نویسنده:دکتر مطهره علامه *
با شروع دوران یائسگی تغییراتی در بدن آغاز می‌شود که بخش مهمی از آن مربوط به پایان دوره تولیدمثل است. متوسط سن شروع قاعدگی یعنی شروع فعالیت تخمدان‌ها در دختران، حدود 13 سالگی است و یائسگی یا قطع تولید استروژن تخمدان‌ها و در نتیجه قطع قاعدگی، به مدت بیش از یک سال در سن متوسط 51 سال (از 47 تا 53 سال) اتفاق می‌افتد. زنان حدود یک‌سوم عمر خود را در این دوره به‌سر می‌برند.
دوره یائسگی به‌طور متوسط 4 سال طول می‌کشد. این دوران ممکن است چند سال قبل از قطع قاعدگی آغاز شود.در این سال‌ها میانسالی فرامی‌رسد و دوران پربار استفاده از انبوه تجربه‌های شیرین و تلخ آغاز می‌شود، اما این به معنای پایان دوره سرزندگی نیست. یائسگی می‌تواند و باید آغاز یک زندگی جدید و نویدبخش باشد. زنان در این دوره تجربه‌هایی را که به قیمت گزافی به‌دست آورده‌اند، در اختیار عزیزترین افراد خانواده خود قرار می‌دهند و خودشان نیز در مسیر آینده زندگی از آن بهره‌مند می‌شوند.
اگر نسبت به این دوره سنی احساس مثبتی وجود ندارد، احتمالا تحت تاثیر برخی عقاید فرهنگی خاص در زمینه میانسالی است که لزوما صحیح نیستند.
منوپاز می‌تواند شروع مرحله تازه‌ای از زندگی باشد. این دوره از نظر تغییرات جسمی، روحی و اجتماعی دوره تازه‌ای در زندگی است و اگر زنان با نگرش مثبت به این پدیده طبیعی بنگرند، می‌توانند این دوره تازه را به دوره‌ای شیرین‌تر از گذشته تبدیل کنند. مطمئن باشید زنان می‌توانند آینده مورد علاقه خودشان را رقم بزنند و آینده آنان به دستان خودشان ساخته می‌شود. برای این مساله باید پیام‌هایی که دریافت می‌کنند فیلتر کنند. یعنی پیام‌های منفی را نشنیده بگیرند و به آنها اهمیت ندهند و پیام‌های مثبت را جایگزین کنند. پیام‌های منفی معمولا برتنهایی، ناتوانی، ناکارآمدی، عدم انگیزه بعد از اتمام فعالیت‌های مادری، اتمام جوانی و تمایلات جنسی و اتمام دوره یادگیری تاکید دارند اما واقعیت آن است که زنان پس از خاتمه نقش مادری باید مجددا خود را نشان دهند و پلی برای آینده خود بزنند و طرح‌های ناتمام خود را پیاده و اهداف جدید زندگی خود را تعریف و انگیزه‌های خود را تقویت کنند. آنها با پیدا کردن دوستان جدید در مکان‌های ورزشی، جلسات مذهبی و سایر اجتماعات می‌توانند پرمشغله‌ترین دوران زندگی را برای خود فراهم و روابط خانوادگی و اجتماعی خود را تقویت کنند. زنان در دوره یائسگی می‌توانند دست به فعالیت‌های اجتماعی تازه‌ای مانند شرکت در کلاس‌های آموزشی و برنامه‌های انتخاباتی و... بزنند و حتی مشاغل جدیدی را تجربه کنند. بسیاری از زنان در سن یائسگی نیز در کلاس‌های مختلف شرکت می‌کنند و چیزهای متفاوتی فرامی‌گیرند.
برخی زنان در همین دوره سنی به دانشگاه راه یافته‌اند یا تجربه‌ها و خاطرات خود را نوشته و منتشر کرده‌اند. در واقع ارزش زنان به عقل و درک و توانمندی‌های مختلف آنان بستگی دارد نه قدرت باروری یا اتمام قاعدگی آنان.
