پيشگيري ازاعتياد

پيشگيري از اعتياد يعني به كارگيري اقداماتي كه منجر به كاهش ابتلاي افراد به اعتياد مي شود. اين اقدامات در جهت كاهش عواملي است كه افراد را در معرض خطر قرار مي دهند و افزايش عواملي كه افراد را از مصرف مواد حفظ مي كنند.
عوامل متعددي سبب اعتياد مي شوند كه در تعامل با يكديگر منجر به شروع مصرف مواد و سپس اعتياد مي شوند. پس براي پيشگيري از اعتياد نيز بايد از روش هاي مختلفي استفاده كرد.
آشنايي با عوامل زمينه ساز بروز اعتياد و عوامل محافظت كننده در مقابل آن از دو جهت مهم است:
- شناسايي افراد در معرض خطر و اقدامات پيشگيري
- انتخاب نوع درمان، اقدامات حمايتي- خدماتي و مشاوره اي براي معتادان
پس با دانستن عواملي كه فرد را در معرض اعتياد قرار مي دهند مي توان افراد در معرض خطر را شناسايي و براي پيشگيري از ابتلاي آنان به اعتياد اقدامات لازم را به عمل آورد.
عوامل خاصي مي توانند فرد را در معرض خطر اعتياد قرار دهند. هرچه تعداد اين عوامل بيشتر باشد،‌ احتمال ابتلا بيشتر است.

عوامل مؤثر بر اعتياد عبارتند از:
 

الف- عوامل فردي:
- دوره نوجواني: ‌اين دوره مخاطره آميزترين دوران زندگي از نظر شروع مصرف مواد مي باشد. ميل به استقلال و مخالفت با والدين، كسب هويت فردي و اجتماعي، حس كنجكاوي و نياز به تحرك و تنوع و هيجان نوجوان را مستعد مصرف مواد مي كند.
- ژنتيك
- صفت شخصيتي:‌ مثل عدم پذيرش ارزش هاي سنتي و رايج، پرخاشگي شديد،‌ نياز شديد به استقلال
- اختلالات رواني مثل افسردگي اساسي،‌ اختلال شخصيت ضد اجتماعي، اسكيزوفرنيا و...
- نگرش مثبت به مواد
- موقعيت هاي مخاطره آميز فردي: ترك تحصيل،‌ بي سرپرستي، در معرض خشونت قرار گرفتن در دوران كودكي و نوجواني، دردهاي جسمي مزمن، از دست دادن نزديكان
- تأثير مواد بر فرد:‌ اين گزينه وقتي دخيل است كه فرد حداقل يك بار از مواد استفاده كرده باشد.

ب- عوامل مؤثر بر خانواده:
 

خانواده اولين محل رشد شخصيت و تشكيل باورها و الگوهاي رفتاري فرد است. اين عوامل عبارتند از:
- وجود الگوي نامناسب در خانواده
- غفلت از فرزندان
- خانواده هاي آشفته
- اختلافات خانوادگي

ج- عوامل محيطي:
 

- فشار گروه همسالان:‌ در 60 درصد موارد اولين مصرف به دنبال تعارف دوستان رخ مي دهد. با توجه به نياز نوجوان به پذيرفته شدن و تعلق به يك گروه، هرچه پيوند او با خانواده، مدرسه و اجتماعات سالم كمتر باشد احتمال پيوند او با اين قبيل گروه ها بيشتر است. هرچه نوجوان از عزت نفس بالاتري برخوردار باشد، كمتر تحت فشار گروه همسالان به مواد و يا الكل روي مي آورد.
- طرد شدن از سوي اطرافيان
- مهاجرت
- دسترسي آسان به مواد
- فقدان حمايت
- شيوع خشونت و اعمال خلاف
با توجه به مطالب فوق مهم ترين شيوه هاي پيشگيري از اعتياد عبارتند از:
- آگاه كردن جامعه از خطرات و مضرات مواد مخدر: اگر هر فرد از تأثير نا مطلوب مصرف مواد بر سلامت جسمي و رواني و كاركرد شغلي و اجتماعي خود وخانواده اش مطلع باشد و آن را باور داشته باشد كمتر ممكن است به اين كار دست بزند. بهترين شيوه ي آگاه كردن افراد، تشكيل جلسات گروهي و بحث و تبادل نظر درباره ي پيشگيري از اعتياد، بيان عوارضي كه بيشتر بر ظاهر فرد تأثير مي گذارد و عوارض كوتاه مدت اعتياد مي باشد. اطلاعاتي كه در اختيار نوجوان قرار داده مي شود بايد صحيح و از نظر علمي معتبر باشد. از ترساندن بيش از حد و اغراق آميز خود داري شود. بايد دانست كه دادن اطلاعات صحيح و آگاهي به نوجوان هرگز خود موجب گرايش او به مصرف مواد نمي شود.
- تقويت فعاليت هاي جايگزين: افرادي كه براي گذراندن اوقات فراغت خود برنامه ريزي صحيحي نداشته باشند احتمال آشنايي با مواد در آنها بيشتر است. فعاليت هاي جايگزين مي تواند شامل: فعاليت هاي مثبت در گروه هاي محلي (مثل بسيج محل)، فعاليت هايي كه منجر به شكوفايي استعداد و تقويت خلاقيت افراد شود،‌ فعاليت هاي ورزشي و فعاليت هاي آموزشي باشد.
- افزايش مهارت هاي زندگي:‌ يكي از علل اعتياد در بعضي افراد ناتواني آنان در رويارويي با سختي ها و مشكلات زندگي است. آموزش برخي از مهارت هاي زندگي مثل مهارت حل مشكل، قاطعيت و ابراز وجود و... مي تواند قدرت دفاعي فرد را در برابر مشكلات افزايش دهد و مانع از گرايش آن ها به اعتياد شود.
- ارتقاء فرهنگي:‌ يكي از راه هاي اصلي پيشگيري از سوء‌ مصرف مواد ارتقاي فرهنگي است كه فقط با توجه به شرايط اجتماعي و فرهنگي هر منطقه قابل پيش بيني است. هرچه دانش افراد جامعه بيشتر باشد آسيب پذيري آنها در برابر سوء مصرف مواد كمتر خواهد بود.

