نویسنده: محمدرضا منصوری
در مسائل دیپلماتیک، معمولاً صدور قطع نامه درحالی صورت می گیرد که دو کشور در حال جنگیدن به هیچ وجه دست از نبرد نکشند و جنگ به درازا بکشد. در این میان سازمان های بین المللی با میانجی قرار دادن خود سعی در پایان دادن به این نزاع های بین المللی می کنند. دفاع مقدس 8 ساله ی ما نیز از این قاعده مستثنی نیست. هرچند تا نام قطع نامه می آید بی اختیار قطع نامه ی 598 که حضرت روح الله از آن به عنوان جام زهر تلقی نمودند به اذهان می آید. اما این اولین و تنها قطع نامه ی صادر شده علیه جمهوری اسلامی ایران نیست. در طول 8 ساله دفاع مقدس حدود 5 قطع نامه علیه ما صادر شد که از جمله آن ها قطع نامه ی 479، 1980 شورای امنیت بود که کاملاً علیه ما صادر شد. از دیگر قطع نامه ها می توان به قطع نامه ی 552 و 514 و... اشاره کرد. اما از آنجایی که مفاد این قطع نامه ها و عکس العمل دیپلماتیک کشور عزیزمان در این موارد برای هر ایرانی خواندنی و جالب است، بر آن شدیم تا با بررسی دو قطع نامه ی 582 و 588 گوشه ای از فضای دیپلماتیک علیه ایران و همچنین سکوت سازمان ملل متحد بر علیه جنایت های سردار بی هویت قادسیه را در معرض دید خوانندگان عزیز قرار دهیم.
در هر صورت طرح قطع نامه ای که در اصل توسط گروه اتحادیه ی عرب پیشنهاد شده بود با تغییراتی در عبارت و کلمات در تاریخ 54 فوریه ی 986 ( 5/ 12/ 1364) در جلسه ی 2666 شورا به اتفاق آرا به تصویب رسید.
متن قطع نامه از این قرار است:
شورای امنیت با بررسی موضوع تحت عنوان «وضعیت مابین عراق و ایران»، با یادآوری این که شورای امنیت تقریباً شش سال است که مسئله ی وضعیت مابین ایران و عراق را زیر نظر داشته و در مورد آن تصمیماتی اتخاذ نموده است. با نگرانی عمیق نسبت به طولانی شدن درگیری بین دو کشور که منجر به تلفات سنگین جانی و خسارات قابل ملاحظه ی مادی و به مخاطره افتادن صلح و امنیت شده است با یادآوری مفاد منشور به ویژه تعهد همه ی اعضا برای حل و فصل اختلافات بین المللی خود از طریق صلح آمیز به گونه ای که صلح، امنیت و عدالت بین المللی به خطر نیفتد، با توجه به این که هر دو کشور ایران و عراق اعضای پروتکل ممنوعیت استفاده از گازهای خفه کننده و مسموم و دیگر گازها و مواد میکروبی در جنگ، منعقد در 17 ژوئن 1925 در ژنو می باشند، با تأکید بر اصل غیر قابل قبول بودن کسب سرزمین از راه زور، با ملاحظه ی کوشش های میانجی گرانه ای که توسط دبیر کل دنبال می شود. متن قطع نامه در 8 بند پیاده می شود و به تصویب می رسد که در این جا به چند بند اساسی و مهم آن اشاره می شود.
1. از اقدامات اولیه ای که سبب بروز منازعه بین ایران و عراق شد، اظهار تأسف می نماید و از ادامه ی منازعه متأسف است.
2. درخواست دارد که مبادله ی جامع اسرای جنگی ظرف مدت کوتاهی پس از توقف مخاصمات با همکاری کمیته ی بین المللی صلیب سرخ انجام گیرد.
3. از هر دو طرف می خواهد که فوراً همه ی جنبه های منازعه را به میانجی گری با هر وسیله دیگر صلح آمیز محول نمایند.
