پژوهشگر: غلامرضا جاویدی
مایکل کوک سال ۱۹۴۰ در انگلستان متولد شد.وی دارای تابعیت آمریکایی/انگلیسی است و تحصیلات خود را از ۱۹۵۹ میلادی تا ۱۹۶۳ در انگلستان، دانشگاه کمبریج پی گرفت.کوک دو سال به فراگیری تاریخ انگلستان و اروپا پرداخت و دو سال هم زبان ترکی اسلامبولی و فارسی آموخت و آنگاه،به مدرسه مطالعات شرقی و آفریقایی(soas)دانشگاه لندن رفت و با راهنکایی برنارد لوئیس کارشناسی ارشدش را با پژوهش و نگارش درباره تاریخ جمعیت عثمانی در سده های پانزدهم و شانزدهم میلادی به انجام رساند و تا ۱۹۸۶ که برای تدریس به آمریکا رفت،در همان مدرسه مطالعات شرقی و آفریقایی لندن پیوسته درباره تاریخ اجتماعی اسلام به پژوهش پرداخت.هنگامی که کوک سرگرم پژوهش بود،دانش مرسوم تاریخ،در واقع اقتصادی بود و تاریخ اجتماعی با روشهای دقیق پی گیری می شد.از آن پس،دانش مرسوم و باب آنروز دگرگونی یافته است و کوک دلبستگیهای فراوانی پیدا کرد.بیشترین چیزی که کوک نشر داده است و بدان پرداخته است،تمدن اسلامی و نقشی است که ارزشهای اخلاقی/اجتماعی دینی در آن روند داشته است.
ـ In ۲۰۰۲ he received the prestigious $۱.۵ million Distinguished Achievement Award from the Mellon Foundation for significant contribution to humanities research.
ـ In ۲۰۰۴ he was chosen to be a member of the American Academy of Arts and Sciences.
ـ In ۲۰۰۶ he won Howard T. Behrman Award for Distinguished Achievement in the Humanities at Princeton.
ـ In ۲۰۰۸ he won Farabi Award in the Humanities and Islamic Studies.
ـ عضو انجمن آمریکائی فلسفه،۲۰۰۱
ـ برنده جایزه ویژه بنیاد ملون،۲۰۰۲
ـ عضو فرهنگستان آمریکایی هنر و علوم۲۰۰۴
ـ برنده جایزه های آلبرت حورانی(انجمن مطالعات خاورمیانه ای آمریکای شمالی در سال ۲۰۰۱
ـ برنده جایزه انجمن دوستی کویت/بریتانیا در سال ۲۰۰۲
ـ تقدیر درجشنواره بین المللی فارابی(۱۳۸۶ه.ش)
ـ مربی تاریخ اقتصادی با توجه به خاورمیانه،۱۹۸۶ ۱۹۸۴
ـ استاد یار تاریخ خاور نزدیک و میانه،دانشکده کلولاندای.داج،دانشگاه پرینستون آمریکا،۱۹۸۶ تا کنون،استاد مطالعات خاور نزدیک.
کتاب امر به معروف و نهی از منکر با عنوان انگلیسی
Micheal Cook,Commanding right and forbidding wrong in Islamic thought. Cambridge University Press,۲۰۰۲,reprinted ۲۰۰۲
شده است، در نوع خود بزرگترین اثر فقهی تاریخی است که تاکنون یک شرق شناس در یک موضوع فقهی مشخص نگاشته و با تتبعی گسترده این مبحث را از دیدگاه مذاهب و گرایش های مختلف اسلامی و بر اساس متون شناخته شده مورد بررسی قرار داده است.
ناشر کتاب بنیاد پژوهش های اسلامی وابسته به بنیاد آستان قدس رضوی است که این کتاب را در حجم ۱۱۰۰ صفحه و در دو مجلد در مهرماه ۱۳۸۴ عرضه کرده و خدمت قابل تقدیری در شناخت فرهنگ و اندیشه اسلامی انجام داده است.
البته دفتر اول این کتاب توسط نشر نگاه معاصر نیز با ترجمه محمد حسین ساکت با عنوان شایست و ناشایست در اندیشه اسلامی در سال ۱۳۸۴ به چاپ رسیده است.
در این میان از جمع حاضرین تنها یک نفر پس از فریادهای مکرر زن که مورد تجاوز قرار گرفته به خیابان می رود، جلوی ماشین پلیس را می گیرد و از آنان می خواهد تا برای دستگیری آن شخص اقدام کنند.
به هر روی این گزارش، شگفتی آقای مایکل کوک را به همراه دارد و وی را به این فکر می اندازد که چرا در نظام حقوقی غرب، افراد چنین تربیت شده اند که هیچ واکنشی در برابر چنین جنایتی از خود نشان نمی دهند. تحقیق بیشتر نشان می دهد که تقریبا برخلاف بسیاری از نظام های حقوقی معمول در دنیا، تنها نظام حقوقی اسلام است که با داشتن نظام امر به معروف و نهی از منکر زمینه مداخله ناظرین را در برابر انحرافات و اشتباهات فراهم کرده است.بدین ترتیب کار پژوهش آغاز شده و این کار ارزشمند و پرحجم شکل می گیرد. او با ژرف نگری خاص خود و حدود ۱۵ سال تحقیق مداوم و بررسی و مطالعه ۱۷۰۰ کتاب و مقاله که بیش از سه چهارم آن کتابهای اسلامی است موفق به نوشتن جامع ترین کتابی شد که تا کنون در باره امر به معروف و نهی از منکر نوشته شده است. این وظیفه بزرگ الهی در تمام فرقه ها و مذهب های مطرح اسلامی، از قدیم ترین زمان تا به امروز در این کتاب مورد بحث و بررسی قرار گرفت و بخش نسبتا زیادی از کتاب به آرای فقیهان شیعه از کلینی تا عصر حاضر به ویژه احیاء و ترویج آن به وسیله امام خمینی و شاگردان آن بزرگوار اختصاص یافته است. کوک با بررسی این آموزه در دیگر ادیان توحیدی، آیین های غیر توحیدی، سنتهای جاهلی، اندیشه های اخلاقی، مکتبهای فلسفی و وظیفه امداد در غرب و مقایسه آنها با اسلام، هیچ مشابه و همتایی برای این تکلیف اسلامی نیافته است.
