نویسنده: عبّاس اقبالی
ابراهیم بن سهل اشبیلی، ابواسحاق، 605-649ق، شاعر غزل و از نویسندگان، وی یهودی بود و مسلمان شد، اصل او از اشبیلیه است.
اِبنِ مَیّاده، ابوشُرَ حبیل (شَراحیل) رَمّاح بن اَبرد بن ثوبان مُرّی، متوفای 149ق، از خاندان بنو مرّة بن عوف، شاعر مخضرم عصر اموی و عباسی است.
ابوالفتح بستی، علی بن محمدبن الحسین بن یوسف بن محمد بن عبد العزیز البستی. 400 ق در بُست، نزدیک سجستان به دنیا آمد. وی از نویسندگان دربار سامانی و سراینده قصیده مشهور با مطلع «زیادة المرء فی دنیاه نقصان» می باشد.
ابوحیة نمیری، هیثم بن ربیع بن زراره، اهل بصره و از شاعران مخضرم دولت های اموی و عباسی است. وی در سال 158ق وفات یافت.
ابوصخر هذل، از شاعران دوره اموی و طرفدار مروانیان است.
ابوثمامة بن عارم، شاعر مخضرم که در دوره جهلی صاحب نظر بود و در نبرد حنین، با سپاه مشرکان بود و کشته شد.
ابواللحام التغلبی، برخی وی را سریع بن عمرو گویند، وی از شاعران قهرمان قبیله تغلب بود و در اواخر عصر جاهلی می زیست.
ابیّ بن حَمام مرّی، ابن جابر بن قراد بن مخزوم شاعری از قبیله بنی عبس جاهلی است.
ارطاة بن زفر بن عبدالله بن مالک غطفانی مری، ابوالولید ابن سهیّه، متوفای 65ق، سهیّه نام مادرش بود. وی یکی از شاعران سلحشور جاهلی بود که 1360 سال عمر کرد؛ او نیمی از عصر خود را در دوره جاهلی سپری ساخت و تا خلافت عبدالملک مروان زنده بود.
اسود بن عمرو بن کلثوم، شاعر جاهلی فرزند عمروبن کلثوم صاحب یکی از معلقات سبع است.
امروالقیس بن حجر بن الحارث الکندی، 80-130ق، شاعر جاهلی، مشهورترین شاعر عرب، یمنی الاصل و متولد نجد، پدرش حاکم قبایل اسد و غطفان ومادرش خواهر مهلهل شاعر بود. وی بر اثر بیماری آبله در آنقره درگذشت.
انیف بن حکیم طائی نبهانی، شاعر اسلامی.
ایاس بن قبیصه طائی، متوفای 4ق. وی از بزرگان و فصیحان قبیله طی در دوره جاهلی بود، بهنزد خسروپرویز رفت و سپس به خدمت نعمان بن منذر درآمد.
بجیر بن ابی سلمی، شاعر مخضرم، وی فرزند زهیر بن ابی سلمی شاعر مشهور جاهلی است.
براء بن ربعی فقسی، شاعر مخضرم دو دولت اموری و عباسی وی اهل کوفه بود و به زندقه بودن متهم شد.
تأبَط شَراً بن جابر بن سفیان، أبو زهیر، الفهمی، متوفای 85ریال، از ق، از قبیله مضر و از شاعران صعلوک (عیّار) اهل تهامه، وی در سرزمین هذیل کشته شد.
-جریر بن عطیة بن حذیفة خطفی کلبی یربوعی، أبوحزره، از قبیله تمیم، 28-110ق.
جَمیل بُثَینَه، مشهورترین شاعر دوره اموی که نقائض وی با فرزدق و اخطل معروف است.
-جمیل بن عبدالله بن معمر عذری قضاعی، ابوعمرو، درگذشته 82ق، از شاعران عاشق پیشه عرب که در عشق به «بثینه» شهرت داشت. بیشتر شعر او رد نسیب و غزل و فخر است.
جویرّیة بن زید، شاعری از قبیله بنی دارم است.
حارث بن وَعلَه، شاعر جاهلی و از سلحشوران قبیله قضاعه است.