نکات مهم در تحلیل تطبیقی این قطع نامه با سایر قطع نامه های صادر شده عبارتند از:
عنوان این قطع نامه نیز همان «وضعیت مابین ایران و عراق» بنابراین همانند قطع نامه های قبلی عنوان (شایان ذکر است پیش از این سازمان ملل قطع نامه ای تحت عنوان 552 و همچنین طرح 8 ماده ای دبیر کل نیز در این رابطه صادر کرد). توصیه است و اصل توسل به جنگ توسط دبیر کل رسما محکوم نشده است و تدبیر مشخص بر اساس منشور ملل وظایف محوله پیش بینی شده است. فلذا اصل دفاع مشروع بر اساس ماده ی 51 منشور همچنان برای ما باقی است.
متن قطع نامه به شرح زیر است:
شورای امنیت با بررسی موضوع تحت عنوان «وضعیت مابین ایران و عراق»، با توجه به این که شورا بیش از 6 سال است که این موضوع را زیر نظر دارد و تصمیماتی در مورد آن گرفته است با احساس خطر عمیق از به درازا کشیدن و تشدید منازعه که منجر به تلفات سنگین جانی و خسارات قابل ملاحظه ی مادی شده و صلح و امنیت بین المللی را به خطر انداخته است با توجه به تعهد دول عضو مبنی بر آن که در روابط بین المللی خود از طریق صلح آمیز به نحوی که صلح و امنیت بین المللی و عدالت به مخاطره نیفتند.
همچنین با خاطرنشان ساختن این که بر اساس منشور ملل متحد، دول عضو مسئولیت اولیه ی حفط صلح و امنیت بین المللی را به شورای امنیت سپرده اند و بدین منظور موافقت کرده اند نقش شورای امنیت را در حل اختلافات بپذیرند.
تلاش های دبیر کل برای یافتن راه حل مسالمت آمیز برای مناقشه.
1. ایران و عراق به اجرای کامل و بدون درنگ قطع نامه ( 1986) 582 که در 24 فوریه ی 1986 به اتفاق آرا تصویب شد فرا می خواند.
2- از دبیر کل درخواست می کند همراه با طرفین برای اجرای قطع نامه ی مذکور در فوق تلاش هایش را شدت بخشد و حداکثر تا 30 نوامبر 1986 به شورا گزارش دهد.
3- تصمیم می گیرد به منظور بررسی گزارش دبیر کل و شرایط استقرار صلحی پایدار میان دو کشور طبق منشور ملل متحد و اصول عدالت و حقوق بین الملل بار دیگر تشکیل جلسه بدهند.
در بررسی و تحلیل تطبیقی این قطع نامه نکات زیر قابل توجه است.
1- عنوان این قطع نامه نیز همچون سایر قطع نامه ها « در وضعیت مابین ایران و عراق است»
2- این قطع نامه نیز همانند قطع نامه های قبلی «توصیه است»
3- فاصله ی زمانی صدور قطع نامه ی 588 تا 582 هفت ماه و دوازده روز است که نسبت به موارد مشابه قبل فاصله ی نسبتاً کمی است.
4- از نظر حجم و تعداد کلمات به کار برده شده این قطع نامه کوتاه ترین قطع نامه از مجموع قطع نامه های مورد مطالعه است.
5- عملیات نظامی صورت گرفته در زمان نزدیک به صدور قطع نامه ی 588 و حتی در فاصله ی صدور قطع نامه 582 تا 588 آن چنان اهمیتی نداشتند که موجب هراس شورای امنیت شده، تا به صدور قطع نامه ی 588 مبادرت ورزد به بیان دیگر، هیچ شاهد و قرینه ای در دست نیست که این قطع نامه را همچون قطع نامه های دیگر مرتبط با وضعیت در جبهه های جنگ بدانیم. پس شأن نزول این این قطع نامه را باید در جای دیگر جستجو کرد.