این کتاب ۷۰۰ صفحه ای( شایست و ناشایست در اندیشه اسلامی)،با ارجاعها و پانوشتهای بی شمار و گاه بلند،هم اکنون تنها کتاب پر شاخ و برگ به زبانهای دنیا درباره فرمان به شایست و وازدن از ناشایست است.سه تن از خاورشناسان،ویلفرد مادلونگ،آگوستینو چیلاردوسجاد رضوی این کتاب را به نقد و بررسی گرفته اند.
این کتاب از پنج بخش و هر بخش چند فصل بافته شده است. بخش نخست کتاب مقدمه است که طی آن در چهار فصل تحت عناوین زرگر مرو، قرآن و تفسیر قرآن، حدیث و کتابهای سیره و شرح حال به عنوان متونی که منبعی برای مبحث مورد نظر است مورد ارزیابی قرار گرفته اند. حکایت زرگر مرو حکایت ابراهیم بن میمون است که پس از جنایات ابومسلم خراسانی برابر وی قرار گرفت و او را نهی از منکر کرد و به دست او کشته شد. فصل دوم،از آیه هایی که در قرآن درباره اصل فرمان به شایست و وازدن از ناشایست است و سپس تفسیر،سخن به میان آمده است.در فصل سوم خواننده با ادبیات حدیث در این پیوند و اصطلاح حدیث سه گونگی آشنا می شود. ("three modes" tradition)فصل چهارم در باره منابع و ادبیات زیست نامه ای درباره مسلمانان آغازین است،کسانی که فرمان به شایست می دادند و از ناشایست وامی زدند و در برابر حکومت و حکومتیان می ایستادند.
بخش دوم از احمد حنبل و دیدگاههای حنبلیان نجد،بغداد و دمشق به درازا سخن می گوید و ویژگیهای هر کدام از زیر شاخه های این مذهب را به بررسی می گیرد. که از آغاز تا دوره سعودی در آن مورد بحث قرار گرفته است.در بخش سوم ،خواننده با پایگاههای اندیشه ورزی معتزلیان،امامیان،زیدیان و با گریزی به اسماعیلیان،آشنا می شود.
در بخش چهارم کتاب از دیگر فرقه ها،مذهبها و مکتبها سخن می راند.حنفیان و در یک بحث فرعی جصّاص؛شافعیان پیش از غزالی و پس از او؛مالکیان آغازین و واپسین،اِباضیان شرق و غرب،غزالی با گریزی به صوفیان در این فصل به گفتگو در آمده است.همچنین درباره اسلام دوران تدوین در نگاه به گذشته،در همین فصل آشنا می شویم.
در بخش پنجم از تحولات اسلامی معاصر در شیعه و سنی به درازا گفتگو شده است و در پایان این فصل،میان دو بینش سنی و شیعه در این زمینه مقایسه انجام گرفته است.نویسنده از سوی دیگر،اصل فرمان به شایست و وازدن از نا شایست و دیگر سازمانها و نهادهای همتراز در ادیان آسمانی و توحیدی و آیین های غیر توحیدی در همین فصل به سنجش پرداخته است و با یک نتیجه گیری و آنگاه دو پیوست،کتاب پایان یافته است.این کتاب کوک برنده جایزه های آلبرت حورانی(انجمن مطالعات خاورمیانه ای آمریکای شمالی در سال ۲۰۰۱ و انجمن دوستی کویت/بریتانیا در سال ۲۰۰۲ شده است.به گفته نویسنده پژوهش این کتاب ۱۵ سال زمان گرفته است. ، وی به درستی دریافته است که نظریه، حاصل تحقیق و تجربه است و باید از جزء شروع کرد و به کل رسید.
Studies in the economic history of the middle east from the rise of islam to the present day,Oxford University presss ۱۹۷۰
ـ پژوهشهایی در تاریخ اقتصادی خاورمیانه از بر آمدن اسلام تا امروز،با یادداشتهای مقدماتی،چاپ دانشگاه آکسفورد۱۹۷۰.
Economic Developments,in J. Schacht and C. E. Boswrth(ed),The Legacy of Islam,second edition,Clarendon presss ۱۹۷۴.ch. ۵.
ـ تحولات اقتصادی،در ژ. شاخت و ک.ای.باسورث(ویراستار)،میراث اسلام،نشر دوم،چاپ کلارندون،۱۹۷۴،فصل ۵،این کتاب تحت عنوان میراث اسلام به فارسی منتشر شده است.
A History of the Ottman Empire to ۱۷۳۰,Cambridge University press ۱۹۷۶,edited with an introduction: V.J.parry and Others
ـ تاریخ امپراتوری عثمانی(ویراستاری با مقدمه و.جی.پاری و دیگران)،چاپ دانشگاه کمبریج،۱۹۷۶.
The origins of kalam,Bulletin of the school of Oriental and African Studies,vol.۴۳,۱۹۸۰
ـ ریشه های کلام،در گزارشنامه مدرسه مطالعات شرقی و آفریقایی،ج۴۳، ۱۹۸۰.
Activisim and quietism in islam:The case of the early murjia in A. S Cudsi and A. E. H Dessouk(ed),Islam and Power,Croom Helm,۱۹۸۱
ـ کنش گرایی و ناکنش گرایی،قضیه مُرجئه آغازین، در ا.س.قدسی و ا.ح.دسوقی(ویراستاران)،اسلام و قدرت،کروم هلم۱۹۸۱.
Early Muslim dogam: a source critical study, Cambridge University press ۱۹۸۱
ـ عقیده اسلام آغازین:مطالعه منبع انتقادی، چاپ دانشگاه کمبریج۱۹۸۱.
Abu Hamid al Qudsi(d. ۸۸۸ /۱۴۸۳),Journal of semitic studies
ـ ابو حامد القدسی(م:۸۸۸/۱۴۸۳)،در مجله مطالعات سامی.
