفر، اشعه فرابنفش را توليد مي كنند. اين محفظه در مدل هاي ايستاده و خوابيده قرار مي گيرد و اكثراً به خاطر راحتي استفاده كنندگان، مدل خوابيده آن، رواج بيشتري يافته است. مدت هر جلسه برنزه كردن در اين سولاريوم ها حداكثر 20 دقيقه است؛ اما جلسات اول را بايد در زمان هاي كوتاه تري انجام داد تا به تدريج پوست آمادگي برنزه شدن را پيدا كند؛ در غير اين صورت، آفتاب سوختگي به وجود مي آيد. پيشنهاد مي شود جلسات اول استفاده از سولاريوم، جلسات كوتاه 3 تا 5 دقيقه اي باشند و ظرف 4 هفته به تدريج به جلسات 20 دقيقه اي برسند تا برنزه شدن با كيفيت بهتري اتفاق بيفتد. مكانيسم برنزه شدن در سولاريوم و جلوي نور آفتاب به يك صورت است و در هر دو مورد، افزايش ترشح ملانين اتفاق مي افتد اما در سولاريوم، به خاطر زمان كوتاه و شدت بالاي مواجهه، اشعه فرابنفش به لايه هاي عمقي پوست نمي رسد. به همين دليل هم هست كه رنگ برنزه در سولاريوم، كاهي تر از رنگ برنزه در آفتاب به نظر مي رسد. به دليل اين كه در سولاريوم فقط ملانوسيت هاي سطحي تر تحريك مي شوند، نبايد گول تغيير رنگ را خورد و قرار گرفتن زير نور آفتاب براي افراد تيره هم باعث آفتاب سوختگي مي شود.
بين هر دو جلسه سولاريوم بايد حداقل 48 ساعت فاصله باشد تا فرد در معرض اشعه زياد قرار نگيرد و همچنين توصيه مي شود كه فرد در يك روز، همزمان در سولاريوم و جلوي آفتاب قرار نگيرد؛ چون آفتاب سوختگي، ملانين هاي به وجود آمده را از بين مي برد و عملاً كارآيي برنزه شدن را به خطر مي اندازد. اين مسأله، خلاف عقيده آن هايي است كه فكر مي كنند حتماً براي برنزه شدن بايد آفتاب سوختگي به وجود بيايد.

برنزه شدن با كپسول
 

با ماشيني شدن زندگي و سرعت گرفتن آن، در عصر پيام هاي كوتاه و فست فود و قطارهاي سريع السير، بعضي ها ديگر حتي حوصله دراز كشيدن 5 دقيقه اي را هم ندارند و دنبال روشي مي گردند كه سريع تر و راحت تر آن ها را به ظاهر دلخواه شان برساند. به همين خاطر، دوباره عده اي به فكر افتادند كه از اين آب گل آلود هم ماهي بگيرند. مدتي است كه روزنامه ها و مجلات پر شده است از تبليغ قرص ها، كپسول ها و كرم هايي كه ادعا مي كنند ظرف مدت كوتاهي فرد را برنزه مي كنند. اين ها تبليغ موادي است كه با مصرف آن ها ظاهري شبيه برنزه شدن در آفتاب به وجود مي آيد اما برنزه واقعي نيست و در واقع، همان چيزي است كه با نام برنزه تقلبي يا كنسرو برنزه معروف شده است.

دردسرهاي خوش قيافگي
 

شيوع سرطان پوست در ايالت كويينيزلند استراليا 74 درصد بيشتر از بقيه نقاط دنيا است. اين مسأله كه توجه دانشمندان را به خود جلب كرده بود، باعث شد تا آن ها متوجه شوند علت اين قضيه، نازك تر بودن لايه ازون در اين ناحيه است و در آن جا اشعه ي فرابنفش بيشتري به زمين مي رسد. نور آفتاب هم مثل هر چيز ديگري، زياده از حدش ضرر دارد و اين ماجرا هنگامي كه پاي وسايل مصنوعي به ميان بيايد، جدي تر هم مي شود. وزارت بهداشت آمريكا سولاريوم ها را جزء ليست وسايل سرطان زا قرار داده است؛ چون ثابت شده اشعه ي فرابنفش، غير از آسيب هايي مانند پيرشدن سلول هاي پوست، ايجاد كك و مك و تضعيف سيستم ايمني، مي تواند با دخالت در چرخه DHA سلولي، باعث ايجاد سرطان شود. ملانوما كه يكي از بدترين سرطان هاي پوست است، در اثر اين اشعه به وجود مي آيد. استفاده نكردن از عينك هاي ضد اشعه به هنگام سولاريوم نيز مي تواند باعث آسيب هاي جبران ناپذيري به چشم شود. از همه عجيب تر اين كه گفته مي شود اين سولاريوم ها مي توانند اعتياد آور باشند.
در مورد قرص هاي برنزه و برنزه كردن هاي خوراكي هم تا دلتان بخواهد مي شود عارضه جانبي معرفي كرد. بي خطرترين آن ها همان تركيبات DHA است كه عوارضي مثل درماتيت تماسي (التهاب پوست) به دنبال دارد. عوارض مصرف تيروزين و هورمون ملانتون، مثل فوايدشان هنوز زياد مشخص نشده است؛ اما كانتاگزانتين يا قرص برنزه آن قدر خطرناك بود كه كشورهاي مختلف، اعلاميه جمع آوري آن از بازار را پخش كردند. هپاتيت، مشكلات بينايي،‌ اسهال، استفراغ، حالت تهوع و خارش شديد از عوارض شايع اين قرص است و مشكلات ساده اي مثل نارنجي شدن پوست و بقيه ترشحات هم وجود دارد. اين جا است كه خيلي ها به خاطر ترس از سرطان پوست ناشي از سولاريوم سراغ اين روش ها مي روند. به هر حال به سراغ هر كدام از اين ها كه مي رويد، بايد مراقب عوارض جانبي آن باشيد و به نظر مي رسد هنوز هيچ كدام نتوانسته اند به اندازه طبيعت، بي خطر و مفيد باشند. برنزه شدن زير آفتاب، هم خطرات كمتري دارد و هم رنگ بهتري؛ هرچند كه متخصصان پوست پيشنهاد مي كنند كه بهتر است از آن صرف نظر كنيد.

