هشدار: سن سکته پايين آمده
نويسنده: سارا هاشمي نيک
يک مرگ ناگهاني، بدون هيچ علامت و نشانه اي، بدون هيچ سابقه بيماري. اين مرگ خاموش، معمولا همه اطرافيان را در بهت و اندوه فرو مي برد: «چقدر جوان بود، سالم و سرحال... هيچ کس فکرش را هم نمي کرد!»
اين روزها سکته قلبي، ديگر مختص پدربزرگ ها و مادربزرگ ها نيست. حالا ديگر، جوان هاي بيست و چند ساله هم سکته مي کنند. آمار مرگ و مير جوانان بر اثر سکته قلبي، در چند سال اخير، آن قدر بالا رفته که بايد باور کنيم بيماري قلبي فقط گريبان افراد بالاي چهل و پنجاه سال را نمي گيرد. سازمان بهداشت جهاني، چندي پيش در مورد بيماري هاي قلبي جوانان هشدار داد. اين سازمان، عوامل محيطي و اقتصادي، استرس هاي کاري و خانوادگي، آلودگي هوا، و کم شدن سلامت رواني افراد در عصر حاضر را مهم ترين دلايل ابتلاي جوانان به ناراحتي هاي قلبي-عروقي اعلام کرده است. اين پديده در کشور ما نيز روند نگران کننده اي را طي کرده است، تا جايي که طبق گفته دکتر منوچهر قاروني، جراح و متخصص قلب و عروق، بيشترين آمار مرگ و مير گزارش شده از بهشت زهرا، مربوط به بيماري هاي قلبي است که تعداد قابل توجهي از آن ها، جوان بوده اند. محمود رضاييان مديرعامل سازمان بهشت زهرا هم اين موضوع را تاييد کرده. به گفته وي، بيشترين علت فوت در سال جاري، با 18/06 درصد، مربوط به سکته هاي مغزي و قلبي بوده است. علاوه بر اين، آمار و ارقام انتشار يافته از منابع خارجي هم تاييد مي کنند که سن سکته هاي قلبي، بيش از دو دهه پايين آمده است.
دکتر قاروني از مشاهدات خود در بخش CCU بيمارستان ها اظهار تاسف مي کند. او تا چند سال پيش به درمان افراد مسن بستري در اين بخش مي پرداخت و اين روزها شاهد افزايش تعداد بيماران جوان در اتاق CCU است. به عقيده متخصصان، عارضه قلبي جوانان، پديده اي است که در صورت بي توجهي، مي تواند تمام دستاوردهاي سال هاي اخير علم پزشکي در زمينه کنترل و درمان بيماري هاي قلبي-عروقي را از بين ببرد.
دکتر منوچهر قاروني، علت اصلي سکته قلبي جوانان را عدم فعاليت و تحرک در زندگي شهري مي داند. او با يادآوري خاطرات زندگي روستايي در گذشته، آرامش ذهني را مفهومي گم شده و از دست رفته مي داند: «روستاييان، هيچ استرس و نگراني خاصي نداشتتند. عمده رقابت آن ها بر سر آب بود و چون خواسته هاي کمي داشتند، آرامش شان هم بيشتر بود.» اما بشر امروزي، نگراني هاي فراوان دارد. در زندگي معاصر، هرکس مي خواهد پله هاي ترقي را زودتر از ديگري طي کند.