6- به هر صورت چنان چه قطع نامه 588 را نیز در ارتباط با جبهه های نبرد بدانیم با توجه به سخنان دبیر کل در اجلاس شورای امنیت که منجر به صدور قطع نامه ی 588 شد، تهدیدات ایران مبنی بر حمله ی سرنوشت ساز و نهایی می تواند مؤثر باشد. قطع نامه ی 588 نیز همانند سایر قطع نامه های شورای امنیت عنوان «وضعیت ایران و عراق» است و توصیه نامه ای بیش نیست و قسمت اعظم مقدماتی آن شبیه به قطع نامه ی 582 است در قسمت اجرایی قطع نامه هم مطلب تازه ای به چشم نمی خورد، تنها برای گزارش دبیر کل و لزوم برقراری صلح و دوام در بند سوم آن قابل توجه است. سرانجام قطع نامه ی 588 پس از تصویب توسط دبیر کل به وزرای امور خارجه ی هر دو کشور ابلاغ شد و بر اساس آن مواضع در قبال قطع نامه ی 582 و همچنین طرح هشت ماده ای دبیر کل استفسار گردید.
موضع ایران در برابر قطع نامه ی 588.
در تاریخ 25 نوامبر 1986 پاسخ تلگراف مورخ 8 اکتبر دبیر کل از طرف وزیر امور خارجه ی جمهوری اسلامی ایران داده شد. از آن جا که در این نامه قطع نامه های شورای امنیت تا آن زمان صادر شده بود به نقد کشیده شده و مواضع تفصیلی ایران راجع به قطع نامه ها تبیین گردیده ذکر بخش های اساسی آن خالی از فایده نخواهد بود.
در این نامه آمده است:
مایلم این موضوع را تکرار کنم که تقریباً همه ی تصمیات شورا تحت تأثیر بعضی کشورهای عرب و اعضای مشخص و با نفوذی از شورا وسیله ای برای جلوگیری از تجاوز یا فشار به متجاوز برای بیرون بردن فوری قوایش از سرزمین ما نگردیده، بلکه عامل فشاری به جمهوری اسلامی ایران شده تا متجاوز را از تنبیه به خاطر نقض پیمان های دو جانبه با کشور من و نیز نقض مقررات و قوانین بین المللی نجات بخشد. در مواجهه ی آشکارترین تجاوز در تاریخ 22 سپتامبر 1980 که به وسیله ی عراق صورت گرفت و قسمت های عمده ای از 5 استان کشورم اشغال گردید، شورای امنیت با سکوت و رضایتمندی ضمنی خود، زمان لازم را برای نیروهای متجاوز عراقی فراهم ساخت تا به تقویت مواضع خود در سرزمین ما بپردازد. و قطع نامه ی (1980) 479 را صادر کرد که در آن نه تنها متجاوز معرفی نگردید و از نیروهای عراقی نیز درخواست عقب نشینی از سرزمین ما به عمل نیامد، بلکه با درخواست آتش بس سعی در آن داشت که مردم مظلوم ایران را از حق دفاع مشروع که بر اساس ماده ی 51 منشور ملل متحد شناخته شده است، محروم نماید.
