اسلام و دو مقوله ی همبستگی و مشارکت

مشارکت از مطالبات دائمی و همیشگی ملت و همبستگی نیاز مستمر کشور است و دستیابی به اهداف ملی و تأمین منافع ملی بدون این دو اصل امکان پذیر نمی باشد. بی تردید در صورت وجود اختلاف، شکاف، چنددستگی و عدم انسجام و یا غیبت مردم از صحنه مسائل مهم سیاسی و اجتماعی، هیچ دولتی قادر نخواهد بود برنامه های اساسی و مهم را در کشور به سرانجام برساند. حضور در صحنه و مشارکت عمومی و همچنین وحدت، همبستگی و وفاق از مهم ترین آرمان ها و آرزوهای هر ملتی بوده است. در سطح حکومت ها نیز این دو هدف به عنوان استراتژی اساسی و برنامه عمل برای دستیابی به آنها مورد توجه است.

اسلام و دو مقوله همبستگی و مشارکت

در قرآن مجید هم بر این دو مقوله اساسی در آیات مختلف تأکید شده است.(1) واژه های امت واحده: «إن هذه امتکم امّه واحده»(2)، ولایت مؤمنین بر یکدیگر: «و المؤمنین و المؤمنات بعضهم اولیاء بعض»(3)، تعاون بر نیکوکاری و پرهیزکاری: « تعاونوا علی البرّ و التقوی»(4)، تأکید بر شور و مشورت: «و أمرهم شوری بینهم»(5)، امر بر مشارکت عمومی و اداء امانت: « إن الله یأمرکم ان تؤدوا الامانات إلی اهلها»(6)، مهربان بودن نسبت به یکدیگر: « أشداء علی الکفار رحماء ‌بینهم»(7)، رابطه با یکدیگر و با نخبگان و رهبران: « إصبروا و صابروا و رابطوا»(8) که در روایات آمده: «رابطوا علی من تقتدون به» و «رابطوا علی الائمه»؛ و ده ها آیه دیگر که با تعبیرات مختلف در قرآن مجید درباره این دو موضوع بیان شده است.
از لحاظ اخلاقی و اعتقادی نیز تحت عنوان «اخوت دینی»، «الفت اسلامی» و «اصلاح ذات البین» بر مسئله وحدت و همدلی و همبستگی تأکید شده است. در لسان مصلحان و راهبران سیاسی و مذهبی نیز بر واژه های «وحدت اسلامی»، «اتحاد اسلامی»، «توحید کلمه»، «ملت واحده» و «مردم سالاری دینی»یاد شده است، که بی تردید مشارکت عمومی نیز عامل مهمی در ایجاد وفاق و همبستگی ملی می باشد.
از طرف دیگر، یکی از ابزارهایی که دشمنان رشد و تعالی ملت های در حال پیشرفت همواره برای عقب ماندگی و تضعیف آنان به کار گرفته اند، ایجاد تفرقه و اختلاف از یک سمت و از سوی دیگر ایجاد یأس و ناامیدی و تشویق به عدم حضور مردم در صحنه های سیاسی و اجتماعی بوده است؛ و در این زمینه سرمایه گذاری فراوان و برنامه ریزی گسترده ای داشته اند. قرآن مجید هم در آیات مختلف بیان کرده است که چگونه اختلاف موجب سستی و آسیب پذیر شدن و شکسته شدن شوکت و عظمت یک ملت خواهد شد: « و لا تنازعوا فتفشلوا و تذهب ریحکم»(9) و از پیامبر می خواهد که حساب خود را از تفرقه افکنان جدا کند: « ان الذین فرقوا دینهم و کانوا شیعاً لست منهم فی شیء‌ و امرهم الی الله»(10). همچنین بدون تلاش، حضور مستمر و جهاد و تحول در آحاد جامعه، تحول مثبت اجتماعی امکان ناپذیر است: « ذلک بأن الله لم یک مغیراً نعمهً انعمها علی قوم حتی یغیروا ما بانفسهم»(11) بنابراین با بی تفاوتی و اختلاف، هرگز ملتی به پیشرفت و سعادت دست نخواهد یافت.

پی نوشت ها :

1. سمینار سراسری ائمه جمعه، با حضور ائمه جمعه سراسر کشور، محل سابق مجلس شورای اسلامی، 24 آبان 1384.
2. قرآن مجید، سوره انبیا، آیه 92.
3. قرآن مجید، سوره توبه، آیه 71.
4. قرآن مجید، سوره مائده، آیه 2.
5. قرآن مجید، سوره شوری، آیه 38.
6. قرآن مجید، سوره نساء، ‌آیه 58.
7. قرآن مجید، سوره فتح، آیه 29.
8. قرآن مجید، سوره آل عمران،‌آیه 200.
9. قرآن مجید، سوره انفال، آیه 46.
10. قرآن مجید، سوره انعام، آیه 159.
11. قرآن مجید، سوره انفال، آیه 53.

منبع :روحانی، حسن (1388)، اندیشه های سیاسی اسلام (جلد اول: مبانی نظری) تهران: کمیل، چاپ سوم.