حریث بن عامر، شاعر جاهلی و از بنی کلیب که نسبش به قضاعه و عدنان می رسد. مادرش از قبیله تغلب است.
حسین بن مطیر بن مکمل اسدی، از مخضرمین دولت های عباسی و اموی که در سال 169 ق درگذشت.
حصین بن حُمام بن ربیعة المزنی الذبیانی، ابوزید شاعر جاهلی که اندکی قبل از ظهور اسلام از دنیا رفت و دارای دیوان شعر است.
حکم بن زهره فزاری، شاعر جاهلی، از فرزندان مخاشن بن شمخ، وی به حکم اصم فزاری معروف بود.
خنساء تُماضر، دختر عمرو بن حارث بن شرید ملقب به خنسا مشهورترین شاعر زن عرب، بیشتر عمر خود را در عصر جاهلی سپری کرد، اسلام را درک کرد و چهار تن از پسران خود را در جنگ قادسیه شرکت داد و همگی شهید شدند.
دُرَید بن صَمّه از قبیله هوازن و متوفای 8 ق، یکی از قهرمانان شاعر عرب در دوره جاهلی بود که در حدود صد جنگ شرکت کرد و با آن که اسلام را درک کرد در نبرد حنین بر دین جاهلی مرد.
ذوالرمّه، نام وی غیلان بن عقبة العدوی (د: 735م)، شاعر عربی از شاعران عصر اموی. بین بصره و کوفه در رفت و آمد بود، در عشق به لمیه مشهور شد، وی دارای دیوان شعر معروفی است.
راعی نمیری، عُبَید بن حُصین بن معاویة بن جندل، النمیری، ابوجندل، متوفای 90ق. وی از قهرمانان شاعران محدثین بود، او بزرگ قوم خویش به شمار می رفت و به دلیل فراوانی توصیف شتر در اشعار وی به «الراعی» ملقب شد. وی هم عصر با فرزدق بود.
ربیعة بن مقروم بن قیس الضبی، متوفای 16ق، شاعر مخضرم، وی بر کسری ایران وارد شد، همچنین در برخی از جنگ های صدر اسلام از جمله نبرد قادسیّه شرکت کرد.
زید الفوارس بن حصین بن ضرار ضبّی، شاعر جاهلی. چون در یکی از جنگ ها به همنراه هیجده تن از فرزندانش پیکار می کرد، به وی لقب زیدالفوارس دادند.
زهیر بن ابی سلمی، (627م) شاعر جاهلی و از اصحاب معلقات سبع است.
ساعِدَة بن جُوَیَّة بن کعب بن کاهل از قبیله سعد هذیل است، وی از شاعران مخضرم به شمار می رود.
سوار بن مضرب سعدی، از قبیله بنی تمیم، شاعر دوره اموی برخی از اشار وی در اصمعیات نقل شده است.
سموأل بن غریض بن عادیاء أزدی، متوفای 64ق، شاعر جاهلی، حکیم و از ساکنان خیبر. مشهورترین شعر وی لامیّه اوست.
سنان به فحل، شاعری از قبیله طیء که در دوره مروانیان می زیست.
سوید بن صمیع مرثدی، شاعر جاهلی و از قبیله بنی حارث است.
طرفة بن عبد بن سفیان بن سعد، أبو عمرو، بکری وائلی، 86ق هـ-60ق، شاعر جاهلی، در بادیه بحرین به دنیا آمد و به سرزمین نجد نقل مکان کرد. وی صاحب یکی از معلّقات سبع است.
عامربن طفیل غنوی، 70 ق تا 11ق، قهرمان قوم خویش و یکی از گستاخان عرب بود. در دوران پیری بر پیامبر (ص) وارد شد ولی اسلام نیاورد و در راه بازگشت به منزل از دنیا رفت.
عامربن شقیق ضبّی، شاعری از قبیله کوز بن کعب است.
عبدالله بن عنمة ضبّی، از شاعران مفضّلیّات و از شاعران مخضرم که در جنگ قادسیه حضور داشت و در سال های بعد از ال 15ق وفات کرد.
