نویسنده: علی نقی فقیهی

د-سوق دادن انرژی جنسی، به امور معنوی و مطلوب

فروید، معتقد است که یکی از مکانیسم (ساز و کار)های دفاعی انسان-که در برابر تعارض نهاد (تمایل به ارضای بی قید و شرط نیازهای اولیه)، «من» و «فرامن» وجود دارد-عبارت است از: «تصعید»(1) یا والایش. تصعید، یعنی جابه جایی یک نیروی درونی، به سوی یک هدف اجتماعی سطح بالا گاهی بر آوردن امیال و آرزوهای فرد، به موانع اجتماعی برخورد می کند و در نتیجه، وی طوری آنها را تغییر مسیر می دهد که مورد پسند جامعه باشد. این مکانیسم، یکی از بهترین و ارزنده ترین راه های مقابله با ناکامی است. بسیاری از نویسندگان، شعرا و هنرمندانی که در ارضای انگیزه جنسی یا جاه طلبی خود شکست خورده اند، به آفرینش هنری، دست زده اند و گاهی شاه کارهای جاویدان خلق کرده اند.
روانکاوان، تصعید را به عمل یک مهندس، تشبیه می کنند که انرژی خام یک آبشار را-که اثر آن، تنها ساییدن زمین است-، به نیروی برق تبدیل می کند که برای رفع نیازهای مادی و معنوی انسان ها مفید است. تصعید، نقش بسیار مهمی در سازگاری فرد با محیط اجتماعی خود دارد.(2)
در برخی از فرهنگ ها، سوق دادن انرژی و از جمله انرژی به امور دیگر را هدایت انرژی جنسی روانی، از چاکراهای شخصی (قسمت های پایین بدن به نام های: ریشه، خاجی و خورشیدی) به چاکراهای کیهانی (قسمت های: قلب، گلو، ابرو، تاج) برای تبدیل انرژی جنسی به انرژی عشق و محبت در قلب و انرژی معنوی، دانسته اند.
چاکراه، در سنسکریت، به معنای «چرخه» بوده و به گرداب های مخروطی شکل انرژی اشاره دارد و به منبع انرژی آدمی یا هسته ی مرکزی انرژی زایی گفته می شود. انسان ها از چاکراهای بسیاری ساخته شده اند هفت چاکراه اصلی وجود دارد که در بالا به آن اشاره شد.
چاکراها در کالبد فیزیکی ما قرار ندارند؛ بلکه بخشی از کالبد انرژی هوشمندند که انطباق ها و یکسان سازی ها را در کالبد و ذهن ما هدایت می کنند. تأثیرات سه چاکراه(ریشه، خاجی و خورشیدی) بر ما، فردی و جسمانی است، در حالی که تأثیرات چهار چاکراه (قلب، گلو، ابرو و سر) بر ما، کیهانی است. چاکراه ریشه، منبع واقعیات و حیات است. چاکراه خاجی، منبع توانایی حرکت انتقالی و کانون تمایلات جنسی و تولید است. چاکراه شبکه خورشیدی، کانون فردی و احساسات است. چاکراه ابرو(یا چشم سوم)، منبع دانش و ذهن و جایگاه مکاشفه ی باطنی است. چاکراه سر، مرکز رستگاری کامل و الحاق به خداست.
چاکراها به ما کمک می کنند تا از «ترس»، به «شهامت» و از «خشم»، به «بخشش» تحول یابیم و از آنها برای پیشرفت فردی، شفابخشی و دگرگونی معنوی استفاده
کنیم. چاکراها حوزه ی مغناطیسی ای هستند که نیروهای مثبت و منفی انرژی (مانند شادی و غم) را به جریان می اندازند و این توانایی را دارند که انرژی را از کائنات، به خود جذب کنند و در سراسر سیستم وجود ما پخش نمایند.
در زمینه ی سوق دادن انرژی جنسی، فرد باید از کانون تمایلات جنسی-که منبع آن، چاکراه خاجی است-، معطوف شود به عشق و رحمت-که منبع آن، چاکراه قلب است-. در اسلام، توجه به این که نیازهای لطیف و هنری و حس زیبایی دوستی و قدرت نمایی هم در دوران نوجوانی اوج می گیرد، خوب است که والدین، این جنبه های فرزندان خود را تقویت کنند تا انرژی روانی خود را در این بخش، تخلیه کنند. والدین، با فراهم کردن شرایط شرکت کردن فرزندانشان در کلاس های هنری یا باشگاه های ورزشی، می توانند تا اندازه زیادی، توجه آنها را از امیال جنسی، به سمت امیال هنری و... جلب کنند.