دکتر قاروني معتقد است جوان امروز به دليل شرايط خاص اجتماعي و فن آوري ارتباطات، خواسته هاي جديد و تازه تري نسبت به جوان گذشته دارد. اين جوان، چه در خانواده اي با وضعيت اقتصادي ضعيف به دنيا بيايد و چه در خانواده اي با وضعيت اقتصادي مناسب، خواسته هاي مشخصي دارد. خواسته هايي که جامعه و تبليغات براي او به وجود مي آورند. نيازهايي که لزوما برآورده نمي شوند و جوان براي رسيدن به آن ها، خود را تحت فشار رواني قرار مي دهد. به نظر او، کودک از دوران دبستان، تحت استرس قرار مي گيرد. يعني سيستم آموزشي ما، خود به خود، استرس زا است. در دوران دبيرستان هم والدين و اجتماع، از او انتظار خوب درس خواندن و برتر بودن دارند. وارد دانشگاه شدن هم که خودش يک هفت خوان است. تازه اگر هم به دانشگاه برود و مدرک بگيرد، مساله به کار گيري مدرک شغلي مطرح مي شود و اين که استفاده از آن چه آموخته، برايش ارضا کننده هست يا نه. در نتيجه، يک فضاي رقابت دائمي به وجود مي آيد.» علاوه بر استرس، تغيير سبک زندگي، سرگرمي ها و علايق جوانان در مستعد ساختن آنها براي بيماري قلبي، مؤثر است. سرگرمي هاي جوانان اين دوره موجب دور شدن آنان از فعاليت هاي بدني و ورزش و تحرک شده است. به اعتقاد دکتر قاروني، بشر امروزي، آرامش خود را فداي آسايش کرده است. انسان امروزي از نظر تغذيه، بهداشت، سفر و تکنولوژي، نسبت به انسان چهل سال پيش، مرفه تر زندگي مي کند، اما عمر کوتاه تري دارد.
او مي گويد: «جوان ها مرگ را باور ندارند. براي مثال، ببينيد موتورسوارهاي جوان در خيابان ها چه کارهاي خطرناکي مي کنند و هيچ نمي ترسند. اما يک پيرمرد يا پيرزن، وقتي مي خواهد از خيابان رد شود، با چه ترس و احتياطي اين کار را انجام مي دهد. چون افراد پير، مرگ را باور دارند و آن را به خودشان نزديک مي بينند.»
او معتقد است متوسط سن سکته هاي قلبي، از 35 سال به 31 سال رسيده است و ما حتي شاهد سکته افراد 20 ساله هم هستيم. سکته قلبي، مهم ترين عامل مرگ و مير دنياست. در بين سکته هاي قلبي هم تصلب شرائين، رايج ترين علت وقوع است. عوامل ايجاد تصلب شرائين، (گرفتگي و سخت شدن عروق) فشار خون بالا، مصرف سيگار، رژيم غذايي نامناسب، بالابودن ژنتيکي چربي ها، استرس، و زندگي کم تحرک هستند. عوامل ديگري مثل اختلالات ژنتيکي و کمبود يک آنزيم در بدن نيز ممکن است به سکته قلبي منجر شود. او معتقد است براي کاهش خطر سکته قلبي در ميان جوانان، بايد برنامه هاي فراگير در سطح بين المللي تدوين شود و کليه کشورها ملزم به اجراي اين برنامه ها شوند. در غير اين صورت، روند رو به افزايش حملات قلبي جوانان، به زودي تبديل به يک بحران جهاني خواهد شد.
دکتر ماندگار اين جوان بيمار را بدون قلب و با کمک دستگاه کمکي مدت ها زنده نگه داشت
علي نيکخواه، حال وخيمي داشت و منتظر نگه داشتن او، خطرناک بود. به همين خاطر، پزشکان بيمارستان دکتر شريعتي تصميم گرفتند از اين دستگاه کمکي براي زنده نگه داشتن او استفاده کنند. عمل جراحي با موفقيت انجام گرفت و حال بيمار هم تا حدود دو هفته رضايت بخش بود. اما به خاطر مشکلات عمومي که داشت، حالش دوباره رو به وخامت گذاشت. اين دفعه، پزشکان براي زنده نگه داشتن اين بيمار، به پيوند قلب متوسل شدند. اما تخريب کبد و کليه هاي بيمار، آن قدر شديد بود که پيوند قلب هم مؤثر واقع نشد.
علي نيکخواه اکنون زنده نيست تا از دشواري عمل هاي جراحي پي در پي اش بگويد. او چند روز پس از عمل پيوند قلب، در بخش مراقبت هاي ويژه بيمارستان دکتر شريعتي درگذشت.