عدی بن ربیعة بن مرّة بن هبیره، از بنی جشم، از تغلب، کنیه اش أبولیل، لقبش مهلهل، متوفای 94ق از قهرمانان عرب و اهل نجد. وی دایی امروالقیس و از شاعران معروف جاهلی است.
عدیل بن فرخ عجل، از طایفه ابی النّجم، متوفای 100 ق از شاعران حماسه سرا که در عصر مروان می زیست.
عمربن ابی ربیعه شاعر غزلی صدر اسلام که به سال 93ق درگذشت و دیوان شعری از وی به جا مانده است.
عمرو بن أهتم، شاعر مخضرم و یکی از بزرگان و شاعران خطیب در دوره جاهلیت و اسلام بود. وی با قبیله اش یعنی بنی تمیم بر پیامبر (ص) وارد شد و اسلام آوردو در فتوحات سرزمین اران شرکت داشت و در دوران خلافت معاویه از دنیا رفت.
عمرو بن شأس بن عبید بن ثعلبة الأسدی، أبو عِرار متوفای 20 ق، شاعر اهلی مخضرم، اسلام را درک کرد و مسلمان شد. جمحی وی را در طبقه دهم قهرمانان شعر عرب آورده است.
عمرو بن کلثوم، شاعر جاهلی و از قبیله بنی تغلب، متوفای حدود 584 میلاد و صاحب معلّقه با مطلع «ألا هبّی بصحنک فاصبحینا» می باشد.
عنترة بن شدّاد عبسی، متوفای 22 ق هـ، از مشهورترین سلحشوران عرب در دوره جاهلی و از شاعران طبقه نخست و صاحب معلقه بوده است.
قربط بن أنیف، شاعر اسلامی و از قبیله بنی عنبر است.
کثیر عزّه، شاعر و اهل مدینه، در اواخر حکومت یزیدبن عبدالملک به دنیا آمد، بیشترین شهرت وی در عشق به عزّة دختر جمیل بن حفص است. وی در سال 105 هجری درگذشت.
کمیت بن زید الأسدی، 60-126ق المستهل، شاعر هاشمیان، اهل کوفه، در دوره اموی مشهور شد؛ وی به ادبیات عرب و لغات و اخبار و انساب عرب آشنا بود. مهم ترین قصاید وی هاشمیّات او می باشد.
متلمس ضبعی، متوفای 43ق، جریر بن عبدالعزی یا عبدالمسیح، اهل بحرین از قبیله بنی ضُبیعة و از ربیعه شاعر جاهلی و دایی طرفة بن عبد است. «فولری» خاورشناس دیوان شعر او را ترجمه کرده است.
مُثقِّب عبدی، 36ق-71ق، شاعر جاهلی، از قبیله ربیعه، اهل بحرین، به عمروبن هند حاکم حیره پیوست، وی نعمان بن منذر را نیز مدح کرد.
محمد بن بشیر الخارجی، 50-130 ق، لقب خارجی وی به خاطر انتساب او به خارجة عدوان است.
مجنون لیلی قیس بن ملوح بن مزاحم عامری، متوفای 68ق شاعر غزل، از دلباختگان و اهل نجد. به خاطر دلبستگی شدیدی که به لیلی داشت به لقب مجنون مشهور شد.
مسکین دارمی، ربیعة بن عامر معروف به مسکین الدارمی، در گذشته به سال 89ق. شاعر عراقی و از بزرگان قبیله تمیم، وی با فرزدق و اخطل رابطه صمیمانه دوستی داشت.
نجاشی حارثی، قیس بن عمرو بن مالک بن الحارث بن کعب بن کهلان، متوفای 49ق؛ شاعر مخضرم واز آن جا که مادرش حبشی بود، به این لقب منسوب گشت.
وضاح الیمن، عبدالرحمن بن اسماعیل بن عبد کلال من آل خوذان الحمیری، متوفای 90ق، شاعر غزل سرا برخی از موّرخان وی را عبدالله بن اسماعیل خوانده اند؛ وی به دستور ولید بن عبدالملک کشته شد.
