نویسنده: رامین رامین نژاد
حضرت اِلعیزَر نبی (علیه السلام) فرزند هارون نبی (علیه السلام) و برادرزاده ی حضرت موسی (علیه السلام) است. نام آن حضرت در قرآن کریم نیامده، ولی در روایت های اسلامی با تلفظ «اِلعیزَر» (1) و در تورات و کتاب یوشع (علیه السلام) با تلفظ «اِلعازار» (2) به دفعات ذکر شده است. تورات می گوید که حضرت هارون (علیه السلام) چهار پسر به نام های ناداب، اَبیهو، اِلعازار و عِثامِر داشت که ناداب و اَبیهو به دلیل گناهی که به درگاه خداوند مرتکب شده بودند، مردند.(3) در روایت های اسلامی آمده که «شَبَر و شُبَیر، دو پسران هارون اند» (4) و البته این القاب بر امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) نیز اطلاق گردیده است.
خداوند، نبوت را در نسل هارون (علیه السلام) قرار داد (5) و پس از حضرت یوشع نبی و کالب نبی (علیهما السلام)، حضرت اِلعیزَر (علیه السلام) عهده دار رهبری قوم بنی اسرائیل گردید.(6) حضرت اِلعیزَر به همراه حضرت یوشع نبی (علیه السلام) در تقسیم اراضی مقدس فلسطین بر قوم بنی اسرائیل شرکت کرد (7) و آن گاه که قومش در آن سرزمین ساکن شدند، متولّی امور مَذبَح و عبادتگاه و سرپرست خادمان و نگهبانان قدس بود.(8) یهودیان، آن حضرت را به نام اِلعازارِ کاهن (روحانی) می شناسند. حضرت اِلعیزر (علیه السلام) سرانجام در سرزمین فلسطین از دنیا رفت. آخرین فقره ی کتاب یوشع نبی (علیه السلام) می گوید: «و دیگر [آن که] اِلعازار پسر هارون وفات نمود و او را در تلّی که در کوهستان اِفریم به پسرش فینحاس داده شده بود، دفن کردند». (3)
در روستایی به نام «عَوِرتا» در 8 کیلومتری جنوب نابلس در فلسطین، مزاری منسوب به حضرت اِلعیزر (علیه السلام) و برادرش ــ عثامر (علیه السلام) ــ وجود دارد که مورد توجه یهودیان است. مقبره ی منسوب به حضرت اِلعیزر (علیه السلام) بدون سقف و گنبد است، اما اطراف آن سنگچین می باشد و لایه ای از ملاط سیمان بر آن کشیده شده و با رنگ فیروزه ای رنگ آمیزی گردیده است. طول و عرض مقبره حدود 4×4 متر و ارتفاع از سطح زمین نیز 4 متر است. فضایی به وسعت 150 متر مربع به عنوان حریم مزار، محصور و دیوارکشی شده است. با وجود این که این زیارتگاه در محدوده تحت اختیار دولت خودگردان فلسطین قرار دارد، به نظر می رسد مسلمانان بومی توجه چندانی به این مکان ندارند و این موضوع را می توان از شعارهای ضد صهیونیستی که به زبان عربی بر روی قبر نوشته شده است، به خوبی استنباط کرد.