پزشکي که دستگاه کمکي قلب را در سينه علي نيکخواه کار گذاشت، دکتر محمدحسين ماندگار فوق تخصص جراحي قلب و عروق است. او به کمک گروهي از جراحان قلب براي زنده نگه داشتن نيکخواه، در کمتر از يک ماه، دو عمل جراحي بر روي او انجام داد. او نخستين عمل را که همان نصب دستگاه کمي در قلب بيمار بود، يکي از بزرگترين و تازه ترين افتخارات پزشکي ايران مي داند. دستگاه هاي کمکي قلب، وسايلي هستند که به قلب اضافه مي شوند تا اختلالات نارسايي قلب را درمان کنند. نارسايي مزمن قلبي، نوعي اختلال در عملکرد پمپاژ قلب است. يعني قلب به عنوان يک پمپ، خروجي مناسبي ندارد. در سال هاي گذشته، تنها راه درمان نارسايي قلبي، استفاده از داروهاي شيميايي بود. اما چند سالي است که علاوه بر آمدن داروهاي جديد به بازار، وسايل و تجهيزات خاصي هم براي کنترل بيماري نارسايي قلب، ساخته شده است. دکتر ماندگار مي گويد: «در گذشته بيماراني که نارسايي داشتند، از ليست جراحي حذف مي شدند. چرا که اعتقاد بر اين بود که هرگونه عمل جراحي، قلبي يا غيرقلبي، به دليل استفاده از مواد بيهوشي براي اين بيماران، خطرناک است. اما با اختراع دستگاه هاي کمکي، امکان جراحي و بهبود اين بيماران هم به وجود آمد.»
تيم جراحي قلب بيمارستان شريعتي، براي درمان نارسايي قلب علي نيکخواه، از يک وسيله کمکي استفاده کردند که هر دو حفره بطني قلب را حمايت مي کند. بيشتر وسايل کمکي، براي حمايت از بطن چپ قلب ساخته شده اند، چون قلب چپ، قلب اصلي است و وظيفه پمپاژ را برعهده دارد. اما در مورد علي نيکخواه، بطن راست قلب نيز دچار مشکلات شديدي بود. در نتيجه، پزشکان براي نخستين بار، از يک دستگاه کمکي 20 هزار دلاري استفاده کردند که هر دو بطن چپ و راست قلب بيمار را مورد حمايت قرار مي دهد. دکتر ماندگار، دستگاههاي حامي هر دو بطن قلب را به سه دسته عمده تقسيم مي کند: «تعدادي از اين دستگاه ها، کنار تخت مريض وصل مي شوند و در نتيجه، بيمار نمي تواند از تخت جدا شود. دستگاه ها با لوله هايي به يک کنسول بزرگ متصل است که قدرت حرکت آزادانه را از بيمار سلب مي کند. در نتيجه، يک پرستار بايد هميشه همراه بيمار باشد. اين دستگاه ها براي بيماراني به کار مي رود که به علت بيماري هاي ميکروبي يا ويروسي، عضله قلبشان متورم شده. اين دستگاه ها اصطلاحا پلي به سوي جدايي ناميده مي شوند. چون مريض نهايتا از دستگاه جدا مي شود.»
دسته دوم از دستگاه هاي کمکي، پلي به سوي پيوند قلب هستند. يعني بيماري که حال عمومي اش بسيار بد است، با استفاده از اين دستگاه ها مي تواند مدتي زنده بماند تا زماني که عمل پيوند قلب بر روي او انجام شود.
گروه سوم نيز موسوم به پلي به طرف پل هستند. يعني ابتدا دستگاه حمايت کننده بطن چپ کار گذاشته مي شود و پس از مدتي که وضعيت بيمار وخيم تر شد، دستگاه هاي دوطرفه را وصل مي کنند تازماني که پيوند و اقدامات بعدي انجام شود. بيماراني که از هر کدام از اين دستگاه ها استفاده مي کنند، بايد هميشه از داروهاي ضد انعقادي استفاده کنند. چون احتمال لخته شدن خونشان وجود دارد. اما مساله اساسي، هزينه هاي گزاف اين دستگاه هاست. مثلا قيمت يک کنسول، 150 هزار دلار است و بدون حمايت دولت، امکان استفاده فراگير از اين دستگاه ها براي همه بيماران وجود ندارد.