Pharaonic history in medieval Egypt,studia Islamica.Fasc.۵۷,۱۹۸۳
ـ تاریخ فرعونی در مصر سده میانه ای،مجله مطالعات اسلامی،ضمیمه ۵۷، ۱۹۸۳
Muhammad, Oxford University press,۱۹۸۳(in the Past Masters series),reprinted in M. Carrithers and others. Founders of Faith, Oxford University press,۱۹۸۶, reissued with Postscript,Oxford University Press,۱۹۹۶, Chines ,Chung Kuo she hui ko hsueh chu pan she, Peking, ۱۹۹۰(pirated), Czech ,Odeon, Prague,۱۹۹۴, Polish tranlation, Warsaw,۱۹۹۹
ـ محمد،دانشگاه آکسفورد۱۹۸۳،(سلسله انتشارات خداوندان گذشته)،چاپ دوباره در کاریتز و دیگران،پایه گذاران ایمان، دانشگاه آکسفورد۱۹۸۶،چاپ دیگر با یادداشت افزوده، دانشگاه آکسفورد۱۹۹۶،ترجمه به عبری،بیت المقدس۱۹۸۹،ترجمه چینی چونگ کو شی هوئیکو هسوئه چو پن شی،پکن ۱۹۹۰(دزدی ادبی)،ترجمه چک،پراگ۱۹۹۴،ترجمه لهستانی،ورشو۱۹۹۹
این کتاب به عنوان یک موضوع پایان نامه در دانشگاه تهران توسط علیرضا عسکری و به راهنمائی هادی عالم زاده در دانشگاه تهران ترجمه گردیده است.این رساله که ترجمه ای است از کتاب « Muhammad » اثر «مایکل کوک» از مجموعه کتاب های « Past Masters »(خداوندان تاریخ) شامل عناوین ذیل است: ۱ زمینه ظهور اسلام ۲ زندگی حضرت محمد (ص) ۳ جهان تک خدایی ۴ تاریخچه توحید ۵ احکام توحیدی ۶ اصول سیاست توحیدی ۷ منابع تحقیق در زندگی محمد (ص) ۸ سرچشمه های آئین محمد (ص) (سایت پایگاه اطلاع رسانی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاههاhttp://www.nahad.ir )
Magin cheese:an archaic problem in Islam Law,Bulletin of the school of Oriental and African studies,vol.۴۷,۱۹۸۴
ـ پنیر مجوسی،بغرنجی کهنه در حقوق اسلامی،گزارش نامه مدرسه مطالعات شرقی و آفریقایی،سال ۴۷، ۱۹۸۴
Early Islamic dietary Law,Jerusalem Studies in Arabic and Islam,vol.۷,۱۹۸۶
ـ قانون پرهیز غذایی آغاز اسلام،مجله مطالعات اورشلیمی در عربی و اسلام،سال ۷ ، ۱۹۸۶
The emergence of Islamic civilisation,in S. N . Eisenstadt(ed),The origins ond diversity of Axial Age civilizations,State University of New York Press,۱۹۸۶,chapter ۲۱
ـ ظهور تمدن اسلامی در س. ن..ایسنشتاوت()ویراستار)ریشه ها و اختلافات تمدنهای ارزشی،دانشگاه دولتی نیویورک۱۹۸۶، فصل ۲۱
The provenance of the Lam al shihab fi sirat muhammad ibn Abd al wahhab,Journal of Turkish Studies, vol. ۱۰, ۱۹۸۶
ـ زادگاه لمع الشّهاب فی سیره محمد بن عبدالوهاب،مجله مطالعات ترکی،سال ۱۰،ص ۱۹۸۶
Max Weber und islamische Sekten,in W. Schluchter(ed),Max Webers Sicht des Islams: Interpretation und Kritik, Suhrkamp, ۱۹۸۷ ,Aabic translation in al Ijtihad, vol. ۵, ۱۹۹۳, original English in T. E. Huff and W. schluchter(ed), Max Weber & Islam ,Nhew Brunswick and London: Transaction Publishers, ۱۹۹۹
ـ ماکس وبر و قهرمانان اسلامی،در و.اشلوختر(ویراستار)،بینش اسلامی ماکس وبر،برداشت و نقد،سوهر کمپ۱۹۸۷،ترجمه تازی در الاجتهاد،ج۵،۱۹۹۳؛اصل انگلیسی در ت.ای.هوف و و.اشلوخر(ویراستاران)،ماکس وبر و اسلام،نیو برانسویک و لندن،انتشارات ترانسکشن۱۹۹۹.
Islam: a comment , in J. Baechler and others(ed),Europe and the of capitalism, Oxford Basil Blackwell,۱۹۸۸,chapter ۷.
ـ اسلام: یک نکته،در جی.بائچلر و دیگران(ویراستاران)،اروپا و ظهور سرمایه داری،آکسفورد،بازل ۱۹۸۸،فصل۷.
The expansion of the first saudi state: the case of Washm, in C. E. Bosworth ond others(ed),The Islamic world from classical to modern times:essays in honor of Bernard Lewis,Princeton: Darwin press,۱۹۸۹
ـ گسترش نخستین دولت سعودی،قضیه وَشم، در ک.ای.باسورث و دیگران(ویراستاران)،جهان اسلام از روزگار تدوین تا اکنون،مقالات به افتخار برنارد لوئیس،پرینستون.چاپ داروین۱۹۸۹
The historrians of pre Wahhabi Najd,studia Isilamica, Fasc ۷۶,۱۹۹۲
ـ تاریخ دانان نجد پیش وهابی،مطالعات اسلامی،ضمیمه ۷۶، ۱۹۹۲
On the origins of Wahhabism,Journal of the Royal Ssitatic Society,Third Series, vol. ۲, ۱۹۹۲
ـ درباره ریشه های وهابی گری،مجله انجمن همایونی آسیایی،سومین سلسله،سال۲ .۱۹۹۲.