منبع :گامی در ترجمه شعر کلاسیک عربی ، انتشارات علمی و فرهنگی 1388
اِبنِ مَیّاده، ابوشُرَ حبیل (شَراحیل) رَمّاح بن اَبرد بن ثوبان مُرّی، متوفای 149ق، از خاندان بنو مرّة بن عوف، شاعر مخضرم عصر اموی و عباسی است.
ابوالفتح بستی، علی بن محمدبن الحسین بن یوسف بن محمد بن عبد العزیز البستی. 400 ق در بُست، نزدیک سجستان به دنیا آمد. وی از نویسندگان دربار سامانی و سراینده قصیده مشهور با مطلع «زیادة المرء فی دنیاه نقصان» می باشد.
ابوحیة نمیری، هیثم بن ربیع بن زراره، اهل بصره و از شاعران مخضرم دولت های اموی و عباسی است. وی در سال 158ق وفات یافت.
ابوصخر هذل، از شاعران دوره اموی و طرفدار مروانیان است.
ابوثمامة بن عارم، شاعر مخضرم که در دوره جهلی صاحب نظر بود و در نبرد حنین، با سپاه مشرکان بود و کشته شد.
ابواللحام التغلبی، برخی وی را سریع بن عمرو گویند، وی از شاعران قهرمان قبیله تغلب بود و در اواخر عصر جاهلی می زیست.
ابیّ بن حَمام مرّی، ابن جابر بن قراد بن مخزوم شاعری از قبیله بنی عبس جاهلی است.
ارطاة بن زفر بن عبدالله بن مالک غطفانی مری، ابوالولید ابن سهیّه، متوفای 65ق، سهیّه نام مادرش بود. وی یکی از شاعران سلحشور جاهلی بود که 1360 سال عمر کرد؛ او نیمی از عصر خود را در دوره جاهلی سپری ساخت و تا خلافت عبدالملک مروان زنده بود.
اسود بن عمرو بن کلثوم، شاعر جاهلی فرزند عمروبن کلثوم صاحب یکی از معلقات سبع است.
امروالقیس بن حجر بن الحارث الکندی، 80-130ق، شاعر جاهلی، مشهورترین شاعر عرب، یمنی الاصل و متولد نجد، پدرش حاکم قبایل اسد و غطفان ومادرش خواهر مهلهل شاعر بود. وی بر اثر بیماری آبله در آنقره درگذشت.
انیف بن حکیم طائی نبهانی، شاعر اسلامی.
ایاس بن قبیصه طائی، متوفای 4ق. وی از بزرگان و فصیحان قبیله طی در دوره جاهلی بود، بهنزد خسروپرویز رفت و سپس به خدمت نعمان بن منذر درآمد.
بجیر بن ابی سلمی، شاعر مخضرم، وی فرزند زهیر بن ابی سلمی شاعر مشهور جاهلی است.
براء بن ربعی فقسی، شاعر مخضرم دو دولت اموری و عباسی وی اهل کوفه بود و به زندقه بودن متهم شد.
تأبَط شَراً بن جابر بن سفیان، أبو زهیر، الفهمی، متوفای 85ریال، از ق، از قبیله مضر و از شاعران صعلوک (عیّار) اهل تهامه، وی در سرزمین هذیل کشته شد.
-جریر بن عطیة بن حذیفة خطفی کلبی یربوعی، أبوحزره، از قبیله تمیم، 28-110ق.
جَمیل بُثَینَه، مشهورترین شاعر دوره اموی که نقائض وی با فرزدق و اخطل معروف است.
-جمیل بن عبدالله بن معمر عذری قضاعی، ابوعمرو، درگذشته 82ق، از شاعران عاشق پیشه عرب که در عشق به «بثینه» شهرت داشت. بیشتر شعر او رد نسیب و غزل و فخر است.
جویرّیة بن زید، شاعری از قبیله بنی دارم است.
حارث بن وَعلَه، شاعر جاهلی و از سلحشوران قبیله قضاعه است.
حریث بن عامر، شاعر جاهلی و از بنی کلیب که نسبش به قضاعه و عدنان می رسد. مادرش از قبیله تغلب است.