قدیمی ترین سندی که به مزار منسوب به حضرت اِلعیزر (علیه السلام) در روستای عَوِرتای نابلس اشاره کرده است، دست نوشته ای عِبری است متعلق به اواخر قرن پانزدهم میلادی و اثر «رابی یاکوب سیکلی». این نسخه خطی پس از کشف، «سِفْرِ یوحاسین» نامگذاری شده است و در قسمتی از آن چنین آمده است: «ما سپس از آن جا (شمال فلسطین) به روستای عَوِرْتا رفتیم، جایی که اِلعازار کاهن مدفون است. بنایی که بر فراز قبر اوست، بسیار بزرگ است به گونه ای که از مسافت یک روز پیاده روی نیز دیده می شود. آن یک عمارت شاهانه است. حدود 100 متر آن طرف تر، قبر پسرش فینحاس و پایین تر از آن قبر اِبیشِبَع ــ پسر فینحاس ــ است. پایین تر از او قبر عثامر پسر هارون [(علیه السلام) و برادر العیزر] قرار دارد و بر روی مزار هر یک از آن ها عمارت بزرگی ساخته شده است».(10)
مؤلف الانس الجلیل نیز در قرن دهم هجری در کتاب خود آورده است: «... یکی از پیامبران مشهور که در اطراف بیت المقدس مدفون گردیده، حضرت عازر است و ممکن است که او العیزر بن هارون (علیهما السلام) باشد. قبر او در روستای اِلعازریّه، در حومه شرقی شهر شریف قدس در نزدیکی کوه زیتون و بر سر راه [حرم] حضرت موسی کلیم الله (علیه السلام) است... و گفته می شود که العیزر بن هارون در روستای عَوِرْتا از توابع نابلس [مدفون است] و نیز گفته می شود که [مدفون در آن جا] عازر است که توسط مسیح ــ عیسی بن مریم ــ زنده گردید و خدا داناتر است».(11) هر ساله تعدادی از یهودیان معتقد در سالروز وفات حضرت هارون نبی (علیه السلام) که به اعتقاد آن ها مصادف با اولین روز ماه «آو» (یازدهمین ماه سال در مذهب یهود) و برابر با 10 مرداد /30 جولای، برای زیارت قبور منسوب به فرزندان آن حضرت ــ اِلعیزر و عِثامِر (علیهما السلام) ــ به روستای عَوِرتا در جنوب نابلس می آیند. در کنار مقبره ی حضرت العیزر (علیه السلام)، ساختمان کوچکی شامل دو ایوان و دو اتاق کوچک ساخته شده است. مقبره ای منسوب به حضرت فینحاس نبی (علیه السلام) (12) ــ فرزند حضرت العیزر (علیه السلام) و نوه ی حضرت هارون نبی (علیه السلام) ــ در فاصله ی کمی از مزار حضرت العیزر (علیه السلام) قرار دارد. مجموعه ی این مقابر بر روی تپه ی کم ارتفاع و مشرف بر دشت واقع شده و اطراف آن را درختان سرو و شمشاد احاطه کرده است. اگرچه در منابع اسلامی سخنی از مزار حضرت اِلعیزر و عثامر و فینحاس (علیهم السلام) به میان نیامده است، اما مقابر منسوب به ایشان محترم است و باید مورد تکریم قرار گیرد.
خداوند، نبوت را در نسل هارون (علیه السلام) قرار داد (5) و پس از حضرت یوشع نبی و کالب نبی (علیهما السلام)، حضرت اِلعیزَر (علیه السلام) عهده دار رهبری قوم بنی اسرائیل گردید.(6) حضرت اِلعیزَر به همراه حضرت یوشع نبی (علیه السلام) در تقسیم اراضی مقدس فلسطین بر قوم بنی اسرائیل شرکت کرد (7) و آن گاه که قومش در آن سرزمین ساکن شدند، متولّی امور مَذبَح و عبادتگاه و سرپرست خادمان و نگهبانان قدس بود.(8) یهودیان، آن حضرت را به نام اِلعازارِ کاهن (روحانی) می شناسند. حضرت اِلعیزر (علیه السلام) سرانجام در سرزمین فلسطین از دنیا رفت. آخرین فقره ی کتاب یوشع نبی (علیه السلام) می گوید: «و دیگر [آن که] اِلعازار پسر هارون وفات نمود و او را در تلّی که در کوهستان اِفریم به پسرش فینحاس داده شده بود، دفن کردند». (3)
در روستایی به نام «عَوِرتا» در 8 کیلومتری جنوب نابلس در فلسطین، مزاری منسوب به حضرت اِلعیزر (علیه السلام) و برادرش ــ عثامر (علیه السلام) ــ وجود دارد که مورد توجه یهودیان است. مقبره ی منسوب به حضرت اِلعیزر (علیه السلام) بدون سقف و گنبد است، اما اطراف آن سنگچین می باشد و لایه ای از ملاط سیمان بر آن کشیده شده و با رنگ فیروزه ای رنگ آمیزی گردیده است. طول و عرض مقبره حدود 4×4 متر و ارتفاع از سطح زمین نیز 4 متر است. فضایی به وسعت 150 متر مربع به عنوان حریم مزار، محصور و دیوارکشی شده است. با وجود این که این زیارتگاه در محدوده تحت اختیار دولت خودگردان فلسطین قرار دارد، به نظر می رسد مسلمانان بومی توجه چندانی به این مکان ندارند و این موضوع را می توان از شعارهای ضد صهیونیستی که به زبان عربی بر روی قبر نوشته شده است، به خوبی استنباط کرد.