از این رو شکی نبود که مردم مسلمان ایران برای آزادسازی سرزمین های خود و استقرار عدالت، فقط باید به روی تلاش ها و فداکاری های خود حساب کنند ونه روی سازمان های بین المللی. پس از تصویب قطع نامه ی 479 هنگامی که قسمت های عمده ای از سرزمین ایران در اشغال عراق بود و شهرهای عمده ی ایران نظیر آبادان، دزفول و شوش در جنوب تا باختران در غرب و سر پل ذهاب در شمال هدف موشک ها و توپخانه های عراق بود و تلفات جبران ناپذیر جانی فراوانی و خسارات مالی عمده ای به بار آورد. شورای امنیت دلیلی برای نگرانی در زمینه ی صلح و امنیت بین المللی نداشت. به هر حال پس از آزادی خرمشهر عزیز و اخراج نیروهای متجاوز عراقی از قسمت های عمده ی سرزمین ما، در میان تعجب دولت من، شورای امنیت آن چنان نگران صلح و امنیت بین الملل شد که جلسه ی اضطراری تشکیل و قطع نامه ی ( 1982) 514 صادر گردید! به عبارت دیگر هنگامی که فداکاری های مردم ما ارتش عراق را به عقب راند، شورا به یاد مسئولیت های نهادی خود افتاد و درخواست عقب نشینی نیروها به مرزهای بین المللی را مطرح ساخت. این تصمیم فقط می توانست روحیه ی ارتش شکست خورده ی عراق را به وسیله ی مرتب ساختن عقب نشینی با تصمیم یک مرجع بین المللی بالا ببرد بر اساس برخورد دوگانه و موضع جانبدارانه ی شورای امنیت قطع نامه های دیگر نیز تصویب شد که حاصل آن فقط حمایت از تجاوز بود. درهمین حال حملات هوایی و موشکی عراق به شهرها، کاربرد وسیع و مکرر سلاح های شیمیایی، تهدید امنیت هوانوردی بین المللی، حملات به هواپیماهای مسافربری، حملات به تأسیسات اتمی که با مقاصد صلح جویانه احداث می شود و... ادامه داشت.
موفقیت شورای امنیت در گرو پرداختن به اساسی ترین مسائل جنگ است که تاکنون مورد غفلت واقع شده است.
به هر روی مواضع جمهوری اسلامی ایران در ارتباط با قطع نامه ی 582 به شرح زیر است:
1- دو پاراگراف اول اجرایی اگرچه دربر دارنده ی عناصر مثبتی است، اما در معرفی صریح عراق به عنوان متجاوز یا پیش بینی معیارهایی برای باز داشتن عراق از کاربرد سلاح های شیمیایی علیه غیر نظامیان، حمله به کشتی های کشورهای ثالث و تهدیدات علیه هوانوردی کشوری و... ناقص است.
2- در ارتباط با پاراگراف چهارم اجرایی، دولت من در چارچوب کنوانسیون سوم ژنو 1949 آماده همکاری است.
3- پاراگراف دوم قسمت اجرایی غیر قابل اجراست زیرا:
الف: هدف اصلی عراق در حمله ی 22 سپتامبر 1980 به ایران همان طور که بارها وسیله ی مقامات عراقی از جمله پرزیدنت صدام اعلام شده است تجزیه ی ایران، تعیین یک رژیم دست نشانده در سرزمین های اشغالی و محو کامل نظام اسلامی ما بود.
ب: سوای منشور ملل متحد، عهده نامه ی 1975 الجزایر نیز مکانیسم ماهرانه ای برای حل مسالمت آمیز اختلافات بین دو کشور، پیش بینی کرده بود که در 17 سپتامبر 1980 صدام حسین این عهدنامه را بی اعتبار نمود.
ج: در طول جنگ تحمیلی، عراق مستمراً سلاح های پیچیده ای از قدرت های سلطه گر غرب و شرق دریافته است به این ترتیب این قطع نامه نیز سرنوشتی مشابه قطع نامه های قبلی پیدا کرد، با این تفاوت که زمینه های لازم برای صدور قطع نامه ی 598 آماده می شد.
