روشهاي تنظيم خانواده در اواخر دوران بارداري (پره منوپوز يا حوالي سن يائسگي)

ارائه خدمت تنظيم خانواده در مرحله قبل از يائسگي با توجه به شرايط فيزيولوژيک خاص اين دوره از اهميت خاصي برخوردار است کم توجهي به تنظيم خانواده در اين مرحله، خطرات ايجاد بارداري ناخواسته و پرخطر را افزايش مي دهد.

تعريف:
 

يائسگي يا منوپوز به دوره اي فيزيولوژيک از زندگي زنان اطلاق مي شود که تخمدان ها توليد استروژن را متوقف مي کنند. اين دوره معمولاً با قطع قاعدگي بمدت يکسال بدون ارتباط با عوامل پاتولوژيک شناخته مي شود. سن متوسط شروع يائسگي 51 سال است اما در مطالعات ايران، ميانگين سن يائسگي پايين تر (47/8 سال) است.

روش هاي تنظيم خانواده در دوران پري منوپوز
 

يک زن در حوالي سن يائسگي در صورتي که مشکل خاص پزشکي نداشته باشد، مي تواند از هر روش پيشگيري از حاملگي استفاده نمايد. در واقع اين بدان معني است که شرايط سني محدوديتي براي نوع کنتر اسپيتو نيست. اما بايد به نکات زير توجه کرد.
1. زنان بالاتر از 35 سال سيگاري با هر تعداد سيگار مصرفي، نمي توانند از قرص هاي ترکيبي پيشگيري از بارداري (OCP) يا ساير روشهاي استروژني استفاده کنند.
2. زنان بالاتر از 35 سال که بيش از 15 سيگار در روز استعمال مي کنند از روش تزريقي ماهانه نبايد استفاده کنند.
3. زنان بالاتر از 35 سال مبتلا به ميگرن (با او را با بدون اورا) نبايد از روش هاي هورموني استفاده کنند.
4. روشهاي پروژستروني تنها (قرص، تزريقي يا کاشتني) انتخاب خوبي براي زنان است که محدوديت يا ممنوعيت مصرف استروژن دارند.
5. پروژسترون ها مانند DMPA در طول زمان ممکن است دانسيته ميزان استخوان را مختصراً کاهش دهد ولي هنوز مشخص نيست که اين کاهش دانسيته بر روي ريسک شکستگي استخوان در دوره بعد از يائسگي مؤثر است يا خير.
6. قرصهاي پيشگيري اورژانس از بارداري در هر دوره سني از زندگي زنان حتي در افرادي که نمي توانند به طور مستمر از روشهاي هورموني استفاده کنند، مانعي ندارد.
7. TL و وازکتومي براي زناني که خانواده خود را تکميل نموده اند انتخاب مناسبي است.
8. کاندوم وساير روش هاي انسدادي با توجه به کاهش قدرت باروري در اين محدوده سني انتخاب خوبي است.
9. IUD مسي يا هورموني نيز مناسب مي باشد با توجه به اينکه ميزان دفع خودبخود آن با افزايش سن کاهش مي يابد، اما با گذاشتن IUD بدليل سفت شدن کانال سرويکس مشکل تر است. IUD را مي توان تا بعد از منوپوز واقعي نيز نگهداشت.
10. زمان توقف از روشهاي پيشگيري از بارداري 12 ماه بعد از آخرين قاعدگي است که منوپوز قطعي به وقوع مي پيوندد.
11. با توجه به اينکه متدهاي هورموني سبب منظم شدن قاعدگي و ادامه آن مي شود در حين مصرف اين روشها نمي توان زمان شروع منوپوز قطعي را تعيين نمود در نتيجه در اينجا بهتر است فرد پس از قطع روش هورموني از روشهاي غير هورموني استفاده کند تا به طور طبيعي قاعدگي قطع شده و 12 ماه از آخرين قاعدگي بگذرد.

پيگيري و مراقبت در حوالي دوران و دوران يائسگي (45-60).
 

1. اندازه گيري چربي خون، کلسترول توتال و پروفايل آن و تري گليسريد و قند خون هر 3 سال يکبار بايد انجام شود.
2. آزمايش خون (CBC), ESR و خون مخفي در مدفوع سالي يکبار.
3. TSH يکبار در 50 سالگي انجام شود و بعد هر 5 سال يکبار.
4. پاپ اسمير هر 3 سال يکبار بعد از 3 بار پاسخ طبيعي سالانه.
5. معاينه کلينيکي پستان سالي يکبار بايد انجام شود.
6. ماموگرافي opportunistic, Diagnostic و قبل از هورمون تراپي و براي Follow up آن.
7. آزمايشات انعقادي (PT, PTT و پلاکت) در صورت شک به مشکلات انعقادي در خونريزي غير طبيعي رحم.
8. کلسيم ادرار 24 ساعته در صورت سابقه سنگ ادراري و لزوم دريافت مکمل کلسيم.
9. دانسيتومتري در گروه پرخطر براي پوکي استخوان يکبار در 50-45 سالگي و سپس هر دو سال يکبار.
10. کشت ادرار در صورت وجود علامت اوروژينال به نفع وجود عفونت ادراري.
نکته:
- انجام TSH درموارد زير الزامي است.
1. غير طبيعي بودن تيروئيد در لمس.
2. وجود علائم باليني مرتبط با اختلالات تيروئيد.
3. سابقه خانوادگي.
4. سابقه بيماري اتوايميون.
5. افراد يائسه با ليپيد بالا.
نکته: انجام پاپ اسمير در شرايط زير الزامي است.
1. ضعف سيستم ايمني
2. افراد HIV مثبت
3. افراد سيگاري
4. افراد داراي شريک جنسي متعدد
5. وجود سرويسيت، اروزيون يا هر نوع ضايعه سرويکس
6. افراد چاق
7. سابقه مصرف طولاني OCP
8. هر زن داوطلب که در سه سال اخير پاپ اسمير انجام نداده باشد.
منبع: نشريه پيام پزشک، ويژه هفته جهاني شير مادر. .