زنان با اقدامات مثبت می‌توانند نسبت به زندگی بعد از 50 سالگی دید خوبی داشته باشند. آنها باید درباره دیدگاه‌ها، برنامه زندگی و فعالیت‌های آینده خود با دوستانشان صحبت، نظریه‌های مثبت درباره استعدادهای زنان در سن بالاتر را در ناخودآگاه خود تقویت و با تصورات سنتی درباره خودشان مبارزه کنند. همچنین به برخی از ویژگی‌های دوران یائسگی که جنبه‌های مثبت و موهبت‌های آن هستند، فکر کنند. مواردی مثل درمان انقباض‌های دردناک عضلات، درد لگن حین تخمک‌گذاری، علائم روحی پیش از قاعدگی، نگرانی از بارداری ناخواسته و برقراری ارتباط زناشویی بدون ترس از بارداری و تکرار تجربه مثبت سال‌های اول زندگی بعد از ازدواج بدون حضور فرزندان.
بیشتر مطالعات بر تاثیر توارث و نژاد بر سن یائسگی تاکید دارند طوری که برخی دانشمندان به تاثیر درصدی ژن‌ها بر سن یائسگی تاکید می‌کنند. تعامل فاکتورهای اجتماعی و اقتصادی با مذهب در زنان را نیز نباید نادیده گرفت.
بسیار جالب است که سن منوپوز در دهه‌های اخیر در حال کاهش است و جالب‌تر آن که آمارها نشان می‌دهند تغییرات الگوی باروری در جهت افزایش دوره باروری و سن منوپوز بوده است اما برخی تغییرات قوی‌تر عمل کرده و متوسط سن یائسگی را کاهش داده‌اند. این عوامل با شیوه زندگی زنان در عصر حاضر مرتبط هستند. سیگار کشیدن، شیوه زندگی همراه با استرس‌های شغلی و خانوادگی و اجتماعی و تغذیه ناسالم باعث می‌شوند دوره پری‌منوپوز طولانی و علائم آن شدیدتر شود و منوپوز زودتر اتفاق بیفتد.
کلیدهای طلایی سلامت و شادابی در دوران گذار یائسگی و پس از آن به راحتی در دسترس همه زنان هست فقط باید با این کلیدها قفل‌های نامرئی تصورات ذهنی خود و اطرافیان‌شان را بگشایند تا از زندگی بیشتر از پیش لذت ببرند.
شاه‌کلید این قفل نامریی «شیوه زندگی سالم» است. زنان با در دست داشتن این کلید بعد از یائسگی هم می‌توانند از زندگی لذت ببرند. ورزش یا پیاده‌روی منظم، سه بار در هفته، به مدت 30 دقیقه را فراموش نکنند. وزنشان را در حد مناسب نگه‌دارند. از شیر و لبنیات بیشتر استفاده کنند و مصرف چربی و نمک و قند را به حداقل برسانند و سیگار را ترک کنند.
دوره یائسگی به‌طور متوسط 4 سال طول می‌کشد. این دوران ممکن است چند سال قبل از قطع قاعدگی آغاز شود.در این سال‌ها میانسالی فرامی‌رسد و دوران پربار استفاده از انبوه تجربه‌های شیرین و تلخ آغاز می‌شود، اما این به معنای پایان دوره سرزندگی نیست. یائسگی می‌تواند و باید آغاز یک زندگی جدید و نویدبخش باشد. زنان در این دوره تجربه‌هایی را که به قیمت گزافی به‌دست آورده‌اند، در اختیار عزیزترین افراد خانواده خود قرار می‌دهند و خودشان نیز در مسیر آینده زندگی از آن بهره‌مند می‌شوند.
اگر نسبت به این دوره سنی احساس مثبتی وجود ندارد، احتمالا تحت تاثیر برخی عقاید فرهنگی خاص در زمینه میانسالی است که لزوما صحیح نیستند.