منبع: هفته نامه همشهري جوان شماره 46
اين روزها سکته قلبي، ديگر مختص پدربزرگ ها و مادربزرگ ها نيست. حالا ديگر، جوان هاي بيست و چند ساله هم سکته مي کنند. آمار مرگ و مير جوانان بر اثر سکته قلبي، در چند سال اخير، آن قدر بالا رفته که بايد باور کنيم بيماري قلبي فقط گريبان افراد بالاي چهل و پنجاه سال را نمي گيرد. سازمان بهداشت جهاني، چندي پيش در مورد بيماري هاي قلبي جوانان هشدار داد. اين سازمان، عوامل محيطي و اقتصادي، استرس هاي کاري و خانوادگي، آلودگي هوا، و کم شدن سلامت رواني افراد در عصر حاضر را مهم ترين دلايل ابتلاي جوانان به ناراحتي هاي قلبي-عروقي اعلام کرده است. اين پديده در کشور ما نيز روند نگران کننده اي را طي کرده است، تا جايي که طبق گفته دکتر منوچهر قاروني، جراح و متخصص قلب و عروق، بيشترين آمار مرگ و مير گزارش شده از بهشت زهرا، مربوط به بيماري هاي قلبي است که تعداد قابل توجهي از آن ها، جوان بوده اند. محمود رضاييان مديرعامل سازمان بهشت زهرا هم اين موضوع را تاييد کرده. به گفته وي، بيشترين علت فوت در سال جاري، با 18/06 درصد، مربوط به سکته هاي مغزي و قلبي بوده است. علاوه بر اين، آمار و ارقام انتشار يافته از منابع خارجي هم تاييد مي کنند که سن سکته هاي قلبي، بيش از دو دهه پايين آمده است.
دکتر قاروني از مشاهدات خود در بخش CCU بيمارستان ها اظهار تاسف مي کند. او تا چند سال پيش به درمان افراد مسن بستري در اين بخش مي پرداخت و اين روزها شاهد افزايش تعداد بيماران جوان در اتاق CCU است. به عقيده متخصصان، عارضه قلبي جوانان، پديده اي است که در صورت بي توجهي، مي تواند تمام دستاوردهاي سال هاي اخير علم پزشکي در زمينه کنترل و درمان بيماري هاي قلبي-عروقي را از بين ببرد.
آرامش فداي آسايش
دکتر منوچهر قاروني، علت اصلي سکته قلبي جوانان را عدم فعاليت و تحرک در زندگي شهري مي داند. او با يادآوري خاطرات زندگي روستايي در گذشته، آرامش ذهني را مفهومي گم شده و از دست رفته مي داند: «روستاييان، هيچ استرس و نگراني خاصي نداشتتند. عمده رقابت آن ها بر سر آب بود و چون خواسته هاي کمي داشتند، آرامش شان هم بيشتر بود.» اما بشر امروزي، نگراني هاي فراوان دارد. در زندگي معاصر، هرکس مي خواهد پله هاي ترقي را زودتر از ديگري طي کند.
دکتر قاروني معتقد است جوان امروز به دليل شرايط خاص اجتماعي و فن آوري ارتباطات، خواسته هاي جديد و تازه تري نسبت به جوان گذشته دارد. اين جوان، چه در خانواده اي با وضعيت اقتصادي ضعيف به دنيا بيايد و چه در خانواده اي با وضعيت اقتصادي مناسب، خواسته هاي مشخصي دارد. خواسته هايي که جامعه و تبليغات براي او به وجود مي آورند. نيازهايي که لزوما برآورده نمي شوند و جوان براي رسيدن به آن ها، خود را تحت فشار رواني قرار مي دهد. به نظر او، کودک از دوران دبستان، تحت استرس قرار مي گيرد. يعني سيستم آموزشي ما، خود به خود، استرس زا است. در دوران دبيرستان هم والدين و اجتماع، از او انتظار خوب درس خواندن و برتر بودن دارند. وارد دانشگاه شدن هم که خودش يک هفت خوان است. تازه اگر هم به دانشگاه برود و مدرک بگيرد، مساله به کار گيري مدرک شغلي مطرح مي شود و اين که استفاده از آن چه آموخته، برايش ارضا کننده هست يا نه. در نتيجه، يک فضاي رقابت دائمي به وجود مي آيد.» علاوه بر استرس، تغيير سبک زندگي، سرگرمي ها و علايق جوانان در مستعد ساختن آنها براي بيماري قلبي، مؤثر است. سرگرمي هاي جوانان اين دوره موجب دور شدن آنان از فعاليت هاي بدني و ورزش و تحرک شده است. به اعتقاد دکتر قاروني، بشر امروزي، آرامش خود را فداي آسايش کرده است. انسان امروزي از نظر تغذيه، بهداشت، سفر و تکنولوژي، نسبت به انسان چهل سال پيش، مرفه تر زندگي مي کند، اما عمر کوتاه تري دارد.