منبع: نشریه کوله بار شماره 8
582
به دنبال عملیات والفجر 8 که در تاریخ 20/ 11/ 64 در منطقه ی فاو آغاز شد منجر به تصرف شهر بندری فاو در خاک عراق و قسمت هایی از منطقه ی فاو به وسعت 700 کیلومتر مربع توسط نیروهای جمهوری اسلامی ایران گردید و یکی از موفق ترین عملیات های برون مرزی رزمندگان اسلام بود. و تأثیر نظامی، سیاسی و روانی مهمی بر اثر عراق و منطقه و حتی معادلات جهانی گذاشت پس از چند روز، شورای امنیت به درخواست عراق و سایر اعضای گروه هفت نفری اتحادیه ی عرب ( اردن، تونس، مراکش، کویت، عربستان سعودی، یمن شمالی،) تشکیل جلسه داد. جلسات شورا نزدیک به دو هفته به طول انجامید. و طی آن عده ای از اعضای اتحادیه ی عرب و نیز دبیر کل اتحادیه آقای «شاولی قلیبی» در سخنرانی های خود در شورا، ایران را متجاوز خواندند و خواستار اجرای فصل هفتم منشور در مورد جمهوری اسلامی ایران شدند! ایران نیز در بحث های شورا شرکت نکرد وی نظریات خود را به طور غیرمستقیم از طریق دبیر کل و بعضی اعضاء شورا مطرح کرد. در عظمت این عملیات که چنین کشورهای عربی را برآشفت همین بس که ارتباط دریای مستقیم عراق با خلیج فارس قطع شد و نیروهای ایران به بصره و مرز عراق با کویت نزدیک شدند.در هر صورت طرح قطع نامه ای که در اصل توسط گروه اتحادیه ی عرب پیشنهاد شده بود با تغییراتی در عبارت و کلمات در تاریخ 54 فوریه ی 986 ( 5/ 12/ 1364) در جلسه ی 2666 شورا به اتفاق آرا به تصویب رسید.
متن قطع نامه از این قرار است:
شورای امنیت با بررسی موضوع تحت عنوان «وضعیت مابین عراق و ایران»، با یادآوری این که شورای امنیت تقریباً شش سال است که مسئله ی وضعیت مابین ایران و عراق را زیر نظر داشته و در مورد آن تصمیماتی اتخاذ نموده است. با نگرانی عمیق نسبت به طولانی شدن درگیری بین دو کشور که منجر به تلفات سنگین جانی و خسارات قابل ملاحظه ی مادی و به مخاطره افتادن صلح و امنیت شده است با یادآوری مفاد منشور به ویژه تعهد همه ی اعضا برای حل و فصل اختلافات بین المللی خود از طریق صلح آمیز به گونه ای که صلح، امنیت و عدالت بین المللی به خطر نیفتد، با توجه به این که هر دو کشور ایران و عراق اعضای پروتکل ممنوعیت استفاده از گازهای خفه کننده و مسموم و دیگر گازها و مواد میکروبی در جنگ، منعقد در 17 ژوئن 1925 در ژنو می باشند، با تأکید بر اصل غیر قابل قبول بودن کسب سرزمین از راه زور، با ملاحظه ی کوشش های میانجی گرانه ای که توسط دبیر کل دنبال می شود. متن قطع نامه در 8 بند پیاده می شود و به تصویب می رسد که در این جا به چند بند اساسی و مهم آن اشاره می شود.
1. از اقدامات اولیه ای که سبب بروز منازعه بین ایران و عراق شد، اظهار تأسف می نماید و از ادامه ی منازعه متأسف است.
2. درخواست دارد که مبادله ی جامع اسرای جنگی ظرف مدت کوتاهی پس از توقف مخاصمات با همکاری کمیته ی بین المللی صلیب سرخ انجام گیرد.
3. از هر دو طرف می خواهد که فوراً همه ی جنبه های منازعه را به میانجی گری با هر وسیله دیگر صلح آمیز محول نمایند.
نکات مهم در تحلیل تطبیقی این قطع نامه با سایر قطع نامه های صادر شده عبارتند از:
عنوان این قطع نامه نیز همان «وضعیت مابین ایران و عراق» بنابراین همانند قطع نامه های قبلی عنوان (شایان ذکر است پیش از این سازمان ملل قطع نامه ای تحت عنوان 552 و همچنین طرح 8 ماده ای دبیر کل نیز در این رابطه صادر کرد). توصیه است و اصل توسل به جنگ توسط دبیر کل رسما محکوم نشده است و تدبیر مشخص بر اساس منشور ملل وظایف محوله پیش بینی شده است. فلذا اصل دفاع مشروع بر اساس ماده ی 51 منشور همچنان برای ما باقی است.