منوپاز می‌تواند شروع مرحله تازه‌ای از زندگی باشد. این دوره از نظر تغییرات جسمی، روحی و اجتماعی دوره تازه‌ای در زندگی است و اگر زنان با نگرش مثبت به این پدیده طبیعی بنگرند، می‌توانند این دوره تازه را به دوره‌ای شیرین‌تر از گذشته تبدیل کنند. مطمئن باشید زنان می‌توانند آینده مورد علاقه خودشان را رقم بزنند و آینده آنان به دستان خودشان ساخته می‌شود. برای این مساله باید پیام‌هایی که دریافت می‌کنند فیلتر کنند. یعنی پیام‌های منفی را نشنیده بگیرند و به آنها اهمیت ندهند و پیام‌های مثبت را جایگزین کنند. پیام‌های منفی معمولا برتنهایی، ناتوانی، ناکارآمدی، عدم انگیزه بعد از اتمام فعالیت‌های مادری، اتمام جوانی و تمایلات جنسی و اتمام دوره یادگیری تاکید دارند اما واقعیت آن است که زنان پس از خاتمه نقش مادری باید مجددا خود را نشان دهند و پلی برای آینده خود بزنند و طرح‌های ناتمام خود را پیاده و اهداف جدید زندگی خود را تعریف و انگیزه‌های خود را تقویت کنند. آنها با پیدا کردن دوستان جدید در مکان‌های ورزشی، جلسات مذهبی و سایر اجتماعات می‌توانند پرمشغله‌ترین دوران زندگی را برای خود فراهم و روابط خانوادگی و اجتماعی خود را تقویت کنند. زنان در دوره یائسگی می‌توانند دست به فعالیت‌های اجتماعی تازه‌ای مانند شرکت در کلاس‌های آموزشی و برنامه‌های انتخاباتی و... بزنند و حتی مشاغل جدیدی را تجربه کنند. بسیاری از زنان در سن یائسگی نیز در کلاس‌های مختلف شرکت می‌کنند و چیزهای متفاوتی فرامی‌گیرند.
برخی زنان در همین دوره سنی به دانشگاه راه یافته‌اند یا تجربه‌ها و خاطرات خود را نوشته و منتشر کرده‌اند. در واقع ارزش زنان به عقل و درک و توانمندی‌های مختلف آنان بستگی دارد نه قدرت باروری یا اتمام قاعدگی آنان.
زنان با اقدامات مثبت می‌توانند نسبت به زندگی بعد از 50 سالگی دید خوبی داشته باشند. آنها باید درباره دیدگاه‌ها، برنامه زندگی و فعالیت‌های آینده خود با دوستانشان صحبت، نظریه‌های مثبت درباره استعدادهای زنان در سن بالاتر را در ناخودآگاه خود تقویت و با تصورات سنتی درباره خودشان مبارزه کنند. همچنین به برخی از ویژگی‌های دوران یائسگی که جنبه‌های مثبت و موهبت‌های آن هستند، فکر کنند. مواردی مثل درمان انقباض‌های دردناک عضلات، درد لگن حین تخمک‌گذاری، علائم روحی پیش از قاعدگی، نگرانی از بارداری ناخواسته و برقراری ارتباط زناشویی بدون ترس از بارداری و تکرار تجربه مثبت سال‌های اول زندگی بعد از ازدواج بدون حضور فرزندان.
بیشتر مطالعات بر تاثیر توارث و نژاد بر سن یائسگی تاکید دارند طوری که برخی دانشمندان به تاثیر درصدی ژن‌ها بر سن یائسگی تاکید می‌کنند. تعامل فاکتورهای اجتماعی و اقتصادی با مذهب در زنان را نیز نباید نادیده گرفت.
بسیار جالب است که سن منوپوز در دهه‌های اخیر در حال کاهش است و جالب‌تر آن که آمارها نشان می‌دهند تغییرات الگوی باروری در جهت افزایش دوره باروری و سن منوپوز بوده است اما برخی تغییرات قوی‌تر عمل کرده و متوسط سن یائسگی را کاهش داده‌اند. این عوامل با شیوه زندگی زنان در عصر حاضر مرتبط هستند. سیگار کشیدن، شیوه زندگی همراه با استرس‌های شغلی و خانوادگی و اجتماعی و تغذیه ناسالم باعث می‌شوند دوره پری‌منوپوز طولانی و علائم آن شدیدتر شود و منوپوز زودتر اتفاق بیفتد.
کلیدهای طلایی سلامت و شادابی در دوران گذار یائسگی و پس از آن به راحتی در دسترس همه زنان هست فقط باید با این کلیدها قفل‌های نامرئی تصورات ذهنی خود و اطرافیان‌شان را بگشایند تا از زندگی بیشتر از پیش لذت ببرند.
شاه‌کلید این قفل نامریی «شیوه زندگی سالم» است. زنان با در دست داشتن این کلید بعد از یائسگی هم می‌توانند از زندگی لذت ببرند. ورزش یا پیاده‌روی منظم، سه بار در هفته، به مدت 30 دقیقه را فراموش نکنند. وزنشان را در حد مناسب نگه‌دارند. از شیر و لبنیات بیشتر استفاده کنند و مصرف چربی و نمک و قند را به حداقل برسانند و سیگار را ترک کنند.
پی‌نوشت‌ها:
* رئیس اداره سلامت میانسالان دفتر سلامت جمعیت
منبع:هفته نامه سلامت/ج