جواني و هزار آرزو
او مي گويد: «جوان ها مرگ را باور ندارند. براي مثال، ببينيد موتورسوارهاي جوان در خيابان ها چه کارهاي خطرناکي مي کنند و هيچ نمي ترسند. اما يک پيرمرد يا پيرزن، وقتي مي خواهد از خيابان رد شود، با چه ترس و احتياطي اين کار را انجام مي دهد. چون افراد پير، مرگ را باور دارند و آن را به خودشان نزديک مي بينند.»
متوسط سن سکته به 20 تا 30 سال رسيده است
او معتقد است متوسط سن سکته هاي قلبي، از 35 سال به 31 سال رسيده است و ما حتي شاهد سکته افراد 20 ساله هم هستيم. سکته قلبي، مهم ترين عامل مرگ و مير دنياست. در بين سکته هاي قلبي هم تصلب شرائين، رايج ترين علت وقوع است. عوامل ايجاد تصلب شرائين، (گرفتگي و سخت شدن عروق) فشار خون بالا، مصرف سيگار، رژيم غذايي نامناسب، بالابودن ژنتيکي چربي ها، استرس، و زندگي کم تحرک هستند. عوامل ديگري مثل اختلالات ژنتيکي و کمبود يک آنزيم در بدن نيز ممکن است به سکته قلبي منجر شود. او معتقد است براي کاهش خطر سکته قلبي در ميان جوانان، بايد برنامه هاي فراگير در سطح بين المللي تدوين شود و کليه کشورها ملزم به اجراي اين برنامه ها شوند. در غير اين صورت، روند رو به افزايش حملات قلبي جوانان، به زودي تبديل به يک بحران جهاني خواهد شد.
دکتر ماندگار اين جوان بيمار را بدون قلب و با کمک دستگاه کمکي مدت ها زنده نگه داشت
قلبي که بيرون از سينه مي تپيد
علي نيکخواه، حال وخيمي داشت و منتظر نگه داشتن او، خطرناک بود. به همين خاطر، پزشکان بيمارستان دکتر شريعتي تصميم گرفتند از اين دستگاه کمکي براي زنده نگه داشتن او استفاده کنند. عمل جراحي با موفقيت انجام گرفت و حال بيمار هم تا حدود دو هفته رضايت بخش بود. اما به خاطر مشکلات عمومي که داشت، حالش دوباره رو به وخامت گذاشت. اين دفعه، پزشکان براي زنده نگه داشتن اين بيمار، به پيوند قلب متوسل شدند. اما تخريب کبد و کليه هاي بيمار، آن قدر شديد بود که پيوند قلب هم مؤثر واقع نشد.
علي نيکخواه اکنون زنده نيست تا از دشواري عمل هاي جراحي پي در پي اش بگويد. او چند روز پس از عمل پيوند قلب، در بخش مراقبت هاي ويژه بيمارستان دکتر شريعتي درگذشت.