قطع نامه 1986، 588
عدم پذیرش قطع نامه ی 582 از سوی جمهوری اسلامی ایران، اوضاع بین المللی و منطقه ای را علیه ایران تیره تر کرد. تا این که کارشناسان اعزامی دبیر کل وقت گزارش خود درخصوص کاربرد سلاح های شیمایی توسط رژیم عراق را تسلیم دبیر کل نمودند. و به دنبال آن رئیس شورای امنیت بیانیه ی نسبتاً خوبی را دال بر محکومیت کاربرد سلاح های شیمیایی توسط رژیم عراق صادر نمود. تا این که در تاریخ 19 اوت 1986 شورای امنیت نگرانی خود را از افزایش درگیری در جنگ و گسترش حملات به کشتی های تجاری و اهداف غیر نظامی ابراز داشت و از تلاش های پیوسته ی دبیر کل به ویژه در زمینه ی سلاح های شیمیایی و حمله به مناطق مسکونی حمایت نمود. سرانجام شورای امنیت به درخواست گروه هفت نفری اتحادیه عرب در ماه اکتبر 1986 بحث خود را در مورد جنگ عراق و ایران را مجدداً آغاز کرد. در جلسه ی مورخ سوم اکتبر 1986 شورای امنیت دبیر کل طی سخنانی عمق نگرانی جامعه ی بین المللی درخصوص طولانی شدن جنگ ایران و عراق و توسعه ی دامنه دار درگیری بیان داشت. جلسات شورا سرانجام نیز به صدور قطع نامه 588 در تاریخ هشتم اکتبر 1986 گردید.متن قطع نامه به شرح زیر است:
شورای امنیت با بررسی موضوع تحت عنوان «وضعیت مابین ایران و عراق»، با توجه به این که شورا بیش از 6 سال است که این موضوع را زیر نظر دارد و تصمیماتی در مورد آن گرفته است با احساس خطر عمیق از به درازا کشیدن و تشدید منازعه که منجر به تلفات سنگین جانی و خسارات قابل ملاحظه ی مادی شده و صلح و امنیت بین المللی را به خطر انداخته است با توجه به تعهد دول عضو مبنی بر آن که در روابط بین المللی خود از طریق صلح آمیز به نحوی که صلح و امنیت بین المللی و عدالت به مخاطره نیفتند.
همچنین با خاطرنشان ساختن این که بر اساس منشور ملل متحد، دول عضو مسئولیت اولیه ی حفط صلح و امنیت بین المللی را به شورای امنیت سپرده اند و بدین منظور موافقت کرده اند نقش شورای امنیت را در حل اختلافات بپذیرند.
تلاش های دبیر کل برای یافتن راه حل مسالمت آمیز برای مناقشه.
1. ایران و عراق به اجرای کامل و بدون درنگ قطع نامه ( 1986) 582 که در 24 فوریه ی 1986 به اتفاق آرا تصویب شد فرا می خواند.
2- از دبیر کل درخواست می کند همراه با طرفین برای اجرای قطع نامه ی مذکور در فوق تلاش هایش را شدت بخشد و حداکثر تا 30 نوامبر 1986 به شورا گزارش دهد.
3- تصمیم می گیرد به منظور بررسی گزارش دبیر کل و شرایط استقرار صلحی پایدار میان دو کشور طبق منشور ملل متحد و اصول عدالت و حقوق بین الملل بار دیگر تشکیل جلسه بدهند.
در بررسی و تحلیل تطبیقی این قطع نامه نکات زیر قابل توجه است.
1- عنوان این قطع نامه نیز همچون سایر قطع نامه ها « در وضعیت مابین ایران و عراق است»
2- این قطع نامه نیز همانند قطع نامه های قبلی «توصیه است»
3- فاصله ی زمانی صدور قطع نامه ی 588 تا 582 هفت ماه و دوازده روز است که نسبت به موارد مشابه قبل فاصله ی نسبتاً کمی است.
4- از نظر حجم و تعداد کلمات به کار برده شده این قطع نامه کوتاه ترین قطع نامه از مجموع قطع نامه های مورد مطالعه است.