هـ-تشویق به ادامه ی تحصیل و علم آموزی

نوجوانان، علاقه مند به کشف جهان و کسب دانش درباره مسائل اجتماعی، علمی، دینی و... هستند. امیال عقلی فرد، در دوره ی نوجوانی، آشکار می شوند و او به فعالیت های گوناگون، اظهار علاقه می کند. این امیال-که از سطح هوش و استعدادهای عقلی او متأثر می شوند-، راه آینده ای را که نوجوان از لحاظ شغل و زندگی در پیش خواهد گرفت، روشن می کنند.(3)لذا والدین باید با روش های مختلف و به دور از هرگونه تنش، فرزندان خود را به علم آموزی تشویق کنند و در مواردی باید فرصت اندیشیدن را برای نوجوانان پیش بیاورند که به راحتی، کنجکاوی های خود را درباره مسائل سیاسی، دینی و... بیان کنند.
امام صادق (ع) می فرماید:
لست أحب أن الشاب منکم إلا غادیاً فی حالین، إما عالماً أو متعلماً فإن لم یفعل فرط فإن فرط ضیع و إن ضیع أثم و إن أثم سکن النار و الذی بعث محمداً (ص) بالحق.(4)
دوست ندارم یکی از جوانان شما را جز در دو موقعیت ببینم: یا عالم و اندیشمند یا در حال علم آموزی. پس اگر این کار را نکردند. و این گونه نبودند کوتاهی کرده اند و ارزش و قدر خود را پایمال نموده اند و با پایمال کردن ارزش خود، به دردها و ناراحتی ها مبتلا می شوند و آن، باعث می گردد تا مسیری که به آتش ختم می شود، بپیمایند. قسم به کسی که محمد (ص) را به حق مبعوث کرد، ساکن شدن در جهنم برای آنان حتمی است!
از این حدیث، به دست می آید که بهترین راه برای حفظ نوجوان از تباهی ها و انحرافات، آشنایی با علم و عالم و یادیگری و ممارست با علم است. امام علی (ع) نیز با اشاره به این که کسانی که نه عالم اند نه متعلم، از دچار شدن به هرگونه انحراف، مصونیت ندارند و با مشکلات فراوانی روبه رو می شوند، می فرماید:
الناس ثلاثة فعالم ربانی و متعلم علی سبیل نجاة و همج رعاع أتباع کل تاعق یمیلون مع کل ریح لم یستضیئوا بنور العلم و لم یلجؤوا إلی رکن وثیق.(5)
مردم، سه دسته اند:[اول] دانشمندان الهی، [دوم] دانش پژوهانی که در راه نجات از مشکلات و رسیدن به خوش بختی، تحصیل علم می کنند و [سوم] احمقان بی سروپایی که دنبال هر صدایی می روند و با هر بادی، به حرکت در می آیند و به هر چیزی میل پیدا می کنند. اینها با نور علم، روشن نشده اند و به ستون محکمی در زندگی، پناه نبرده اند.