The Heraclian dynasty in Muslim eschatology, Al Qantara, vol. ۱۳,۱۹۹۲
ـ سلسله هراکلی در معاد شناسی اسلامی،القنطره،سال ۱۳، ۱۹۹۲
Eschatology and the dating of tradition ,in B. Lewis and C. Issawi(ed),Princeton papers,Number ۱, ۱۹۹۲
ـ معاد شناسی و تاریخ گذاری حدیثها،در ب.لویس و ک.عیساوی(ویراستاران)،مقالات پرینستون،شماره ۱، ۱۹۹۲
An early Islamic apocalyptic chronicle, Journal of Near Fastern Studies, vol. ۵۲, ۱۹۹۳
ـ یک وقایع رمزی اسلامی آغازین،مجله مطالعات خاور نزدیک،مجله ۵۲، ۱۹۹۳
Van Ess s second volume:testing a sample ,Bibliotheca Orientalis, vol. ۵۱, ۱۹۹۴
ـ جلد دوم فان اس:آزمون یک نمونه،مجله کتاب شناسی شرقی،مجلد ۵۱، ۱۹۹۴
The opponents of the writing of tradition in early Islam,Arabica, vol. ۴۴, ۱۹۹۷, Persian translation Mukhalifan I nigarish I Hadith dar sadr I Islam, Ulum I Hadith, nos. ۸ ۱۰(۱۳۷۷ shamsi ,this journal is published in Qum)
ـ مخالفان نگارش حدیث در آغاز اسلام،مجله عربیکا،مجلد ۴۴، ۱۹۹۷؛ترجمه فارسی:مخالفان نگارش حدیث در صدر اسلام،علوم حدیث،ش۸ ۱۰(۱۳۷۷،چاپ قم)
ـ ترجمه این نوشتارتوسط ابوالقاسم سرّی درشماره های ۸تا۱۰ مجله علوم حدیث چاپ گردید.وی در بخش اول این نوشتار مخالفت مسلمانان با کتابت حدیث را، در بصره، کوفه و مدینه نقد و بررسی می کند.ودر پایان بخش اول می نویسد:" با در نظر گرفتن تمام جوانب، این بحث بر آن است که سهم مدینه در«احادیث نبوی و صحابی» له و علیه کتابت، نسبتا محدود بوده است."و وی نقش مدنیان را در جعل حدیث کم می داند.در بخش دوم به مکّه و مراکز دیگر می پردازد و ماهیت مخالفت ها را بررسی می کند. مؤلف، در دو بخش اول مقاله، ابعاد مناقشه بر سر کتابت حدیث (در دوره پس از پیامبر( ص) را تبیین نمود. سپس، شخصیّت و تبار و ادلّهٌ موافقان و مخالفان کتابت را می شناساند و به نخستین عکس العمل ها در برابر کتابت حدیث در حوزهٌ بصره، کوفه، مدینه، مکّه، یمن و سوریّه (اصلی ترین پایگاههای حدیث در صدر اسلام) اشاره میکند. وی در گام بعدی، به بررسی ماهیت مخالفت ها در هر یک از این حوزه ها میپردازد و در نهایت به این نتیجه میرسد که بسیاری از احادیث نبوی منع کتابت، جعلی است؛ سپس می کوشد تا منشأ دشمنایگی مسلمانان با کتابت حدیث را باز یابد و در مرحلهٌ نخست، فرض های مختلفی را مطرح میکند و دیدگاه خاص خود را در این زمینه، به بخش پایانی مقاله وامیگذارد.( مجله علوم حدیث شماره ۸،مخالفان نگارش حدیث در صدر اسلام،مایکل کوک،ترجمه ابوالقاسم سرّی)
Ibn Qutayba and the monkeys, studia Islamica, vol. ۸۹(۱۹۹۹)
ـ ابن قتیبه و میمونها،مطالعات اسلامی،مجلد ۸۹(۱۹۹۹)
Articles Hadith and Muhammad in G. w. Bowersock,Peter Brown, and Oleg Grabar(ed),Late antiquity: a guide to the post classical world, Cambridge and London: Belknap press of Harvard University press, ۱۹۹۹
ـ مقاله های حدیث و محمد، در ج.و.باورسوک،پیتر براون و اولغ گرابار(ویراستاران)روزگاران کهن گذشته:رهنمودی به جهان پسا تدوین،کمبریج و لندن،چاپ دانشگاه هاروارد،۱۹۹۹
The Koran, in the Very short Introductions series, Oxford: Oxford University press, ۲۰۰۰ , translation: Italian Einaudi, Turin, ۲۰۰۱ ,Polish, Proszynski I s ka, Warsaw ۲۰۰۱, Portuguese , Temas e Debates, Lisbon ۲۰۰۱, German , Philipp Reclam jun, Stuttgart, Danish, Fortlaget Vandkunsten K/S, ۲۰۰۳
ـ قرآن در سلسله کتابهای مقدمه های بسیار کوتاه، آکسفورد،دانشگاه آکسفورد،۲۰۰۰،ترجمه ایتالیایی،تورن۲۰۰۱،لهستانی،ورشو۲۰۰۱،پرتغالی،لیسبون۲۰۰۱،آلمانی،اشتوتگارت،دانمارکی ۲۰۰۳.
A Koranic codex inherited by Malik from his grandfather, Graeco Arabica, vols. ۷ ۸(۲۰۰۲)
ـ مجموعه های قرآنی میراثی مالک از جدش،مجله یونانی و عربی،سالهای ۷ ۸(۲۰۰۰)
http://www.aftabir.com منبع : آفتاب
تحصیلات دانشگاهی
دانشکده کینگز،دانشگاه کمبریج ۱۹۶۳ ۱۹۵۹: تاریخ ۱۹۶۳ ۱۹۶۱: شرق شناسی،مدرسه مطالعات شرقی و آفریقایی لندن،۱۹۶۶ ۱۹۶۳: کارشناسی ارشد زیر نظر پروفسور برنارد لوئیس.افتخارات علمی
ـ In ۲۰۰۱ he was chosen to be a member of the American Philosophical Society.ـ In ۲۰۰۲ he received the prestigious $۱.۵ million Distinguished Achievement Award from the Mellon Foundation for significant contribution to humanities research.
