تکالیف مسؤولین و اهل فرهنگ در باب کتاب و کتابخوانی

رهنمودهای رهبرمعظم انقلاب اسلامی

1- تولید کتاب خوب در عرضه های مختلف
نکته ای که باید به آن اشاره کنم، این است که ما در زمینه کتاب، چند تکلیف مهم بر عهده داریم؛ یک تکلیف این است که در عرصه های فکری مختلف کتاب تولید کنیم؛ آن هم کتاب خوب، چنین تکلیفی نه فقط بر عهده مسؤولان کشور است، بلکه کل کشور وظیفه اهل فرهنگ، چنین تکلیفی دارند.
2- رایج کردن کتابخوانی
تکلیف بعدی این است که کتابخوانی به عنوان یک سنّت رایج در آید؛ به طوری که همه قشرها در کشور کتابخوان شوند و کتابخوانی، مخصوص عده ای از افراد جامعه ی ما نباشد؛ کما این که در گذشته این طور بوده است؛ یعنی عده ای کتابخوان و اهل کتاب و اهل مراجعه به کتاب بودند، اکثریت هم دور از کتاب و فارغ از اهمّ آن به سر می برند؛ این درست نیست. البته امروز وضع بهتر شده است و انسان می تواند این را حس کند. بعضی از ناشران به من می گفتند؛ ما تشکر می کنیم از این که می بینیم فرهنگ کتابخوانی توسعه پیدا کرده است و مردم به کتاب تمایل بیشتری نشان می دهند. پس این کار هم در حال پیشرفت است.
البته اگر ما به حدی برسیم که مورد نظر من در این صحبت است، باید تعداد کتابهایی که هر بار چاپ می شود، از دو هزار و پنج هزار و ده هزار، به دویست هزار و سیصد هزار برسد؛ یعنی با چنین کمیّت بالایی، باید کتاب در جامعه پخش شود. امروز از شصت میلیون جمعیت کشور ما، تعداد کثیری اهل سواد و کتابند و بیشتر هم خواهند شد؛ چون جمعیت رو به تزاید است. اگر همه کتابخوان شوند، باید کتاب زیادی داشته باشیم تا در دسترس آنها بگذاریم.
3- نقد و بررسی کتاب
تکلیف سومی که ما در زمینه کتاب بر عهده داریم، نقد و بررسی کتاب است. من امروز می خواستم این نکته را با جناب آقای میر سلیم، وزیر محترم در میان بگذارم؛ الان این جا می گویم تا هم ایشان و دوستانی که رسماً مسؤول چنین کارهایی هستند، توجه کنند و هم اهل فرهنگ کلاً توجه داشته باشند. وقتی کتاب با کمیّت بالا در اختیار همه قرار می گیرد، یک نوع حیرت برای بعضی ها به وجود می آید که آیا این کتاب را بخوانیم، نخوانیم؛ خوب است، بد است، مفید است یا بی فایده است. کتاب بی فایده، یعنی مضر، انسان وقتی را برای مطالعه صرف می کند و اگر کتاب، بی فایده باشد، حکم مضر دارد. البته خیلی به ندرت می شود کتابی پیدا کرد که بکلی بی فایده باشد؛ بالأخره هر کتابی یک نوع فایده دارد؛ لیکن وقت انسان محدود
است. کسانی که اهل مراجعه به کتابند، احتیاج دارند که اهل نظر و اطلاع، کتابها را به آنها معرفی کنند.
ما متأسفانه مطبوعاتی که از لحاظ وسعت و کیفیت، مخصوص این کار و شایسته این زمان باشد، نداریم؛ در گذشته هم اگر بود، خیلی نادر بود و سطح چندان بالایی نداشت. البته امروز هم در گوشه و کنار مواردی وجود دارد که کافی به نظر نمی رسد. من می خواهم از اهل فکر و نظر و قلم و کتاب و کسانی که به کتاب اهمیت می دهند، خواهش کنم که به نقد کتاب بپردازند. امروز کتابهای بسیاری نوشته و چاپ و منتشر می شود. اگر خواننده ای درباره این کتابها آگاهی لازم داشته باشد، آنها را به سرعت خواهد خرید و مطالعه خواهد کرد و بلکه دوباره خواهد خواند؛ اما وقتی آگاهی ندارد، سراغ این کتابها نمی رود. البته بسیاری از کتابها به عکس اندو اگر خواننده مشخصی آگاهی داشته باشد، به آنها نگاه خواهد کرد؛ زیرا وقتش را ندارد یا اصلاً نیازی به مقولات مطرح شده در این کتابها ندارد و یا به دلیل اشکالی که در این کتابها هست، سراغ آنها نمی رود. پس نقد کتاب، جزو کارهای لازم است. الان در بعضی از مجلات که در قم و تهران منتشر می شوند، به نقد کتاب پرداخته می شود؛ لیکن خیلی ضعیف و بسیار کمتر از چیزی است که امروز لازم است. اگر من بخواهم در این زمینه حدسی بزنم، باید بگویم شاید بیست برابر نقدی که در این مجلات چاپ می شود، در حال حاضر لازم است؛ یعنی واقعاً چندین مجله مخصوص نقد لازم داریم؛
به علاوه ی مقالات نقد آمیزی که می تواند در همه مطبوعات چاپ شود. چون دایره کتاب و کتابخوانی در حال گسترش است، پس مسأله نقد هم باید گسترش پیدا کند؛ مضاف بر این که بعضی اشخاص می توانند یک سلسله کتاب را انتخاب کنند و اصلاً درباره آنها به طور منظم نقد بنویسند؛ مثلاً فرض بفرمایید سلسله کتابهای فلان نویسنده معروف داخلی یا خارجی را بردارند و در یک جلد، دو جلد یا سه جلد نقد کنند؛ یا سلسله کتابهای فلان گروه از نویسندگان را در پنجاه جلد نقادی کنند و آنها را در دسترس علاقه مندان بگذارند؛ چنین کارهایی بسیار لازم است. (1)

پی نوشت ها :

1. مصاحبه با مقام معظم رهبری در پایان بازدید از هفتمین نمایشگاه کتاب، 20 اردیبهشت 1373

منبع :خامنه ای علی رهبر جمهوری اسلامی /رهنمودهای رهبرمعظم انقلاب اسلامی /ناشر موسسه فرهنگی قدر1385