و-آموزش شیوه های کنترل تحریکات جنسی

اگر فردی که قصد دارد وزن خود را کم کند و لاغر شود، سر سفره بسیار سنگین قرار گیرد که در آن، انواع غذاهای لذیذ و شیرینی های خوش مزه قرار دارد، احتمال این که بتواند خود را کنترل کند و چیزی نخورد، خیلی ضعیف و تقریباً محال است و
مگر این که انگیزه ی خیلی قوی یا اراده محکمی داشته باشد. این مسئله، در مورد همه نیازها (بویژه نیازهای فیزیولوژیک) صادق است. نوجوانی که امکان ازدواج برای او فراهم نیست، اگر بدون هیچ کنترلی، مناظر سکسی یا تحریک کننده ببیند، آیا می شود پس از آن، از او انتظار داشت که این میل را کنترل کند؟ مسلماً در چنین شرایطی، کنترل، غیر قابل اعمال و یا بسیار سخت است. لذا باید چاره ای اندیشید و راه های کنترل میل جنسی را به نوجوانان، آموزش داد. در بعضی از احادیث، شیوه های کنترل تحریکات جنسی آمده اند که در ادامه، به بررسی آنها می پردازیم:

یک-کنترل نگاه

یکی از مهم ترین راه های کنترل تحریکات جنسی، این است که نوجوان، باید مراقب باشد تا از طریق نگاه به نامحرم، تحریک نشود؛ زیرا همه انحرافات جنسی، از «نگاه» آغاز می گردد. برای این که نوجوان بتواند نگاه خود را در برابر نامحرم کنترل نماید، باید اولاً، بداند که حفظ ایمان، با نگاه به نامحرم، به خطر می افتد و از این روست که خداوند در قرآن، خطاب به مؤمنان می فرماید:
قل للمؤمنین یغضوا من أبصارهم و یحفظوا فروجهم ذلک أزکی لهم إن الله خبیر بما یصنعون*و قل للمؤمنات یغضضن من أبصارهن و یحفظن فروجهن.(6)
ای پیامبر! به مردان مؤمن بگو: چشم های خود را از نگاه به نامحرمان، فرو گیرند و عفاف خود را حفظ کنند؛ این، برای آنان پاکیزه تر است؛ زیرا خدا به آنچه می کنند، آگاه است. و به زنان با ایمان بگو: چشم های خود را فرو گیرند و دامان خویش را حفظ کنند... .
ثانیاً، نوجوان باید از تأثیرات نگاه ها در انحرافات جنسی، آگاه گردد.
چشم چرانی، زمینه ی بی عفتی و روابط نامشروع را فراهم می سازد؛ از این رو، خداوند در آیه یاد شده، بلافاصله پس از امر به خودداری از چشم چرانی، به حفظ دامن از آلودگی دستور می دهد و این، نشانه آن است که چشم چرانی، با آلودگی دامن، مرتبط است. در حقیقت، چشم چرانی، رفتار انحرافی جنسی است که انحرافات جنسی دیگر را باعث می گردد.
در احادیث، رابطه ی نگاه پی در پی با تحریکات شهوانی، به عنوان علت حرمت نظر، مطرح گردیده است.
امام رضا (ع) در این زمینه می فرماید:
حرم النظر إلی شعور النساء المحجوبات بالأزواج و إلی غیرهن من النساء لما فیه من تهییج الرجال.(7)
خداوند نگاه کردن به موهای زنان باحجابی که ازدواج کرده اند و غیر آنها را از آن جهت حرام کرده است که نگاه به آنان، باعث تحریک جنسی مردان می شود.
امام صادق (ع) نیز می فرماید:
النظر بعد النظرة تزرع فی القلب الشهوة و کفی بها لصاحبها فتنةً.(8)
نگاه پیاپی، شهوت را در قلب می کارد و همین برای در فتنه افتادن بیننده، کافی است.
از پیامبر (ص) نقل شده که فرمود:
إیاکم و فضول النظر فانه یبذرالهوی و یولد الغفلة.(9)
از نگاه اضافی بپرهیزید؛ زیرا بذر هوا و هوس را در دل می کارد و موجب غفلت می گردد.
بنابراین، والدین متعهد، علاوه بر این که باید دختر خود را مقید به حجاب کنند، پسرشان را هم باید مقید کنند که از نگاه به نامحرم بپرهیزد. همان طور که در حدیث
امام رضا (ع) نقل شد، ایشان فرمود که مرد نباید به موهای زن نگاه کند؛ چرا که این کار، باعث تحریک او می شود. ایشان نفرمود زن نباید موهای خود را بیرون بگذارد تا مرد تحریک نشود؛ زیرا بیان چنین استدلالی به دختران جوان، باعث اعتراض آنها می شود که: چرا ما باید خود را به زحمت بیندازیم تا مردها به گناه نیفتند؟ خود مردها نگاه نکنند!
البته حجاب لازم است و در بخش مربوطه، توضیح خواهیم داد که فایده آن برای زن است، نه برای به گناه نیفتادن مرد. خداوند متعال و معصومان (ع) مرد را از نگاه کردن بر حذر می دارند تا به گناه نیفتد؛ چرا که هر کسی مسئول نگهداری از خویشتن است و نمی توان دیگران را متعهد کرد که ضامن بهشت رفتن ما باشند.
از این بحث، نتیجه می گیریم که نگاه کردن به هر چیزی که موجب تحریک شهوت می شود، حرام است. از این رو باید از دیدن فیلم های مبتذل و سکسی، عکس های مهیج جنسی و مانند آن که از طریق اینترنت، ماهواره و لوح فشرده (CD)، در دسترس نوجوانان قرار می گیرند، پرهیز شود. امروزه والدین باید پیش از آن که نوجوان، مبتلا به مشاهده ی این صحنه های مبتذل شود و به آنها عادت کند، او را از انجام دادن این گونه اعمال، برحذر دارند و پیش از این که احساسات شهوانی، در وی اوج بگیرد، نسبت به حفظ نگاه خود، تشویق گردد و عواقب خطرناک نگاه به این امور شهوانی، برایش توضیح داده شود.
با در کنار هم قرار دادن آیه 30 و 31 سوره ی نور و آیه 58 و 59 (اجازه گرفتن برای ورود به اتاق والدین)، به این نتیجه می رسیم که از نگاه کردن فرزندان، به بدن برهنه یا نیمه برهنه والدین یا خواهر و برادر و یا هر فرد محرم دیگری نیز باید پرهیز شود؛ زیرا رابطه نگاه و تحریکات شهوانی، اختصاص به نامحرم ها ندارد.
برخی از پدر و مادران چنین می پندارند که بدن های نیمه عریان و جذاب آنان تأثیری تحریکی در فرزندانشان ندارد؛ چون آنها محرم هستند، در حالی که این، پنداری بیش نیست؛ زیرا نوجوان، در شرایط تحولات جسمی و روانی، زیبایی های بدن جنس مخالف، او را جذب و تحریک می کند و این ویژگی، به جنس مخالف نامحرم اختصاص ندارد؛ بلکه محرم و نامحرم از این جهت، مانند هم هستند. زمانی که محرک جنسی، خودنمایی کند، تحریک پذیری هم رخ می دهد. از این رو، لازم است که افراد خانواده برای مصونیت نوجوان از انحرافات جنسی، از فراهم سازی محرکات در منظر کودک و نوجوان خویش پرهیز نمایند و به هیچ وجه، به گونه ای در مقابل چشمان آنان ظاهر نشوند که زمینه تحریک آنها فراهم گردد.