ـ In ۲۰۰۴ he was chosen to be a member of the American Academy of Arts and Sciences.
ـ In ۲۰۰۶ he won Howard T. Behrman Award for Distinguished Achievement in the Humanities at Princeton.
ـ In ۲۰۰۸ he won Farabi Award in the Humanities and Islamic Studies.
ـ عضو انجمن آمریکائی فلسفه،۲۰۰۱
ـ برنده جایزه ویژه بنیاد ملون،۲۰۰۲
ـ عضو فرهنگستان آمریکایی هنر و علوم۲۰۰۴
ـ برنده جایزه های آلبرت حورانی(انجمن مطالعات خاورمیانه ای آمریکای شمالی در سال ۲۰۰۱
ـ برنده جایزه انجمن دوستی کویت/بریتانیا در سال ۲۰۰۲
ـ تقدیر درجشنواره بین المللی فارابی(۱۳۸۶ه.ش)
سمت ها و مشاغل
ـ مدرسه مطالعات شرقی و آفریقایی لندنsoas ،۱۹۸۴ ۱۹۶۳ـ مربی تاریخ اقتصادی با توجه به خاورمیانه،۱۹۸۶ ۱۹۸۴
ـ استاد یار تاریخ خاور نزدیک و میانه،دانشکده کلولاندای.داج،دانشگاه پرینستون آمریکا،۱۹۸۶ تا کنون،استاد مطالعات خاور نزدیک.
کتابها و نوشته ها
مایکل کوک که در حوزه تحقیق و پژوهش در اسلام و حوزه تمدن اسلامی شهرتی بسزا دارد و یکبار هم جایزه سال بهترین آثار در زمینه علوم انسانی را در امریکا نصیب خویش کرده است.وی تاکنون چندین کتاب و دهها مقاله در حوزه های مختلف اسلام شناسی نگاشته ،که به آنها اشاره می گردد.کتاب امر به معروف و نهی از منکر با عنوان انگلیسی
Micheal Cook,Commanding right and forbidding wrong in Islamic thought. Cambridge University Press,۲۰۰۲,reprinted ۲۰۰۲
شده است، در نوع خود بزرگترین اثر فقهی تاریخی است که تاکنون یک شرق شناس در یک موضوع فقهی مشخص نگاشته و با تتبعی گسترده این مبحث را از دیدگاه مذاهب و گرایش های مختلف اسلامی و بر اساس متون شناخته شده مورد بررسی قرار داده است.
ناشر کتاب بنیاد پژوهش های اسلامی وابسته به بنیاد آستان قدس رضوی است که این کتاب را در حجم ۱۱۰۰ صفحه و در دو مجلد در مهرماه ۱۳۸۴ عرضه کرده و خدمت قابل تقدیری در شناخت فرهنگ و اندیشه اسلامی انجام داده است.
البته دفتر اول این کتاب توسط نشر نگاه معاصر نیز با ترجمه محمد حسین ساکت با عنوان شایست و ناشایست در اندیشه اسلامی در سال ۱۳۸۴ به چاپ رسیده است.
علل نوشتن این کتاب
داستان نگارش این اثر و انگیزه مؤلف در این باره، در آغاز آن مقدمه آمده است. این داستان چنان است که در شامگاه روز پنجشنبه ۲۲ سپتامبر ۱۹۸۸ در ایستگاه قطار شهری شیکاگو در حضور جمعی از مردم، زنی مورد تجاوز قرارمی گیرد. یکشنبه بعد از آن روز، «نیویورک تایمز» خبر آن را از قول پلیس به چاپ رساند. نکته مهم در گزارش پلیس آن بود که به جز یک نفر آن هم پس از تمام شدن ماجرا، هیچ کس برای کمک به قربانی از جای خود حرکت نکرد و این به رغم آن بود که این تجاوز در ساعت های پر رفت و آمد روز انجام شد. فریاد زن هم بی پاسخ ماند. اندکی بعد کارآگاه مارتین گفت: چندین نفر به آن صحنه می نگریستند و زن از آنها کمک خواست، اما هیچ کس به او پاسخی نداد. جالب آن که تجاوزگر به قربانی خود در همان حال، دستور می دهد که لبخند هم بزند و او هم به اجبار چنین می کند.در این میان از جمع حاضرین تنها یک نفر پس از فریادهای مکرر زن که مورد تجاوز قرار گرفته به خیابان می رود، جلوی ماشین پلیس را می گیرد و از آنان می خواهد تا برای دستگیری آن شخص اقدام کنند.
این پرسش برای مایکل کوک مطرح شده است که چرا مردم ساکت ماندند؟
به نظر وی همین که یک نفر اقدام کرده است، و بعد هم مورد تحسین قرار گرفته، نشان می دهد که زمینه ای برای مداخله به صورت یک اصل اخلاقی وجود دارد. مراجعه به فرهنگ حقوقی غرب نشان می دهد که گرچه مطالبی در باره امداد به دیگران در آن وجود دارد اما این بحث مهجورتر از آن است که به عنوان فرهنگ ما به تفصیل توصیف شود.اما به نوشته کوک، اسلام، بر عکس، نام و تعالیمی ویژه برای چنین وظیفه اخلاقی گسترده ای دارد. نام آن امر به معروف و نهی از منکر است.به هر روی این گزارش، شگفتی آقای مایکل کوک را به همراه دارد و وی را به این فکر می اندازد که چرا در نظام حقوقی غرب، افراد چنین تربیت شده اند که هیچ واکنشی در برابر چنین جنایتی از خود نشان نمی دهند. تحقیق بیشتر نشان می دهد که تقریبا برخلاف بسیاری از نظام های حقوقی معمول در دنیا، تنها نظام حقوقی اسلام است که با داشتن نظام امر به معروف و نهی از منکر زمینه مداخله ناظرین را در برابر انحرافات و اشتباهات فراهم کرده است.بدین ترتیب کار پژوهش آغاز شده و این کار ارزشمند و پرحجم شکل می گیرد. او با ژرف نگری خاص خود و حدود ۱۵ سال تحقیق مداوم و بررسی و مطالعه ۱۷۰۰ کتاب و مقاله که بیش از سه چهارم آن کتابهای اسلامی است موفق به نوشتن جامع ترین کتابی شد که تا کنون در باره امر به معروف و نهی از منکر نوشته شده است. این وظیفه بزرگ الهی در تمام فرقه ها و مذهب های مطرح اسلامی، از قدیم ترین زمان تا به امروز در این کتاب مورد بحث و بررسی قرار گرفت و بخش نسبتا زیادی از کتاب به آرای فقیهان شیعه از کلینی تا عصر حاضر به ویژه احیاء و ترویج آن به وسیله امام خمینی و شاگردان آن بزرگوار اختصاص یافته است. کوک با بررسی این آموزه در دیگر ادیان توحیدی، آیین های غیر توحیدی، سنتهای جاهلی، اندیشه های اخلاقی، مکتبهای فلسفی و وظیفه امداد در غرب و مقایسه آنها با اسلام، هیچ مشابه و همتایی برای این تکلیف اسلامی نیافته است.