پزشکي که دستگاه کمکي قلب را در سينه علي نيکخواه کار گذاشت، دکتر محمدحسين ماندگار فوق تخصص جراحي قلب و عروق است. او به کمک گروهي از جراحان قلب براي زنده نگه داشتن نيکخواه، در کمتر از يک ماه، دو عمل جراحي بر روي او انجام داد. او نخستين عمل را که همان نصب دستگاه کمي در قلب بيمار بود، يکي از بزرگترين و تازه ترين افتخارات پزشکي ايران مي داند. دستگاه هاي کمکي قلب، وسايلي هستند که به قلب اضافه مي شوند تا اختلالات نارسايي قلب را درمان کنند. نارسايي مزمن قلبي، نوعي اختلال در عملکرد پمپاژ قلب است. يعني قلب به عنوان يک پمپ، خروجي مناسبي ندارد. در سال هاي گذشته، تنها راه درمان نارسايي قلبي، استفاده از داروهاي شيميايي بود. اما چند سالي است که علاوه بر آمدن داروهاي جديد به بازار، وسايل و تجهيزات خاصي هم براي کنترل بيماري نارسايي قلب، ساخته شده است. دکتر ماندگار مي گويد: «در گذشته بيماراني که نارسايي داشتند، از ليست جراحي حذف مي شدند. چرا که اعتقاد بر اين بود که هرگونه عمل جراحي، قلبي يا غيرقلبي، به دليل استفاده از مواد بيهوشي براي اين بيماران، خطرناک است. اما با اختراع دستگاه هاي کمکي، امکان جراحي و بهبود اين بيماران هم به وجود آمد.»
تيم جراحي قلب بيمارستان شريعتي، براي درمان نارسايي قلب علي نيکخواه، از يک وسيله کمکي استفاده کردند که هر دو حفره بطني قلب را حمايت مي کند. بيشتر وسايل کمکي، براي حمايت از بطن چپ قلب ساخته شده اند، چون قلب چپ، قلب اصلي است و وظيفه پمپاژ را برعهده دارد. اما در مورد علي نيکخواه، بطن راست قلب نيز دچار مشکلات شديدي بود. در نتيجه، پزشکان براي نخستين بار، از يک دستگاه کمکي 20 هزار دلاري استفاده کردند که هر دو بطن چپ و راست قلب بيمار را مورد حمايت قرار مي دهد. دکتر ماندگار، دستگاههاي حامي هر دو بطن قلب را به سه دسته عمده تقسيم مي کند: «تعدادي از اين دستگاه ها، کنار تخت مريض وصل مي شوند و در نتيجه، بيمار نمي تواند از تخت جدا شود. دستگاه ها با لوله هايي به يک کنسول بزرگ متصل است که قدرت حرکت آزادانه را از بيمار سلب مي کند. در نتيجه، يک پرستار بايد هميشه همراه بيمار باشد. اين دستگاه ها براي بيماراني به کار مي رود که به علت بيماري هاي ميکروبي يا ويروسي، عضله قلبشان متورم شده. اين دستگاه ها اصطلاحا پلي به سوي جدايي ناميده مي شوند. چون مريض نهايتا از دستگاه جدا مي شود.»
دسته دوم از دستگاه هاي کمکي، پلي به سوي پيوند قلب هستند. يعني بيماري که حال عمومي اش بسيار بد است، با استفاده از اين دستگاه ها مي تواند مدتي زنده بماند تا زماني که عمل پيوند قلب بر روي او انجام شود.
گروه سوم نيز موسوم به پلي به طرف پل هستند. يعني ابتدا دستگاه حمايت کننده بطن چپ کار گذاشته مي شود و پس از مدتي که وضعيت بيمار وخيم تر شد، دستگاه هاي دوطرفه را وصل مي کنند تازماني که پيوند و اقدامات بعدي انجام شود. بيماراني که از هر کدام از اين دستگاه ها استفاده مي کنند، بايد هميشه از داروهاي ضد انعقادي استفاده کنند. چون احتمال لخته شدن خونشان وجود دارد. اما مساله اساسي، هزينه هاي گزاف اين دستگاه هاست. مثلا قيمت يک کنسول، 150 هزار دلار است و بدون حمايت دولت، امکان استفاده فراگير از اين دستگاه ها براي همه بيماران وجود ندارد.
منبع: هفته نامه همشهري جوان شماره 46
