از اتهام قتل تا نگهبانی قانون اساسی

مروری بر زندگی پراتیبا پتیل

«پراتیبا ویسینگ پتیل» به عنوان اولین رئیس جمهور زن در بزرگ ترین دموکراسی جهان در تاریخ 25 جولای 2007 سوگند یاد کرد. پتیل پیش از آن از نوامبر 2004 تا ژوئن 2007 استاندار ایالت راجستان بود. وی که از سوی سونیا گاندی رهبر حزب حاکم کنگره هند، کاندیدای ریاست جمهوری این کشور شد، توانست بر رقیب راست گرا و 84 ساله خود «بایرون سینگ شکاوات» پیروز شود. اگر چه ریاست جمهوری در سیستم سیاسی هند یک مقام تشریفاتی است و قدرت اجرایی در دست نخست وزیر است، اما انتخاب پتیل به عنوان رئیس جمهور هند بحث های زیادی را در میان سیاستمداران و توده های شبه قاره پدید آورد. نخست وزیر هند، مان موهان سینگ رأی دادن به پتیل را رأی اعتراض به سیاست های تبعیض آمیز خواند. سونیا گاندی که حامی اصلی وی در انتخابات بود، پیروزی او را لحظه تاریخی حضور زنان در عرصه های اجتماعی و سیاسی در هند دانست.
پتیل دوران دانشجویی را با تحصیل در آموزش پیش دبستانی و در دانشسراهای آموزش و پرورش آغاز کرد اما گرایشش برای ورود به عرصه سیاست را با انتخاب رشته تحصیلی کارشناسی ارشد، پس از فارغ التحصیلی از دانشگاه جالگائون و به عنوان یک آموزگار نشان داد. به این ترتیب ابتدا با اخذ مدرک کارشناسی ارشد در علوم سیاسی و اقتصادی مسیر جدیدی در زندگی خود گشود و سپس در دانشکده دولتی بمبئی در مقطع کارشناسی حقوق مشغول به تحصیل شد. گویی تحصیل در رشته های علوم سیاسی، اقتصاد و حقوق بیانیه وی بود برای تغییر مسیرش از دنیای آموزش و پرورش به عرصه سیاست. اگرچه پتیل از زمان فارغ التحصیلی در این رشته تا ریاست جمهوری مسیر طولانی را پشت سر گذاشت اما در نهایت توانست اولین بانویی باشد که بر صندلی ریاست جمهوری سرزمین هزار رنگ ادیان و اقوام تکیه زند.
معاون وزارتخانه های، بهداشت عمومی، ممنوعیت،‌ گردشگری، مسکن و امور پارلمانی ایالت ماهاراشترا از سال 1967 تا 1972
وزیر کابیه رفاه اجتماعی، ایالت ماهاراشترا از 1972 تا 1974
وزیر بهداشت و رفاه اجتماعی ایالت ماهاراشترا از 1975 تا 1976
وزیر آموزش ایالت ماهاراشترا از 1977 تا 1978
وزیر مسکن و توسعه شهری ماهاراشترا از 1982 تا 1983
وزیر رفاه اجتماعی ماهاراشترا از 1983 تا 1985
وزیر مسکن و توسعه شهری ماهاراشترا از 1982 تا 1983
فرماندار ایالت راجستان از 2004 تا 2007
همچنین پتیل طی سال های 1979 تا 1980 عضو گروه اپوزیسیون مجلس محلی ماهاراشترا بود.