حسین بن مطیر بن مکمل اسدی، از مخضرمین دولت های عباسی و اموی که در سال 169 ق درگذشت.
حصین بن حُمام بن ربیعة المزنی الذبیانی، ابوزید شاعر جاهلی که اندکی قبل از ظهور اسلام از دنیا رفت و دارای دیوان شعر است.
حکم بن زهره فزاری، شاعر جاهلی، از فرزندان مخاشن بن شمخ، وی به حکم اصم فزاری معروف بود.
خنساء تُماضر، دختر عمرو بن حارث بن شرید ملقب به خنسا مشهورترین شاعر زن عرب، بیشتر عمر خود را در عصر جاهلی سپری کرد، اسلام را درک کرد و چهار تن از پسران خود را در جنگ قادسیه شرکت داد و همگی شهید شدند.
دُرَید بن صَمّه از قبیله هوازن و متوفای 8 ق، یکی از قهرمانان شاعر عرب در دوره جاهلی بود که در حدود صد جنگ شرکت کرد و با آن که اسلام را درک کرد در نبرد حنین بر دین جاهلی مرد.
ذوالرمّه، نام وی غیلان بن عقبة العدوی (د: 735م)، شاعر عربی از شاعران عصر اموی. بین بصره و کوفه در رفت و آمد بود، در عشق به لمیه مشهور شد، وی دارای دیوان شعر معروفی است.
راعی نمیری، عُبَید بن حُصین بن معاویة بن جندل، النمیری، ابوجندل، متوفای 90ق. وی از قهرمانان شاعران محدثین بود، او بزرگ قوم خویش به شمار می رفت و به دلیل فراوانی توصیف شتر در اشعار وی به «الراعی» ملقب شد. وی هم عصر با فرزدق بود.
ربیعة بن مقروم بن قیس الضبی، متوفای 16ق، شاعر مخضرم، وی بر کسری ایران وارد شد، همچنین در برخی از جنگ های صدر اسلام از جمله نبرد قادسیّه شرکت کرد.
زید الفوارس بن حصین بن ضرار ضبّی، شاعر جاهلی. چون در یکی از جنگ ها به همنراه هیجده تن از فرزندانش پیکار می کرد، به وی لقب زیدالفوارس دادند.
زهیر بن ابی سلمی، (627م) شاعر جاهلی و از اصحاب معلقات سبع است.
ساعِدَة بن جُوَیَّة بن کعب بن کاهل از قبیله سعد هذیل است، وی از شاعران مخضرم به شمار می رود.
سوار بن مضرب سعدی، از قبیله بنی تمیم، شاعر دوره اموی برخی از اشار وی در اصمعیات نقل شده است.
سموأل بن غریض بن عادیاء أزدی، متوفای 64ق، شاعر جاهلی، حکیم و از ساکنان خیبر. مشهورترین شعر وی لامیّه اوست.
سنان به فحل، شاعری از قبیله طیء که در دوره مروانیان می زیست.
سوید بن صمیع مرثدی، شاعر جاهلی و از قبیله بنی حارث است.
طرفة بن عبد بن سفیان بن سعد، أبو عمرو، بکری وائلی، 86ق هـ-60ق، شاعر جاهلی، در بادیه بحرین به دنیا آمد و به سرزمین نجد نقل مکان کرد. وی صاحب یکی از معلّقات سبع است.
عامربن طفیل غنوی، 70 ق تا 11ق، قهرمان قوم خویش و یکی از گستاخان عرب بود. در دوران پیری بر پیامبر (ص) وارد شد ولی اسلام نیاورد و در راه بازگشت به منزل از دنیا رفت.
عامربن شقیق ضبّی، شاعری از قبیله کوز بن کعب است.
عبدالله بن عنمة ضبّی، از شاعران مفضّلیّات و از شاعران مخضرم که در جنگ قادسیه حضور داشت و در سال های بعد از ال 15ق وفات کرد.