حال ما به عنوان يك والد چه بايد بكنيم؟
 

هيچ يك از مقامات اجتماعي در اين راه نمي توانند جايگزين خانواده باشند. فعال بودن براي پيشگيري از بروز رفتارهاي پرخطر به فرزندانمان ما نشان مي دهد كه مراقب آنها هستيم.
والدين در برقرار ارتباط صحيح با نوجوان بايد نهايت تلاش را داشته باشند. در پاسخ گويي به سئوالات آنان درست و صادقانه برخورد كنند و نوجوان در اين ارتباط احساس راحتي و امنيت داشته باشد. بايد والدين در اين راه شنونده خوبي باشند، علايق نوجوان را بشناسند و با آنان همراهي كنند و به دنبال اين همراهي موضوع را به سمت مشكلات اجتماعي جهت دهند و اهميت اين موضوعات را به نوجوان بشناسانند.
قوانين خانواده را پايه گذاري كنند و پيامد هاي شكستن قوانين را متذكر شوند. از نصيحت زياد دوري كنند و در عمل الگوي خوبي باشند. پاداش و تشويق صحيح و به موقع فرزندان به آنان ياد مي دهد در مورد خودشان احساس خوبي پيدا كنند و اعتماد به نفسشان رشد يابد. والدين بايد در امور روزانه و فعاليتهاي فرزندانشان مشاركت بيشتري داشته باشند و تا احتمال موفقيت آن ها در مدرسه و مقابله با همسالانشان افزايش يابد و به اين ترتيب با لمس بيشتري زندگي خود و فرزندانشان به راحتي نقاط مشكل دار مسير زندگي را بشناسند.
يكي از كليد هاي پيشگيري از رفتارهاي پرخطر، مهارت و ثبات والدين در نظارت بر رفتار فرزندان است.
نظارت يعني اينكه شما بدانيد فرزندتان كجاست‌؟ در مدرسه و بعد از آن چه مي كند؟ در مورد فعاليت هاي روزانه اش با او صحبت كنيد. علاوه بر شناختن دوستان او، والدين آنها را نيز بشناسيد.
نظارت، نوجوان را در مدرسه توانمند و موفق مي سازد و او را در مقابل دوستانش كمك مي كند و در ضمن به والدين اجازه مي دهد تا او را از مشكلات دور كنند.
تشكيل جلسات هفتگي خانوادگي نيز كمك كننده است. در اين جلسات زمان، مكان و چهارچوب خاصي براي مباحثه و گفتگو در مورد موضوعات مورد نظر و سئوالات هر يك از اعضاي خانواده فراهم مي شود.
چگونه عزت نفس نوجوان را رشد دهيم؟
برقراري رابطه مبتني بر احترام متقابل به رشد عزت نفس نوجوان كمك مي كند. شناخت علايق نوجوان و وقت گذاشتن براي او، گوش دادن به صحبت هاي او و پرهيز از نصايح طولاني به حفظ اين رابطه كمك مي كند.
والدين بايد به نوجوان بياموزند براي خودش تصميم بگيرد و نتايج تصميمات را بپذيرد. بايد به نوجوان آموخت كه به خود و تصميم هايش اعتماد كند و انتقادهاي سازنده را بپذيرد.
نوجوان بايد بياموزد كه مي تواند از اشتباهاتش درس بگيرد و اشتباه كردن به معني شكست خوردن نيست. نوجوان بايد همواره به حمايت والدين اميدوار باشد.
به اميد روزي كه ديو اعتياد از جامعه ما رخت بربندد.
منبع: پيام پزشک شماره 48