قدیمی ترین سندی که به مزار منسوب به حضرت اِلعیزر (علیه السلام) در روستای عَوِرتای نابلس اشاره کرده است، دست نوشته ای عِبری است متعلق به اواخر قرن پانزدهم میلادی و اثر «رابی یاکوب سیکلی». این نسخه خطی پس از کشف، «سِفْرِ یوحاسین» نامگذاری شده است و در قسمتی از آن چنین آمده است: «ما سپس از آن جا (شمال فلسطین) به روستای عَوِرْتا رفتیم، جایی که اِلعازار کاهن مدفون است. بنایی که بر فراز قبر اوست، بسیار بزرگ است به گونه ای که از مسافت یک روز پیاده روی نیز دیده می شود. آن یک عمارت شاهانه است. حدود 100 متر آن طرف تر، قبر پسرش فینحاس و پایین تر از آن قبر اِبیشِبَع ــ پسر فینحاس ــ است. پایین تر از او قبر عثامر پسر هارون [(علیه السلام) و برادر العیزر] قرار دارد و بر روی مزار هر یک از آن ها عمارت بزرگی ساخته شده است».(10)
مؤلف الانس الجلیل نیز در قرن دهم هجری در کتاب خود آورده است: «... یکی از پیامبران مشهور که در اطراف بیت المقدس مدفون گردیده، حضرت عازر است و ممکن است که او العیزر بن هارون (علیهما السلام) باشد. قبر او در روستای اِلعازریّه، در حومه شرقی شهر شریف قدس در نزدیکی کوه زیتون و بر سر راه [حرم] حضرت موسی کلیم الله (علیه السلام) است... و گفته می شود که العیزر بن هارون در روستای عَوِرْتا از توابع نابلس [مدفون است] و نیز گفته می شود که [مدفون در آن جا] عازر است که توسط مسیح ــ عیسی بن مریم ــ زنده گردید و خدا داناتر است».(11) هر ساله تعدادی از یهودیان معتقد در سالروز وفات حضرت هارون نبی (علیه السلام) که به اعتقاد آن ها مصادف با اولین روز ماه «آو» (یازدهمین ماه سال در مذهب یهود) و برابر با 10 مرداد /30 جولای، برای زیارت قبور منسوب به فرزندان آن حضرت ــ اِلعیزر و عِثامِر (علیهما السلام) ــ به روستای عَوِرتا در جنوب نابلس می آیند. در کنار مقبره ی حضرت العیزر (علیه السلام)، ساختمان کوچکی شامل دو ایوان و دو اتاق کوچک ساخته شده است. مقبره ای منسوب به حضرت فینحاس نبی (علیه السلام) (12) ــ فرزند حضرت العیزر (علیه السلام) و نوه ی حضرت هارون نبی (علیه السلام) ــ در فاصله ی کمی از مزار حضرت العیزر (علیه السلام) قرار دارد. مجموعه ی این مقابر بر روی تپه ی کم ارتفاع و مشرف بر دشت واقع شده و اطراف آن را درختان سرو و شمشاد احاطه کرده است. اگرچه در منابع اسلامی سخنی از مزار حضرت اِلعیزر و عثامر و فینحاس (علیهم السلام) به میان نیامده است، اما مقابر منسوب به ایشان محترم است و باید مورد تکریم قرار گیرد.
پی نوشت ها :
1ــ مجلسی، بحارالانوار، 396/13ــ 397.
2ــ تورات، سفر اعداد، 37/16، 38؛ 3/19، 4؛ 1/26، 3، 60، 63؛ کتاب یوشع، 51/19؛ 33/24.
3ــ همان، 4/3ــ3؛ 60/26 ــ 61.
4ــ مجلسی، بحارالانوار، 205/13؛ 113/12؛ 241/43؛ 203/99.
5 ــ همان، 70/23.
6ــ همان، 142/17.
7ــ کتاب یوشع، 1/14؛ 51/19.
8ــ تورات، سفر اعداد، 32/3.
9ــ کتاب یوشع، 33/24.
10ــ تلمود، 228.
11ــ مجیرالدین حنبلی، الانس الجلیل بتاریخ القدس و الخلیل، 76.
12ــ حضرت فینحاس نبی (علیه السلام) فرزند حضرت العیزر (علیه السلام) پس از وفات پدرش به هدایت و ارشاد قوم بنی اسرائیل پرداخت. نام آن حضرت به دفعات در تورات آمده است.