عدی بن ربیعة بن مرّة بن هبیره، از بنی جشم، از تغلب، کنیه اش أبولیل، لقبش مهلهل، متوفای 94ق از قهرمانان عرب و اهل نجد. وی دایی امروالقیس و از شاعران معروف جاهلی است.
عدیل بن فرخ عجل، از طایفه ابی النّجم، متوفای 100 ق از شاعران حماسه سرا که در عصر مروان می زیست.
عمربن ابی ربیعه شاعر غزلی صدر اسلام که به سال 93ق درگذشت و دیوان شعری از وی به جا مانده است.
عمرو بن أهتم، شاعر مخضرم و یکی از بزرگان و شاعران خطیب در دوره جاهلیت و اسلام بود. وی با قبیله اش یعنی بنی تمیم بر پیامبر (ص) وارد شد و اسلام آوردو در فتوحات سرزمین اران شرکت داشت و در دوران خلافت معاویه از دنیا رفت.
عمرو بن شأس بن عبید بن ثعلبة الأسدی، أبو عِرار متوفای 20 ق، شاعر اهلی مخضرم، اسلام را درک کرد و مسلمان شد. جمحی وی را در طبقه دهم قهرمانان شعر عرب آورده است.
عمرو بن کلثوم، شاعر جاهلی و از قبیله بنی تغلب، متوفای حدود 584 میلاد و صاحب معلّقه با مطلع «ألا هبّی بصحنک فاصبحینا» می باشد.
عنترة بن شدّاد عبسی، متوفای 22 ق هـ، از مشهورترین سلحشوران عرب در دوره جاهلی و از شاعران طبقه نخست و صاحب معلقه بوده است.
قربط بن أنیف، شاعر اسلامی و از قبیله بنی عنبر است.
کثیر عزّه، شاعر و اهل مدینه، در اواخر حکومت یزیدبن عبدالملک به دنیا آمد، بیشترین شهرت وی در عشق به عزّة دختر جمیل بن حفص است. وی در سال 105 هجری درگذشت.
کمیت بن زید الأسدی، 60-126ق المستهل، شاعر هاشمیان، اهل کوفه، در دوره اموی مشهور شد؛ وی به ادبیات عرب و لغات و اخبار و انساب عرب آشنا بود. مهم ترین قصاید وی هاشمیّات او می باشد.
متلمس ضبعی، متوفای 43ق، جریر بن عبدالعزی یا عبدالمسیح، اهل بحرین از قبیله بنی ضُبیعة و از ربیعه شاعر جاهلی و دایی طرفة بن عبد است. «فولری» خاورشناس دیوان شعر او را ترجمه کرده است.
مُثقِّب عبدی، 36ق-71ق، شاعر جاهلی، از قبیله ربیعه، اهل بحرین، به عمروبن هند حاکم حیره پیوست، وی نعمان بن منذر را نیز مدح کرد.
محمد بن بشیر الخارجی، 50-130 ق، لقب خارجی وی به خاطر انتساب او به خارجة عدوان است.
مجنون لیلی قیس بن ملوح بن مزاحم عامری، متوفای 68ق شاعر غزل، از دلباختگان و اهل نجد. به خاطر دلبستگی شدیدی که به لیلی داشت به لقب مجنون مشهور شد.
مسکین دارمی، ربیعة بن عامر معروف به مسکین الدارمی، در گذشته به سال 89ق. شاعر عراقی و از بزرگان قبیله تمیم، وی با فرزدق و اخطل رابطه صمیمانه دوستی داشت.
نجاشی حارثی، قیس بن عمرو بن مالک بن الحارث بن کعب بن کهلان، متوفای 49ق؛ شاعر مخضرم واز آن جا که مادرش حبشی بود، به این لقب منسوب گشت.
وضاح الیمن، عبدالرحمن بن اسماعیل بن عبد کلال من آل خوذان الحمیری، متوفای 90ق، شاعر غزل سرا برخی از موّرخان وی را عبدالله بن اسماعیل خوانده اند؛ وی به دستور ولید بن عبدالملک کشته شد.
منبع :گامی در ترجمه شعر کلاسیک عربی ، انتشارات علمی و فرهنگی 1388