5- عملیات نظامی صورت گرفته در زمان نزدیک به صدور قطع نامه ی 588 و حتی در فاصله ی صدور قطع نامه 582 تا 588 آن چنان اهمیتی نداشتند که موجب هراس شورای امنیت شده، تا به صدور قطع نامه ی 588 مبادرت ورزد به بیان دیگر، هیچ شاهد و قرینه ای در دست نیست که این قطع نامه را همچون قطع نامه های دیگر مرتبط با وضعیت در جبهه های جنگ بدانیم. پس شأن نزول این این قطع نامه را باید در جای دیگر جستجو کرد.
6- به هر صورت چنان چه قطع نامه 588 را نیز در ارتباط با جبهه های نبرد بدانیم با توجه به سخنان دبیر کل در اجلاس شورای امنیت که منجر به صدور قطع نامه ی 588 شد، تهدیدات ایران مبنی بر حمله ی سرنوشت ساز و نهایی می تواند مؤثر باشد. قطع نامه ی 588 نیز همانند سایر قطع نامه های شورای امنیت عنوان «وضعیت ایران و عراق» است و توصیه نامه ای بیش نیست و قسمت اعظم مقدماتی آن شبیه به قطع نامه ی 582 است در قسمت اجرایی قطع نامه هم مطلب تازه ای به چشم نمی خورد، تنها برای گزارش دبیر کل و لزوم برقراری صلح و دوام در بند سوم آن قابل توجه است. سرانجام قطع نامه ی 588 پس از تصویب توسط دبیر کل به وزرای امور خارجه ی هر دو کشور ابلاغ شد و بر اساس آن مواضع در قبال قطع نامه ی 582 و همچنین طرح هشت ماده ای دبیر کل استفسار گردید.
موضع ایران در برابر قطع نامه ی 588.
در تاریخ 25 نوامبر 1986 پاسخ تلگراف مورخ 8 اکتبر دبیر کل از طرف وزیر امور خارجه ی جمهوری اسلامی ایران داده شد. از آن جا که در این نامه قطع نامه های شورای امنیت تا آن زمان صادر شده بود به نقد کشیده شده و مواضع تفصیلی ایران راجع به قطع نامه ها تبیین گردیده ذکر بخش های اساسی آن خالی از فایده نخواهد بود.
در این نامه آمده است:
مایلم این موضوع را تکرار کنم که تقریباً همه ی تصمیات شورا تحت تأثیر بعضی کشورهای عرب و اعضای مشخص و با نفوذی از شورا وسیله ای برای جلوگیری از تجاوز یا فشار به متجاوز برای بیرون بردن فوری قوایش از سرزمین ما نگردیده، بلکه عامل فشاری به جمهوری اسلامی ایران شده تا متجاوز را از تنبیه به خاطر نقض پیمان های دو جانبه با کشور من و نیز نقض مقررات و قوانین بین المللی نجات بخشد. در مواجهه ی آشکارترین تجاوز در تاریخ 22 سپتامبر 1980 که به وسیله ی عراق صورت گرفت و قسمت های عمده ای از 5 استان کشورم اشغال گردید، شورای امنیت با سکوت و رضایتمندی ضمنی خود، زمان لازم را برای نیروهای متجاوز عراقی فراهم ساخت تا به تقویت مواضع خود در سرزمین ما بپردازد. و قطع نامه ی (1980) 479 را صادر کرد که در آن نه تنها متجاوز معرفی نگردید و از نیروهای عراقی نیز درخواست عقب نشینی از سرزمین ما به عمل نیامد، بلکه با درخواست آتش بس سعی در آن داشت که مردم مظلوم ایران را از حق دفاع مشروع که بر اساس ماده ی 51 منشور ملل متحد شناخته شده است، محروم نماید.