ثالثاً، نوجوان، باید با احکام فقهی در این زمینه آشنا شود و بداند که فقهای اسلام نیز بر اساس آیات و روایات، نگاه کردن پسر بالغ یا مرد، به دختر یا زن نامحرم و نگاه دختر بالغ و زن، به پسر و مرد نامحرم را حرام دانسته اند. در این جا بعضی از احکام امام خمینی (ع) در این زمینه را ذکر می کنیم.
مسئله 2433: نگاه کردن مرد به زن نامحرم، چه با قصد لذت و چه بدون آن، حرام است و نیز نگاه کردن زن، به بدن مرد نامحرم، حرام است.
مسئله2434: زن باید بدن و موی خود را از مرد نامحرم بپوشاند؛ بلکه احتیاط واجب آن است که بدن و موی خود را از پسری که بالغ نشده، ولی خوب و بد را می فهمد و به حدی رسیده که مورد نظر شهوانی است، بپوشاند.
مسئله2438: مرد نباید با قصد لذت، به بدن مرد دیگر نگاه کند و نگاه کردن زن هم به بدن زن دیگر، با قصد لذت، حرام است.
رابعاً، نوجوان باید برای پیشگیری از نگاه های حرام، از تند و تیز نگاه کردن به نامحرم خودداری کند و حتی از نگاه کردن به لباس یا زیوری که مربوط به نامحرم
است، خودداری نماید تا زمینه های نگاه های حرام فراهم نگردد. امام علی (ع) می فرماید:
و لا تکونن حدید النظر إلی ما لیس فإنه لا یزنی فرجک ما حفظت عینک و إن استطعت ألا تنظر إلی المراة التی تحل لک فافعل و لن و تستطیع ذلک إلا بإذن الله.(10)
به آنچه برای تو حلال نیست، نگاه تیز و تند نداشته باشد؛ زیرا تا وقتی که چشم خود را حفظ نمایی، زنا نمی کنی و اگر بتوانی به لباس زنی که برای تو حلال نیست، نگاه نکنی، چنین کن و هرگز به این کار قادر نمی شوی مگر به اذن خدا.
خامساً، نوجوان باید بداند که پرهیز از نگاه های حرام، از بالاترین و برترین عبادت ها به شمار می آید. امام علی (ع) می فرماید:
غض الطرف عن محارم الله أفضل عبادة.(11)
بهترین عبادت، چشم پوشی از محرمات است.
سادساً، در صورتی که نوجوان نتواند خود را از نگاه کردن به نامحرم حفظ نماید باید وی را عملاً از این کار، باز داشت، همانند بازداشتنی که پیامبر (ص) در حجة الوداع در منا انجام داد؛ آن هنگام که زنی آمد و از ایشان در مورد مسائل حج سؤال کرد، عبدالله بن عباس که جوان بود و پشت سر پیامبر (ص) ایستاده بود، به آن زن نگاه می کرد و زن هم به او نگاه می کرد، پیامبر (ص) که متوجه این امر شد، صورت ابن عباس را برگرداند و فرمود:
رجل شاب و امرأة شابة فخشیت أن یدخل الشیطان بینهما.(12)
این دختر و پسر، هر دو جوان اند؛ می ترسم که شیطان، آنها را تحریک کند!