شكلات هاي ايراني
 

رنگ برنزه توجه بسياري از ايرانيان را نيز به خود جلب كرد و در خيلي از استخرهاي خصوصي، سالن هاي بدن سازي، آرايشگاه ها و حتي خانه هاي شخصي، مي توانيم دستگاه سولاريوم را ببينيم. برنزه شدن هنوز در ايران يك مد فصلي است و با اين كه سولاريوم ها در تمام طول سال فعال هستند، اما در تابستان ها مشتريان بيشتري دارند. در كنار اين دستگاه ها، عده اي هستند كه همچنان برنزه شدن طبيعي را ترجيح مي دهند و در استخرهاي روباز، همچنان مي توان طرفداران خورشيد را ديد كه خودشان را زير نور آن كباب مي كنند. زياد خوابيدن زير نور آفتاب باعث تعريق بيش از حد و از دست رفتن مايع بدن مي شود و به همين دليل است كه عده اي دچار افت فشار مي شوند. سولاريوم البته اين مشكلات را ندارد، اما جلساتش گران تر است. خوشبختانه هنوز قرص هاي برنزه جاي خود را در بازار ايران پيدا نكرده اند و فقط كرم هاي برنزه وجود دارند كه آن هم به علت گران بودن طرفداران چنداني ندارند اما حالا ديگر، تابلوهاي سولاريوم را مي شود در هر خياباني ديد.

نگاهي به تاريخچه برنزه شدن
 

بئاتريس، يكي از شخصيت هاي نمايش در يكي از نمايشنامه هاي شكسپير، گوشه اي نشسته است و گريه كنان مي گويد: «و به اين دليل كه من آفتاب سوخته ام بايد اين گونه تنها در كناري بنشينم و براي خاطر شوهر اشك بريزم.» در زمان شكسپير و قبل از انقلاب صنعتي هنوز داشتن رنگ پوست روشن و حتي ظاهري رنگ پريده يك امتياز محسوب مي شد. پوست تيره مربوط به كارگرها و برده ها بود و پوست روشن، مختص به اشراف. به همين خاطر، آنها پوست خود را با تركيبات سرب سفيد مي كردند تا رنگ پريده به نظر برسند. حتي گفته مي شود ملكه اليزابت اول، به خاطر مسموميت با سرب مرده است. در اواسط قرن دهم حتي اوضاع بدتر بود. آن موقع آن ها براي اين كار از تركيبات آرسنيك استفاده مي كردند كه تجربه اي كشنده محسوب مي شد. تا همين قرن 19 هم هنوز همين ماجرا در جريان بود و هنوز مي شد در فيلم هاي كلاسيك خانم ها را ديد كه در كالسكه هاي سرپوشيده چتر همراه دارند و در برابر آفتاب نقاب زده اند. تا اين كه در اواخر سال هاي 1920، خانم كوكو شانل، يك طراح مد فرانسوي، موقع سفرش به شهر كن به طور اتفاقي زير آفتاب برنزه شد. از همان موقع رنگ شكلاتي به رنگ مورد علاقه خانم ها تبديل شد. سال 1948 اليزابت آران، ديگر رسماً روغن هاي برنزه را تبليغ مي كرد. سال 1978 اولين سالن هاي برنزه در آمريكا افتتاح شدند و تا سال 1985 كه برنامه اي رسمي براي كنترل اين سالن ها تدوين شود، به صورت انفجاري در سراسر آمريكا و دنيا رشد كردند. در سال 1993 بالغ بر 700 هزار مبتلاي سرطان پوست فقط در آمريكا وجود داشت كه عده زيادي از آن ها در اثر برنزه كردن به وجود آمده اند و اين داستان همچنان ادامه دارد...
منبع: نشريه بانو، شماره 31.