این کتاب ۷۰۰ صفحه ای( شایست و ناشایست در اندیشه اسلامی)،با ارجاعها و پانوشتهای بی شمار و گاه بلند،هم اکنون تنها کتاب پر شاخ و برگ به زبانهای دنیا درباره فرمان به شایست و وازدن از ناشایست است.سه تن از خاورشناسان،ویلفرد مادلونگ،آگوستینو چیلاردوسجاد رضوی این کتاب را به نقد و بررسی گرفته اند.
این کتاب از پنج بخش و هر بخش چند فصل بافته شده است. بخش نخست کتاب مقدمه است که طی آن در چهار فصل تحت عناوین زرگر مرو، قرآن و تفسیر قرآن، حدیث و کتابهای سیره و شرح حال به عنوان متونی که منبعی برای مبحث مورد نظر است مورد ارزیابی قرار گرفته اند. حکایت زرگر مرو حکایت ابراهیم بن میمون است که پس از جنایات ابومسلم خراسانی برابر وی قرار گرفت و او را نهی از منکر کرد و به دست او کشته شد. فصل دوم،از آیه هایی که در قرآن درباره اصل فرمان به شایست و وازدن از ناشایست است و سپس تفسیر،سخن به میان آمده است.در فصل سوم خواننده با ادبیات حدیث در این پیوند و اصطلاح حدیث سه گونگی آشنا می شود. ("three modes" tradition)فصل چهارم در باره منابع و ادبیات زیست نامه ای درباره مسلمانان آغازین است،کسانی که فرمان به شایست می دادند و از ناشایست وامی زدند و در برابر حکومت و حکومتیان می ایستادند.
بخش دوم از احمد حنبل و دیدگاههای حنبلیان نجد،بغداد و دمشق به درازا سخن می گوید و ویژگیهای هر کدام از زیر شاخه های این مذهب را به بررسی می گیرد. که از آغاز تا دوره سعودی در آن مورد بحث قرار گرفته است.در بخش سوم ،خواننده با پایگاههای اندیشه ورزی معتزلیان،امامیان،زیدیان و با گریزی به اسماعیلیان،آشنا می شود.
در بخش چهارم کتاب از دیگر فرقه ها،مذهبها و مکتبها سخن می راند.حنفیان و در یک بحث فرعی جصّاص؛شافعیان پیش از غزالی و پس از او؛مالکیان آغازین و واپسین،اِباضیان شرق و غرب،غزالی با گریزی به صوفیان در این فصل به گفتگو در آمده است.همچنین درباره اسلام دوران تدوین در نگاه به گذشته،در همین فصل آشنا می شویم.
در بخش پنجم از تحولات اسلامی معاصر در شیعه و سنی به درازا گفتگو شده است و در پایان این فصل،میان دو بینش سنی و شیعه در این زمینه مقایسه انجام گرفته است.نویسنده از سوی دیگر،اصل فرمان به شایست و وازدن از نا شایست و دیگر سازمانها و نهادهای همتراز در ادیان آسمانی و توحیدی و آیین های غیر توحیدی در همین فصل به سنجش پرداخته است و با یک نتیجه گیری و آنگاه دو پیوست،کتاب پایان یافته است.این کتاب کوک برنده جایزه های آلبرت حورانی(انجمن مطالعات خاورمیانه ای آمریکای شمالی در سال ۲۰۰۱ و انجمن دوستی کویت/بریتانیا در سال ۲۰۰۲ شده است.به گفته نویسنده پژوهش این کتاب ۱۵ سال زمان گرفته است. ، وی به درستی دریافته است که نظریه، حاصل تحقیق و تجربه است و باید از جزء شروع کرد و به کل رسید.
ـ پژوهشهایی در تاریخ اقتصادی خاورمیانه از بر آمدن اسلام تا امروز،با یادداشتهای مقدماتی،چاپ دانشگاه آکسفورد۱۹۷۰.
Economic Developments,in J. Schacht and C. E. Boswrth(ed),The Legacy of Islam,second edition,Clarendon presss ۱۹۷۴.ch. ۵.
ـ تحولات اقتصادی،در ژ. شاخت و ک.ای.باسورث(ویراستار)،میراث اسلام،نشر دوم،چاپ کلارندون،۱۹۷۴،فصل ۵،این کتاب تحت عنوان میراث اسلام به فارسی منتشر شده است.
A History of the Ottman Empire to ۱۷۳۰,Cambridge University press ۱۹۷۶,edited with an introduction: V.J.parry and Others
ـ تاریخ امپراتوری عثمانی(ویراستاری با مقدمه و.جی.پاری و دیگران)،چاپ دانشگاه کمبریج،۱۹۷۶.
The origins of kalam,Bulletin of the school of Oriental and African Studies,vol.۴۳,۱۹۸۰
ـ ریشه های کلام،در گزارشنامه مدرسه مطالعات شرقی و آفریقایی،ج۴۳، ۱۹۸۰.