پراتیبا پتیل از اعضای حزب کنگره ملی هند به ریاست سونیا گاندی؛ گرایش های تجدید نظر خواهانه و چپ است. در آستانه انتخابات حامیان پتیل در حزب ملی کنگره با برپایی کمپین انتخاباتی سعی در برجسته کردن جایگاه وی در هندوستان داشتند. زیرا پتیل نسبت به دیگر رقبای خود و نیز دیگر زنان سیاستمدار هند چهره شناخته شده ای نبود. از سوی دیگر احزاب مخالف وی به ویژه حزب بهاراتیا جانتا نیز با انتشار جزوه ها و به روز کردن وب سایت های متعلق به هواداران خود تلاش می کردند چهره پتیل را نزد افکار عمومی مخدوش کنند. با تمام تلاش مخالفان، تنها هنگامی اوضاع برای کمپین انتخاباتی پتیل پیچیده شد که در 22 ژوئن 2007 و در آستانه انتخابات ریاست جمهوری هند یک پرونده با اتهام معاونت در قتل برای پراتیبا پتیل گشوده شد. در این ماجرا، رانجی پتیل همسر ویشراماجی. پتیل، نماینده سابق کنگره جالگئون مدعی شد برادر پتیل، به تحریک پراتیبا همسرش را به قتل رسانده است. او بعدها ادعا کرد جزییات مدراک خود را در اختیار سونیا گاندی و دکتر عبدالکریم قرار داده بود. نامه های همسر ویشراما پتیل در روزنامه مخالفان پراتیبا پتیل از جمله روزنامه سودیند را کولکارانی (Sudheendra Kulkarni) و توسط رهبر مخالفان حزب وی منتشر شد. مدعیان با ارائه دو لوح فشرده تلاش کردند مرگ ویشراما را با رقابت های سیاسی ریاست جمهوری هند مرتبط نشان دهند و انگیزه های پنهان سیاسی پتیل را افشا کنند. در 13 جولای 2007 رانجی پتیل از دادگاه عالی بمبئی خواست تا به پرونده پراتیبا و برادرش پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری رسیدگی کند. موضوعی که هنور شاکی و وکیلش موفق به اثبات آن نشده اند. ناگفته پیداست که طرح چنین مسأله ای حتی اگر پاپوش و پروپا گاندایی مطبوعاتی باشد می توان چه بلوایی در بحبوبه انتخابات ریاست جمهوری برپا کند.
پتیل که خود برخاسته از فقیرترین و پایین ترین طبقات اجتماعی هند بود هنگام ورود به عرصه کار حرفه ای با وجود تحصیل در رشته های مختلف، در نهایت وکالت را انتخاب کرد و در حوزه دادگاه های منطقه جالگائون به فعالیت پرداخت. همزمان با وکالت بخشی از درآمد و وقت خود را صرف فعالیت های اجتماعی مانند تلاش برای ارتقا و تعالی سطح زندگی خانواده ها و زنان فقیر حوزه کاری خویش کرد. به همین دلیل با تأسیس بانک و تعاونی های تولیدی برای اقشار کم در آمد و نیز تأسیس مؤسسه ها فنی و حرفه ای برای جوانان روستایی و بنیان گذاری خوابگاه هایی برای اسکان زنان شاغل بی سرپرست در بمبئی و دهلی اهداف اجتماعی خود را دنبال کرده است. همچنین در منطقه قبایل کوچ نشین، مدارسی را تأسیس کرد و با ایجاد مرکز آموزش های بصری برای کودکان معلول داعیه حمایت از کودکان عقب مانده اقشار ضعیف را داشت. اما آیا همه مردم هند از این تسهیلات برخوردار هستند؟ این پرسشی است که اختلاف نظر زیادی را در بین تحلیلگران سیاست داخلی هند ایجاد کرده است. در حالی که طرفداران و نیز تارنمای رسمی ریاست جمهوری هند از محبوبیت فراوان او حکایت می کنند، برخی شواهد روی دیگر این سکه را جلوه می دهند؛ رویی که همیشه سیاستمداران سعی در پنهان کردن آن دارند. یکی از این نشانه ها، اعتصاب غذای 40 ساعته ساکنان شهر مانیپور پیش از ورود پتیل به آنجا بود. داستان از این قرار است که پتیل برای دیدار و مذاکره با احزاب و گروه های سیاسی این شهر به آنجا سفر کرده بود. طرفداران حزب جبهه آزادی که از مخالفان سیاسی وی به شمار می روند پیش از ورود پتیل اعتصاب غذای 40 ساعته کردند تا از این طریق فریاد مخالفت با اهداف و دیدگاه های سیاسی وی را به گوش همه برسانند. در همین شهر هم بود که پتیل هنگام بازدید از مراکز مذهبی شهر هدف حمله تروریستی قرار گرفت. البته این حادثه تلفات جالی یا خسارت مالی جدی در پی نداشت اما کنار هم گذاشتن سوء قصد و اعتصاب غذا توسط اهالی شهر در مخالفت با پتیل نشان از عدم محبوبیت وی در میان قشرهایی از اجتماع بزرگ هندوستان دارد. اگر بخواهیم تصویری اجمالی از فعالیت های پتیل در مقام ریاست جمهور کشور هند ارائه بدهیم باید بگوییم اینک زنی سکاندار ریاست جمهوری هند است که به زبان فارسی علاقه دارد، مهمترین نشان دولتی هند را به احمدی نژاد اعطا می کند، برای اثبات توانایی صنعتی کشورش با هواپیمای جنگنده ساخت هند پرواز می کند و البته کسانی به سوء قصد علیه اش برمی خیزند.
منبع: همشهری دیپلماتیک ش 48