دو-پرهیز از خلوت کردن با نامحرم

یکی دیگر از راه های کنترل تحریکات جنسی، این است که دختر و پسری که در تحولات نوجوانی به سر می برند و محرکات درونی برای میل به یکدیگر در آنان وجود دارد، از خلوت کردن با هم- بخصوص در جایی که فرد دیگری نمی تواند وارد شود-خودداری کنند؛ زیرا خلوت کردن، اثربخشی آن محرکات را چند برابر می کند و زمینه انحرافات را فراهم می سازد.
رسول اکرم (ص) فرمود:
لا تدخلوا علی المغیبات فإن الشیطان یجری من أحدکم مجری الدم.(13)
بر زن هایی که شوهران آنها نیستند (در خانه نیستند یا به سفر رفته اند) وارد نشوید؛ چرا که شیطان در چنین شرایطی، همانند خون در بدن انسان جریان دارد و اثر می گذارد.
بدون آن که ما متوجه شویم، شیطان نیز در کشاندن ما به انحراف جنسی، چنین اثر بخشی ای دارد.
امام صادق (ع) نیز می فرماید:
فإن الرجل و المرأة إذا خلیا فی بیت کان ثالثهما الشیطان.(14)
اگر زن و مرد در خانه ای با هم خلوت کنند، نفر سوم آنها شیطان است.
همچنین از امام صادق (ع) نقل شده که پیامبر (ص) هنگامی که با زنان بیعت می کردند، با آنها شروطی می کردند که یکی از آنها این بود که با مردان، خلوت نکنند.(15)
بنابراین، باید از خلوت کردن دختر و پسر و زن و مرد نامحرم با یکدیگر، از آن جا که مقدمه ی وقوع در حرام و زمینه ی مناسبی برای وسوسه های شیطان است، پرهیز شود. امام خمینی (ره) در این زمینه معتقد است که اگر مرد و زن نامحرم در محل خلوتی باشند که کسی در آن جا نباشد و دیگری هم نمی تواند وارد شود چنانچه بترسند به
حرام بیفتند باید از آن جا بیرون بروند.
از این رو، از نظر فقهی، به علت عسر و حرجی که ممکن است در تحریم مطلق خلوت کردن زن و مرد وجود داشته باشد (بویژه این که روایات هم تصریح به حرمت آن نکرده اند، بلکه آن را زمینه ی وسوسه ی شیطان معرفی کرده اند)، اگر ترس از وقوع در حرام باشد، دیگر مجاز به خلوت کردن نیستند. همان طور که پیش از این بیان شد، مسلماً خطر وقوع در حرام، بین دو نفر که میلی بین آنها وجود دارد، بیشتر می شود.
«برناردمک فادن»(16)ضمن توصیه به محدود کردن روابط دختر و پسر و زنان و مردان، عقیده دارد که در جایی که عشق صمیمی و قوی وجود دارد و تصمیم جدی و قطعی هم برای ازدواج گرفته شده است، مراقبت خیلی زیاد باید به عمل آید تا از رفتن فراتر از آنچه «مرز خطر» خوانده شده، اجتناب شود. چنانچه تحت چنین شرایطی، عاشق و معشوق، تنها شوند (چنانچه غالباً هم اتفاق می افتد) زمانی فرا می رسد که مقاومت در برابر محرکات طبیعی، تقریباً غیر ممکن می شود، لذا عشاق می باید بیشترین مراقبت را بنمایند که پا را از حد قانونی خود، فراتر نگذارند.

پی‌نوشت‌ها:

1.SubLimation
2.روان شناسی عمومی، ص202.
3.روان شناسی رشد، شعاری نژاد، ص409.
4.الأمالی، طوسی، ص303؛ بحارالأنوار، ج1، ص170.
5.نهج البلاغه، حکمت147.
6.سوره نور، آیه 30-31.
7.علل الشرائع، ج2، ص565؛ وساول الشیعة، ج20، ص194؛ بحار الانوار، ج6، ص103.
8.کتاب من لا یحضره الفقیه، ج4، ص18؛ تحف العقول، ص305؛ وسائل الشیعة، ج20، ص192.
9.عدة الداعی، ص294؛ بحارالأنوار، ج72، ص199.
10.شرح نهج البلاغه، ج20، باب 483، ص236.
11.عیون الحکم و المواعظ، ص349؛ جامع أحادیث الشیعة، ج13، ص323؛ مستدرک الوسائل، ج11، ص280.
12.المبسوط، ج4، ص160؛ إیضاح الفوائد، ج3، ص6.
13.مسند أحمد، ج3، ص309؛ کنز العمال، ج5، ص466.
14.کتاب من لا یحضره الفقیه، ج3، ص252؛ وسائل الشیعه، ج19، ص154.
15.الکافی، ج5، ص519؛ وسائل الشیعة، ج14، ص133.
16.Makfadan, Bernard.

منبع: فقیهی، علی نقی؛ (1387)، تربیت جنسی: مبانی اصول و روش ها از منظر قرآن و حدیث، قم: سازمان چاپ و نشر دارالحدیث، چاپ دوم 1387.

/ج