Activisim and quietism in islam:The case of the early murjia in A. S Cudsi and A. E. H Dessouk(ed),Islam and Power,Croom Helm,۱۹۸۱
ـ کنش گرایی و ناکنش گرایی،قضیه مُرجئه آغازین، در ا.س.قدسی و ا.ح.دسوقی(ویراستاران)،اسلام و قدرت،کروم هلم۱۹۸۱.
Early Muslim dogam: a source critical study, Cambridge University press ۱۹۸۱
ـ عقیده اسلام آغازین:مطالعه منبع انتقادی، چاپ دانشگاه کمبریج۱۹۸۱.
Abu Hamid al Qudsi(d. ۸۸۸ /۱۴۸۳),Journal of semitic studies
ـ ابو حامد القدسی(م:۸۸۸/۱۴۸۳)،در مجله مطالعات سامی.
Pharaonic history in medieval Egypt,studia Islamica.Fasc.۵۷,۱۹۸۳
ـ تاریخ فرعونی در مصر سده میانه ای،مجله مطالعات اسلامی،ضمیمه ۵۷، ۱۹۸۳
Muhammad, Oxford University press,۱۹۸۳(in the Past Masters series),reprinted in M. Carrithers and others. Founders of Faith, Oxford University press,۱۹۸۶, reissued with Postscript,Oxford University Press,۱۹۹۶, Chines ,Chung Kuo she hui ko hsueh chu pan she, Peking, ۱۹۹۰(pirated), Czech ,Odeon, Prague,۱۹۹۴, Polish tranlation, Warsaw,۱۹۹۹
ـ محمد،دانشگاه آکسفورد۱۹۸۳،(سلسله انتشارات خداوندان گذشته)،چاپ دوباره در کاریتز و دیگران،پایه گذاران ایمان، دانشگاه آکسفورد۱۹۸۶،چاپ دیگر با یادداشت افزوده، دانشگاه آکسفورد۱۹۹۶،ترجمه به عبری،بیت المقدس۱۹۸۹،ترجمه چینی چونگ کو شی هوئیکو هسوئه چو پن شی،پکن ۱۹۹۰(دزدی ادبی)،ترجمه چک،پراگ۱۹۹۴،ترجمه لهستانی،ورشو۱۹۹۹
این کتاب به عنوان یک موضوع پایان نامه در دانشگاه تهران توسط علیرضا عسکری و به راهنمائی هادی عالم زاده در دانشگاه تهران ترجمه گردیده است.این رساله که ترجمه ای است از کتاب « Muhammad » اثر «مایکل کوک» از مجموعه کتاب های « Past Masters »(خداوندان تاریخ) شامل عناوین ذیل است: ۱ زمینه ظهور اسلام ۲ زندگی حضرت محمد (ص) ۳ جهان تک خدایی ۴ تاریخچه توحید ۵ احکام توحیدی ۶ اصول سیاست توحیدی ۷ منابع تحقیق در زندگی محمد (ص) ۸ سرچشمه های آئین محمد (ص) (سایت پایگاه اطلاع رسانی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاههاhttp://www.nahad.ir )
Magin cheese:an archaic problem in Islam Law,Bulletin of the school of Oriental and African studies,vol.۴۷,۱۹۸۴
ـ پنیر مجوسی،بغرنجی کهنه در حقوق اسلامی،گزارش نامه مدرسه مطالعات شرقی و آفریقایی،سال ۴۷، ۱۹۸۴
Early Islamic dietary Law,Jerusalem Studies in Arabic and Islam,vol.۷,۱۹۸۶
ـ قانون پرهیز غذایی آغاز اسلام،مجله مطالعات اورشلیمی در عربی و اسلام،سال ۷ ، ۱۹۸۶
The emergence of Islamic civilisation,in S. N . Eisenstadt(ed),The origins ond diversity of Axial Age civilizations,State University of New York Press,۱۹۸۶,chapter ۲۱
ـ ظهور تمدن اسلامی در س. ن..ایسنشتاوت()ویراستار)ریشه ها و اختلافات تمدنهای ارزشی،دانشگاه دولتی نیویورک۱۹۸۶، فصل ۲۱
The provenance of the Lam al shihab fi sirat muhammad ibn Abd al wahhab,Journal of Turkish Studies, vol. ۱۰, ۱۹۸۶
ـ زادگاه لمع الشّهاب فی سیره محمد بن عبدالوهاب،مجله مطالعات ترکی،سال ۱۰،ص ۱۹۸۶
Max Weber und islamische Sekten,in W. Schluchter(ed),Max Webers Sicht des Islams: Interpretation und Kritik, Suhrkamp, ۱۹۸۷ ,Aabic translation in al Ijtihad, vol. ۵, ۱۹۹۳, original English in T. E. Huff and W. schluchter(ed), Max Weber & Islam ,Nhew Brunswick and London: Transaction Publishers, ۱۹۹۹
ـ ماکس وبر و قهرمانان اسلامی،در و.اشلوختر(ویراستار)،بینش اسلامی ماکس وبر،برداشت و نقد،سوهر کمپ۱۹۸۷،ترجمه تازی در الاجتهاد،ج۵،۱۹۹۳؛اصل انگلیسی در ت.ای.هوف و و.اشلوخر(ویراستاران)،ماکس وبر و اسلام،نیو برانسویک و لندن،انتشارات ترانسکشن۱۹۹۹.
Islam: a comment , in J. Baechler and others(ed),Europe and the of capitalism, Oxford Basil Blackwell,۱۹۸۸,chapter ۷.
ـ اسلام: یک نکته،در جی.بائچلر و دیگران(ویراستاران)،اروپا و ظهور سرمایه داری،آکسفورد،بازل ۱۹۸۸،فصل۷.
The expansion of the first saudi state: the case of Washm, in C. E. Bosworth ond others(ed),The Islamic world from classical to modern times:essays in honor of Bernard Lewis,Princeton: Darwin press,۱۹۸۹
ـ گسترش نخستین دولت سعودی،قضیه وَشم، در ک.ای.باسورث و دیگران(ویراستاران)،جهان اسلام از روزگار تدوین تا اکنون،مقالات به افتخار برنارد لوئیس،پرینستون.چاپ داروین۱۹۸۹
The historrians of pre Wahhabi Najd,studia Isilamica, Fasc ۷۶,۱۹۹۲
ـ تاریخ دانان نجد پیش وهابی،مطالعات اسلامی،ضمیمه ۷۶، ۱۹۹۲
On the origins of Wahhabism,Journal of the Royal Ssitatic Society,Third Series, vol. ۲, ۱۹۹۲
ـ درباره ریشه های وهابی گری،مجله انجمن همایونی آسیایی،سومین سلسله،سال۲ .۱۹۹۲.