از این رو شکی نبود که مردم مسلمان ایران برای آزادسازی سرزمین های خود و استقرار عدالت، فقط باید به روی تلاش ها و فداکاری های خود حساب کنند ونه روی سازمان های بین المللی. پس از تصویب قطع نامه ی 479 هنگامی که قسمت های عمده ای از سرزمین ایران در اشغال عراق بود و شهرهای عمده ی ایران نظیر آبادان، دزفول و شوش در جنوب تا باختران در غرب و سر پل ذهاب در شمال هدف موشک ها و توپخانه های عراق بود و تلفات جبران ناپذیر جانی فراوانی و خسارات مالی عمده ای به بار آورد. شورای امنیت دلیلی برای نگرانی در زمینه ی صلح و امنیت بین المللی نداشت. به هر حال پس از آزادی خرمشهر عزیز و اخراج نیروهای متجاوز عراقی از قسمت های عمده ی سرزمین ما، در میان تعجب دولت من، شورای امنیت آن چنان نگران صلح و امنیت بین الملل شد که جلسه ی اضطراری تشکیل و قطع نامه ی ( 1982) 514 صادر گردید! به عبارت دیگر هنگامی که فداکاری های مردم ما ارتش عراق را به عقب راند، شورا به یاد مسئولیت های نهادی خود افتاد و درخواست عقب نشینی نیروها به مرزهای بین المللی را مطرح ساخت. این تصمیم فقط می توانست روحیه ی ارتش شکست خورده ی عراق را به وسیله ی مرتب ساختن عقب نشینی با تصمیم یک مرجع بین المللی بالا ببرد بر اساس برخورد دوگانه و موضع جانبدارانه ی شورای امنیت قطع نامه های دیگر نیز تصویب شد که حاصل آن فقط حمایت از تجاوز بود. درهمین حال حملات هوایی و موشکی عراق به شهرها، کاربرد وسیع و مکرر سلاح های شیمیایی، تهدید امنیت هوانوردی بین المللی، حملات به هواپیماهای مسافربری، حملات به تأسیسات اتمی که با مقاصد صلح جویانه احداث می شود و... ادامه داشت.
موفقیت شورای امنیت در گرو پرداختن به اساسی ترین مسائل جنگ است که تاکنون مورد غفلت واقع شده است.
به هر روی مواضع جمهوری اسلامی ایران در ارتباط با قطع نامه ی 582 به شرح زیر است:
1- دو پاراگراف اول اجرایی اگرچه دربر دارنده ی عناصر مثبتی است، اما در معرفی صریح عراق به عنوان متجاوز یا پیش بینی معیارهایی برای باز داشتن عراق از کاربرد سلاح های شیمیایی علیه غیر نظامیان، حمله به کشتی های کشورهای ثالث و تهدیدات علیه هوانوردی کشوری و... ناقص است.
2- در ارتباط با پاراگراف چهارم اجرایی، دولت من در چارچوب کنوانسیون سوم ژنو 1949 آماده همکاری است.
3- پاراگراف دوم قسمت اجرایی غیر قابل اجراست زیرا:
الف: هدف اصلی عراق در حمله ی 22 سپتامبر 1980 به ایران همان طور که بارها وسیله ی مقامات عراقی از جمله پرزیدنت صدام اعلام شده است تجزیه ی ایران، تعیین یک رژیم دست نشانده در سرزمین های اشغالی و محو کامل نظام اسلامی ما بود.
ب: سوای منشور ملل متحد، عهده نامه ی 1975 الجزایر نیز مکانیسم ماهرانه ای برای حل مسالمت آمیز اختلافات بین دو کشور، پیش بینی کرده بود که در 17 سپتامبر 1980 صدام حسین این عهدنامه را بی اعتبار نمود.
ج: در طول جنگ تحمیلی، عراق مستمراً سلاح های پیچیده ای از قدرت های سلطه گر غرب و شرق دریافته است به این ترتیب این قطع نامه نیز سرنوشتی مشابه قطع نامه های قبلی پیدا کرد، با این تفاوت که زمینه های لازم برای صدور قطع نامه ی 598 آماده می شد.
منبع: نشریه کوله بار شماره 8