The Heraclian dynasty in Muslim eschatology, Al Qantara, vol. ۱۳,۱۹۹۲
ـ سلسله هراکلی در معاد شناسی اسلامی،القنطره،سال ۱۳، ۱۹۹۲
Eschatology and the dating of tradition ,in B. Lewis and C. Issawi(ed),Princeton papers,Number ۱, ۱۹۹۲
ـ معاد شناسی و تاریخ گذاری حدیثها،در ب.لویس و ک.عیساوی(ویراستاران)،مقالات پرینستون،شماره ۱، ۱۹۹۲
An early Islamic apocalyptic chronicle, Journal of Near Fastern Studies, vol. ۵۲, ۱۹۹۳
ـ یک وقایع رمزی اسلامی آغازین،مجله مطالعات خاور نزدیک،مجله ۵۲، ۱۹۹۳
Van Ess s second volume:testing a sample ,Bibliotheca Orientalis, vol. ۵۱, ۱۹۹۴
ـ جلد دوم فان اس:آزمون یک نمونه،مجله کتاب شناسی شرقی،مجلد ۵۱، ۱۹۹۴
The opponents of the writing of tradition in early Islam,Arabica, vol. ۴۴, ۱۹۹۷, Persian translation Mukhalifan I nigarish I Hadith dar sadr I Islam, Ulum I Hadith, nos. ۸ ۱۰(۱۳۷۷ shamsi ,this journal is published in Qum)
ـ مخالفان نگارش حدیث در آغاز اسلام،مجله عربیکا،مجلد ۴۴، ۱۹۹۷؛ترجمه فارسی:مخالفان نگارش حدیث در صدر اسلام،علوم حدیث،ش۸ ۱۰(۱۳۷۷،چاپ قم)
ـ ترجمه این نوشتارتوسط ابوالقاسم سرّی درشماره های ۸تا۱۰ مجله علوم حدیث چاپ گردید.وی در بخش اول این نوشتار مخالفت مسلمانان با کتابت حدیث را، در بصره، کوفه و مدینه نقد و بررسی می کند.ودر پایان بخش اول می نویسد:" با در نظر گرفتن تمام جوانب، این بحث بر آن است که سهم مدینه در«احادیث نبوی و صحابی» له و علیه کتابت، نسبتا محدود بوده است."و وی نقش مدنیان را در جعل حدیث کم می داند.در بخش دوم به مکّه و مراکز دیگر می پردازد و ماهیت مخالفت ها را بررسی می کند. مؤلف، در دو بخش اول مقاله، ابعاد مناقشه بر سر کتابت حدیث (در دوره پس از پیامبر( ص) را تبیین نمود. سپس، شخصیّت و تبار و ادلّهٌ موافقان و مخالفان کتابت را می شناساند و به نخستین عکس العمل ها در برابر کتابت حدیث در حوزهٌ بصره، کوفه، مدینه، مکّه، یمن و سوریّه (اصلی ترین پایگاههای حدیث در صدر اسلام) اشاره میکند. وی در گام بعدی، به بررسی ماهیت مخالفت ها در هر یک از این حوزه ها میپردازد و در نهایت به این نتیجه میرسد که بسیاری از احادیث نبوی منع کتابت، جعلی است؛ سپس می کوشد تا منشأ دشمنایگی مسلمانان با کتابت حدیث را باز یابد و در مرحلهٌ نخست، فرض های مختلفی را مطرح میکند و دیدگاه خاص خود را در این زمینه، به بخش پایانی مقاله وامیگذارد.( مجله علوم حدیث شماره ۸،مخالفان نگارش حدیث در صدر اسلام،مایکل کوک،ترجمه ابوالقاسم سرّی)
Ibn Qutayba and the monkeys, studia Islamica, vol. ۸۹(۱۹۹۹)
ـ ابن قتیبه و میمونها،مطالعات اسلامی،مجلد ۸۹(۱۹۹۹)
Articles Hadith and Muhammad in G. w. Bowersock,Peter Brown, and Oleg Grabar(ed),Late antiquity: a guide to the post classical world, Cambridge and London: Belknap press of Harvard University press, ۱۹۹۹
ـ مقاله های حدیث و محمد، در ج.و.باورسوک،پیتر براون و اولغ گرابار(ویراستاران)روزگاران کهن گذشته:رهنمودی به جهان پسا تدوین،کمبریج و لندن،چاپ دانشگاه هاروارد،۱۹۹۹
The Koran, in the Very short Introductions series, Oxford: Oxford University press, ۲۰۰۰ , translation: Italian Einaudi, Turin, ۲۰۰۱ ,Polish, Proszynski I s ka, Warsaw ۲۰۰۱, Portuguese , Temas e Debates, Lisbon ۲۰۰۱, German , Philipp Reclam jun, Stuttgart, Danish, Fortlaget Vandkunsten K/S, ۲۰۰۳
ـ قرآن در سلسله کتابهای مقدمه های بسیار کوتاه، آکسفورد،دانشگاه آکسفورد،۲۰۰۰،ترجمه ایتالیایی،تورن۲۰۰۱،لهستانی،ورشو۲۰۰۱،پرتغالی،لیسبون۲۰۰۱،آلمانی،اشتوتگارت،دانمارکی ۲۰۰۳.
A Koranic codex inherited by Malik from his grandfather, Graeco Arabica, vols. ۷ ۸(۲۰۰۲)
ـ مجموعه های قرآنی میراثی مالک از جدش،مجله یونانی و عربی،سالهای ۷ ۸(۲۰۰۰)
http://www.aftabir.com منبع : آفتاب
/ج
